Diễn đàn thúc đẩy ứng dụng công nghệ chiến lược trong tưới tiết kiệm nước cho cây trồng cạn tại Đắk Lắk

Ngày 29/12/2025, tại TP. Buôn Ma Thuột (tỉnh Đắk Lắk), Diễn đàn “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ chiến lược trong phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn phục vụ nông nghiệp thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu” đã được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, kết nối với các địa phương khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Diễn đàn do Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi phối hợp với Báo Nông nghiệp và Môi trường và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk tổ chức, với sự tham dự của đại diện lãnh đạo các sở, ngành, chi cục thủy lợi, trồng trọt và bảo vệ thực vật; trung tâm khuyến nông; các viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo, doanh nghiệp, hợp tác xã và đông đảo nông dân.

Định hình tư duy mới trong quản lý và sử dụng nước

Phát biểu tại diễn đàn, ông Vũ Minh Việt – Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: Nam Trung Bộ và Tây Nguyên là vùng có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển nông nghiệp hàng hóa, nhất là đối với các cây trồng cạn chủ lực như cà phê, hồ tiêu, điều, cao su, cây ăn quả và cây công nghiệp dài ngày. Tuy nhiên, khu vực này cũng đang chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, với tình trạng hạn hán kéo dài, suy giảm nguồn nước mặt và nước ngầm ngày càng rõ rệt.

“Thực tiễn đó đòi hỏi phải đổi mới tư duy, phương thức quản lý và sử dụng nước theo hướng hiệu quả, bền vững và thích ứng. Việc nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là giải pháp chiến lược, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản, giảm chi phí sản xuất, bảo vệ tài nguyên và môi trường sinh thái”, ông Vũ Minh Việt nhấn mạnh.

Theo ông, diễn đàn là không gian để các cơ quan quản lý, nhà khoa học, doanh nghiệp và địa phương cùng trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ mô hình thực tiễn, thảo luận các giải pháp công nghệ mới; đồng thời đề xuất cơ chế, chính sách và định hướng hợp tác nhằm thúc đẩy ứng dụng rộng rãi các giải pháp tưới tiên tiến phù hợp với điều kiện đặc thù của Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Thách thức lớn từ biến đổi khí hậu và áp lực tài nguyên nước

Theo Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên đang đối mặt với nhiều thách thức lớn: hạn hán, thiếu nước gia tăng; nhu cầu sử dụng nước giữa các ngành ngày càng cạnh tranh do quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa; nhiều công trình thủy lợi xuống cấp, thiếu đồng bộ, tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh nguồn nước.

Hiện nay, nhu cầu nước cho nông nghiệp vẫn chiếm trên 80% tổng lượng nước khai thác, trong khi phương thức tưới truyền thống còn phổ biến, gây thất thoát lớn. Việc áp dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước – đặc biệt đối với các cây trồng cạn chủ lực như cà phê, điều, hồ tiêu, rau quả – vẫn còn hạn chế.

Trong khi đó, tại nhiều quốc gia như Israel, Mỹ, Úc, các nước EU, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, cảm biến, viễn thám trong tưới thông minh đã chứng minh hiệu quả vượt trội. Các hệ thống này giúp theo dõi chính xác độ ẩm đất, nhu cầu nước của cây trồng theo thời gian thực, từ đó tối ưu lượng nước tưới, giảm chi phí và nâng cao năng suất.

Công nghệ tưới thông minh – động lực cho nông nghiệp hiện đại

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Đoàn Phúc Cường – Chuyên gia nông nghiệp Netafim (Công ty Cổ phần Công nghệ tưới Khang Thịnh) cho biết, việc đầu tư hệ thống tưới hiện đại mới chỉ là bước khởi đầu. Quan trọng hơn là tích hợp các giải pháp số, dữ liệu và trí tuệ nhân tạo nhằm tối ưu toàn bộ quy trình sản xuất.

Từ năm 2024, Netafim đã triển khai thử nghiệm hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp dinh dưỡng và thuốc bảo vệ thực vật, có tích hợp cố vấn AI, cho cây cà phê tái canh và khoai tây chế biến công nghiệp. Kết quả cho thấy hiệu quả vượt trội: mô hình cà phê tái canh đạt năng suất 5 tấn/ha ngay vụ thu hoạch đầu tiên sau 30 tháng, cao gấp hơn 3 lần so với mức trung bình truyền thống (1,2–1,5 tấn/ha); mô hình khoai tây tại Bắc Ninh đạt 43 tấn/ha, trong khi sản xuất truyền thống chỉ đạt 20–25 tấn/ha.

Từ góc nhìn địa phương, ông Nguyễn Thành Long - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi và Phòng chống thiên tai tỉnh Đắk Lắk cho biết, toàn tỉnh hiện có khoảng 84.661,8 ha cây trồng cạn được áp dụng các hình thức tưới tiên tiến, chủ yếu là cà phê, hồ tiêu, sầu riêng, cây ăn quả và một số cây trồng hàng năm.

Tuy nhiên, chi phí đầu tư cho hệ thống tưới tiên tiến còn cao (khoảng 50–60 triệu đồng/ha), trong khi giá nông sản bấp bênh khiến nhiều hộ dân gặp khó khăn trong việc tiếp cận. Bên cạnh đó, khả năng tiếp cận thông tin chính sách, nguồn vốn hỗ trợ của các tổ chức thủy lợi cơ sở và người dân còn hạn chế.

Định hướng giải pháp và huy động nguồn lực

Tại diễn đàn, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk đề xuất nhóm giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy đầu tư và ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước. Trong đó, ưu tiên lồng ghép nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, phát triển nông nghiệp bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu và các dự án ODA để đầu tư hạ tầng tích trữ nước, hệ thống tưới hiện đại cho cây trồng cạn.

Đồng thời, khuyến khích xã hội hóa, thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đầu tư, liên kết sản xuất gắn với ứng dụng công nghệ cao; từng bước hình thành chuỗi giá trị nông nghiệp bền vững. Cùng với đó là nghiên cứu cơ chế tín dụng ưu đãi, giảm lãi suất vay cho nông dân và hợp tác xã đầu tư hệ thống tưới tiên tiến, nhất là tại các vùng sản xuất tập trung.

Việc huy động hiệu quả các nguồn lực xã hội, kết hợp với ứng dụng khoa học - công nghệ hiện đại, được xác định là chìa khóa quan trọng để phát triển bền vững hệ thống tưới tiên tiến, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu trong giai đoạn tới.