Đặc khu Cồn Cỏ: Định hướng phát triển kinh tế xanh và bền vững

Đặc khu Cồn Cỏ, hòn đảo nhỏ ngoài khơi tỉnh Quảng Trị với vẻ đẹp nguyên sơ và tài nguyên phong phú, định hướng phát triển theo hướng kinh tế xanh, kết hợp dịch vụ hậu cần nghề cá, bảo tồn sinh thái biển và khai thác tiềm năng du lịch. Nơi đây đang trở thành điểm sáng trong chiến lược phát triển bền vững miền Trung.

Thực hiện Chủ trương của Đảng và Nhà nước về xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp, đặc khu Cồn Cỏ được chuyển giao nguyên trạng từ huyện đảo Cồn Cỏ. Đặc khu đã tập trung hoàn thiện Đề án phát triển, hướng tới một Cồn Cỏ mạnh về kinh tế, vững về quốc phòng - an ninh. Với tiềm năng phát triển kinh tế to lớn, Cồn Cỏ không chỉ là điểm du lịch hấp dẫn, mà còn là điểm đến thu hút nhà đầu tư. Việc thành lập Đặc khu Cồn Cỏ mở ra cơ hội để “viên ngọc xanh” chuyển mình, phát triển.

Thảm đỏ thu hút đầu tư

Tại Diễn đàn "Khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên biển và hải đảo Việt Nam" do Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị tổ chức, ông Trần Xuân Anh – Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND đặc khu Cồn Cỏ, đã trình bày các phương án phát triển đặc khu. Ông nhấn mạnh, với vị trí chiến lược tại Bắc Trung Bộ, gần các tuyến hàng hải quốc tế và ngư trường trọng điểm, Cồn Cỏ có tiềm năng trở thành trung tâm hậu cần nghề cá, du lịch biển đảo và kinh tế biển, góp phần thực hiện chiến lược phát triển kinh tế biển quốc gia.

Việc thúc đẩy liên kết vùng giữa Cồn Cỏ với đất liền tỉnh Quảng Trị và các tỉnh miền Trung, đã tạo nên chuỗi giá trị kinh tế mới, đóng góp vào tăng trưởng chung. Tạo sinh kế bền vững cho người dân trên đảo là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển Đặc khu. Hiện nay, chính quyền Cồn Cỏ đang tập trung hỗ trợ người dân chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển các ngành nghề phù hợp với điều kiện tự nhiên của đảo như khai thác – nuôi trồng – chế biến thủy hải sản, dịch vụ hậu cần nghề cá, du lịch cộng đồng và bảo tồn sinh thái biển. Kinh tế biển là trụ cột quan trọng, với hướng phát triển bền vững, đa ngành và mang lại giá trị gia tăng cao.

Với kỳ vọng phát triển kinh tế biển, du lịch, tạo sinh kế bền vững, đồng thời bảo vệ đảo tiền tiêu của Tổ quốc, Đặc khu Cồn Cỏ định hướng theo mô hình “Kinh tế xanh - Hậu cần biển - Du lịch sinh thái - Quốc phòng toàn dân”. Theo đó, không coi bảo tồn là rào cản phát triển mà là nền tảng để xây dựng kinh tế biển bền vững. Cồn Cỏ sẽ không phát triển đơn lẻ, mà gắn kết trong chuỗi đảo - cảng - tuyến du lịch - kinh tế biển, liên kết với Hòn La, Nhật Lệ, Cửa Việt, đảo Hòn Cỏ, tạo thành “trục phát triển biển đảo Bắc Trung Bộ”.

Theo ông Trần Xuân Anh, Đặc khu Cồn Cỏ tập trung hoàn thiện cơ chế chính sách, tạo môi trường đầu tư thông thoáng, huy động mọi nguồn lực, đẩy mạnh khai thác tốt tiềm năng, lợi thế của địa phương để phát triển kinh tế, nhất là phát triển kinh tế tư nhân, nâng cao đời sống của người dân. Đặc khu ưu tiên thu hút đầu tư, đa dạng hóa loại hình du lịch, xây dựng chuỗi liên kết trong khai thác du lịch, dịch vụ và thủy sản, quyết tâm đưa du lịch, dịch vụ trở thành mũi nhọn phát triển kinh tế.

Đồng thời, Cồn Cỏ mở rộng không gian phát triển, nâng cấp Khu dịch vụ hậu cần nghề cá cấp vùng theo hướng lưỡng dụng; xây dựng bãi tắm nhân tạo kết hợp thao trường bơi cho bộ đội; phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch – dịch vụ như nhà hàng, khách sạn, khu nghỉ dưỡng và một số điểm tham quan du lịch.

Đặc khu Cồn Cỏ đề xuất cơ chế đặc thù kêu gọi đầu tư phát triển hạ tầng, bao gồm: miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; hỗ trợ từ 30% đến 50% chi phí đầu tư hạ tầng dùng chung như điện, nước, xử lý môi trường, viễn thông, giao thông nội đảo cho doanh nghiệp đâu tư vào các ngành mũi nhọn; miễn 100% thuế TNDN trong 4 năm đầu, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo đối với các dự án đầu tư vào ngành mũi nhọn như du lịch sinh thái biển đảo, hậu cần nghề cá, năng lượng tái tạo và công nghệ số.

Các chính sách ưu đãi khác gồm: miễn, giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước; cấp đất không thu tiền sử dụng đất cho các dự án đầu tư phục vụ mục tiêu quốc phòng - dân sự lưỡng dụng, nghiên cứu khoa học, giáo dục - y tế; miễn toàn bộ (thời hạn tối đa 15 năm) hoặc giảm 70 - 100% trong vòng đời dự án đối với các ngành ưu tiên (hạ tầng du lịch, hậu cân kỹ thuật và dịch vụ công, nông nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo... Đồng thời, áp dụng thủ tục "một cửa liên thông" giữa các cấp đặc khu - tỉnh, rút ngắn tối đa thời gian cấp phép đầu tư, giao đất, xây dựng; tư vấn miễn phí pháp lý, môi trường, đầu tư đối với các doanh nghiệp đầu tư lần đâu ra đảo.

Trong giai đoạn tới, Đặc khu Cồn Cỏ xây dựng chiến lược phát triển kinh tế bền vững với mục tiêu trở thành đặc khu mạnh về kinh tế, vững về quốc phòng – an ninh. Nhiệm kỳ 2025–2030, Đảng bộ đặc khu đề ra 3 nhiệm vụ trọng tâm, 7 chương trình, dự án và công trình trọng điểm, cùng 2 nội dung đột phá. Đảng uỷ Đặc khu Cồn Cỏ đang hoàn thành Đề án “Phát triển Đặc khu Cồn Cỏ mạnh về kinh tế, vững về quốc phòng – an ninh”, định hướng mở rộng không gian phát triển, gắn kết quốc phòng – an ninh, triển khai qua 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 (2026-2027) thiết lập nền tảng hạ tầng, tổ chức lực lượng và định hình mô hình; Giai đoạn 2 (2027-2029) tăng tốc phát triển sản xuất, dịch vụ, du lịch, mở rộng sinh kế bền vững; Giai đoạn 3 (2029-2030) hội nhập vùng - quốc tế, hoàn thiện mô hình đảo sinh thái - tự cường - quốc phòng vững mạnh.

Mô hình phát triển kinh tế Đặc khu Cồn Cỏ theo hướng bền vững, lấy du lịch sinh thái - nghỉ dưỡng cao cấp làm trụ cột. Phát triển khu du lịch sinh thái tại phía Đông và Nam của đảo; xây dựng sản phẩm du lịch đặc trưng như lặn ngắm san hô, tham quan rạn san hô, tour tìm hiểu lịch sử đấu tranh bảo vệ đảo, du lịch tâm linh,... Cơ cấu kinh tế được định định hình theo hướng du lịch, dịch vụ, thủy hải sản, trong đó lĩnh vực dịch vụ, du lịch ngày càng phát triển, hạ tầng và chất lượng phục vụ được nâng cao, đáp ứng nhu cầu của du khách.

Hình thành trung tâm hậu cần nghề cá - du lịch cộng đồng bền vững

Chia sẻ tại Diễn đàn "Khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên biển và hải đảo Việt Nam", ông Trần Xuân Anh cho rằng Cồn Cỏ có vị trí quan trọng đối với kinh tế biển: đảo nằm  trong khu vực ngư trường Con Hổ (ngư trường miền Trung) có phạm vi gần vùng đánh cá chung và có trữ lượng khai thác cá lớn. Do vậy, Cồn Cỏ có thể trở thành căn cứ hậu cần thuận lợi, phục vụ lực lượng tàu thuyền đánh bắt hải sản xa bờ không chỉ của Quảng Trị mà còn các địa phương khác.

Với bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử cùng hệ sinh thái rừng và biển đẹp, đa dạng, thiên nhiên hoang sơ, hệ sinh thái đa dạng, Đặc khu Cồn Cỏ có nhiều tiềm năng phát triển du lịch sinh thái biển đảo với các sản phẩm, loại hình như tham quan, nghỉ dưỡng, nghiên cứu, du lịch thể thao, lặn thám hiểm biển, câu cá, khám phá rừng nguyên sinh trên đảo. Mọi hoạt động du lịch đều gắn chặt với bảo tồn hệ sinh thái biển và nguồn tài nguyên tự nhiên, giúp Cồn Cỏ trở thành điểm đến xanh, bền vững, cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Hiện tại Cồn Cỏ đã được đầu tư xây dựng nhà máy phát điện diesel và phòng trực vận hành, lắp đặt 2 tổ phát điện diesel công suất 2x500kVA cùng tổ máy 250kVA được xây dựng trước đó, hiện nay điện trên đảo được cung cấp 24/24h; hệ thống cấp nước tập trung công suất 200 m³/ngày đêm, cùng các bể dự trữ nước mưa và nước ngầm, đảm bảo nguồn nước cho cư dân và khách tham quan.

Chiến lược hỗ trợ người dân trên đảo cần tích hợp các biện pháp như đầu tư hạ tầng thiết yếu, đa dạng hóa sinh kế (du lịch cộng đồng, sản xuất bền vững), hỗ trợ đào tạo nghề và vay vốn để phát triển kinh tế, đồng thời có chính sách khuyến khích dân cư định cư lâu dài để xây dựng cộng đồng vững mạnh.

Đặc khu Cồn Cỏ, với diện tích 230 ha, dân số gồm 24 hộ gia đình với 96 nhân khẩu đang được định hướng phát triển thành trung tâm du lịch biển đảo đặc sắc của miền Trung. Chính quyền địa phương tập trung đầu tư hạ tầng thiết yếu như hệ thống giao thông, bến cảng, cơ sở lưu trú, trường học, bệnh viện, nhà văn hóa, nhằm nâng cao chất lượng sống và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và du khách.

Song song với đầu tư hạ tầng, Cồn Cỏ chú trọng phát triển kinh tế bền vững và sinh kế đa dạng cho cư dân thông qua nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, dịch vụ du lịch. Người dân được hướng dẫn phát triển du lịch cộng đồng, tạo ra các sản phẩm đặc thù, đồng thời tham gia đào tạo nghề, học các kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm trong ngành du lịch và dịch vụ. Các chương trình vay vốn ưu đãi, hỗ trợ tài chính và khuyến khích khởi nghiệp được triển khai để mở rộng sản xuất kinh doanh và phát triển các mô hình sinh kế mới.

Cồn Cỏ tập trung khai thác tiềm năng du lịch sinh thái biển đảo với các loại hình tham quan, nghỉ dưỡng, du lịch thể thao, lặn thám hiểm san hô, câu cá, khám phá rừng nguyên sinh, gắn với bảo tồn hệ sinh thái biển – đảo. Công tác bảo tồn thiên nhiên, giữ gìn rạn san hô, rừng nguyên sinh và các loài động, thực vật quý hiếm luôn được ưu tiên, đảm bảo cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Với các định hướng này, Cồn Cỏ không chỉ trở thành "thỏi nam châm" du lịch biển đảo và nghỉ dưỡng, mà còn là biểu tượng lịch sử – văn hóa của Quảng Trị, góp phần khẳng định vị thế chiến lược, bảo vệ chủ quyền biển đảo và xây dựng cộng đồng vững mạnh, giàu tiềm năng phát triển bền vững.

Cồn Cỏ phấn đấu tốc độ tăng tổng thu ngân sách nhà nước bình quân hằng năm từ 10%-15%; doanh thu từ du lịch, dịch vụ đến năm 2030 đạt trên 25 tỷ đồng/năm; tốc độ tăng thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn đến năm 2030 so với năm 2025 đạt 31%.