Đông trùng hạ thảo Phú Thọ: Hướng đi từ ứng dụng khoa học công nghệ đến phát triển sản phẩm OCOP

Trong xu thế người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe và các sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên, nhiều cơ sở sản xuất ở Phú Thọ đã chuyển hướng đầu tư vào lĩnh vực dược liệu, kết hợp giữa tri thức khoa học và kinh nghiệm bản địa. Một trong những mô hình tiêu biểu là cơ sở nuôi trồng đông trùng hạ thảo QP Gold của anh Ngô Kim Quyền, nơi đang cho thấy cách làm bài bản trong phát triển sản phẩm nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

 Xuất phát điểm là cử nhân Đại học Lâm nghiệp, từng công tác tại Trung tâm Ứng dụng thông tin khoa học công nghệ Hòa Bình, anh Quyền có điều kiện tiếp xúc với các mô hình nuôi cấy vi sinh và sản xuất dược liệu. Qua thời gian tìm hiểu, anh nhận thấy đông trùng hạ thảo – một loại nấm ký sinh vốn được y học cổ truyền đánh giá cao – có tiềm năng phát triển tại quy mô địa phương nếu chủ động ứng dụng công nghệ vào sản xuất.

Năm 2019, anh bắt đầu thử nghiệm mô hình nuôi cấy tại nhà. Ban đầu, cơ sở chỉ có vài chục khay nấm và một số thiết bị tự lắp đặt. Nhưng quá trình thực nghiệm đã giúp anh tích lũy kinh nghiệm và điều chỉnh công thức nuôi cấy phù hợp với điều kiện khí hậu, nguồn nguyên liệu và thiết bị sẵn có. Sau nhiều lần thất bại, quy trình sản xuất dần được ổn định, tạo ra sản phẩm có màu sắc, hương vị và hàm lượng hoạt chất đạt yêu cầu.

Điểm đáng chú ý ở mô hình QP Gold không chỉ nằm ở việc thành công trong nuôi trồng, mà còn ở tư duy phát triển sản phẩm. Từ dòng sản phẩm ban đầu là đông trùng hạ thảo khô, cơ sở từng bước mở rộng sang đông trùng hạ thảo tươi và trà đông trùng hạ thảo kết hợp giảo cổ lam – hai sản phẩm được công nhận đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao của tỉnh Phú Thọ cuối năm 2024.

Việc đa dạng hóa sản phẩm cho thấy hướng đi thích ứng với nhu cầu thị trường: sản phẩm khô phù hợp với người tiêu dùng muốn bảo quản lâu; sản phẩm tươi phục vụ nhóm khách hàng chú trọng hàm lượng dinh dưỡng; còn dòng trà là sự kết hợp giữa dược liệu quý và cây thuốc bản địa, đáp ứng xu hướng tiêu dùng tiện lợi và thân thiện môi trường.

Theo chia sẻ của anh Quyền, việc đưa sản phẩm mới ra thị trường không đơn thuần là mở rộng danh mục, mà là quá trình nghiên cứu, kiểm định chất lượng và hoàn thiện quy trình sản xuất. “Trong lĩnh vực dược liệu, yếu tố quyết định không phải chỉ là mẫu mã hay bao bì, mà là hàm lượng hoạt chất và độ an toàn. Mỗi dòng sản phẩm đều được thử nghiệm trong thời gian dài để đảm bảo ổn định trước khi đưa vào sản xuất đại trà,” anh nói.

Một bước tiến đáng kể của QP Gold là việc áp dụng công nghệ sấy lạnh (sấy thăng hoa) – thiết bị được hỗ trợ từ nguồn vốn khuyến công của Sở Công thương. So với phương pháp sấy nhiệt truyền thống, công nghệ này giúp giữ nguyên cấu trúc và màu sắc của sợi nấm, đồng thời hạn chế hao hụt dưỡng chất. Đây cũng là yếu tố giúp sản phẩm có thể cạnh tranh với hàng nhập khẩu vốn chiếm ưu thế về hình thức.

Trong bối cảnh thị trường đông trùng hạ thảo trong nước còn thiếu các thương hiệu địa phương đủ uy tín, sự xuất hiện của những cơ sở sản xuất đạt chuẩn như QP Gold đã góp phần tạo thêm lựa chọn cho người tiêu dùng. Thay vì phụ thuộc vào hàng nhập khẩu khó kiểm soát nguồn gốc, người dân có thể tiếp cận sản phẩm được sản xuất trong nước với quy trình rõ ràng, giá cả hợp lý và được kiểm định chất lượng.

Theo đánh giá của các chuyên gia, đông trùng hạ thảo là một trong những dược liệu có tiềm năng thương mại cao ở Việt Nam. Tuy nhiên, sản xuất ở quy mô nhỏ vẫn gặp nhiều thách thức: từ vốn đầu tư ban đầu lớn, thời gian thu hồi chậm, đến yêu cầu nghiêm ngặt về môi trường nuôi cấy và bảo quản. Việc một cơ sở tư nhân tại Phú Thọ có thể chủ động được toàn bộ quy trình sản xuất, ứng dụng công nghệ hiện đại, cho thấy hướng đi đúng của việc kết hợp giữa khoa học công nghệ và chương trình OCOP trong phát triển kinh tế nông thôn.

Song song với sản xuất, anh Quyền còn tích cực tham gia các hội chợ OCOP, triển lãm nông sản và sự kiện xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh. Đây không chỉ là cơ hội giới thiệu sản phẩm mà còn giúp tiếp cận xu hướng tiêu dùng mới, học hỏi mô hình phát triển thương hiệu của các địa phương khác. Nhiều hợp đồng tiêu thụ, liên kết với hệ thống cửa hàng đặc sản địa phương cũng được ký kết qua những kênh này.

Trong kế hoạch sắp tới, cơ sở QP Gold dự kiến đầu tư nâng cấp nhà xưởng, cải thiện hệ thống phòng nuôi và đóng gói theo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Cùng với đó, nhóm nghiên cứu của cơ sở tiếp tục tìm hiểu khả năng kết hợp đông trùng hạ thảo với các dược liệu bản địa khác như cà gai leo, trà dây, đinh lăng... để tạo ra những dòng trà chức năng phù hợp hơn với thị hiếu của người tiêu dùng.

Câu chuyện phát triển của QP Gold không chỉ phản ánh nỗ lực của một cá nhân khởi nghiệp, mà còn cho thấy hiệu quả lan tỏa của chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) tại Phú Thọ. Khi các chủ thể kinh tế được hỗ trợ về công nghệ, vốn vay và xúc tiến thương mại, nhiều sản phẩm mới có thể hình thành ngay tại địa phương, thay vì phụ thuộc vào nguồn hàng bên ngoài.

Sự kết hợp giữa đổi mới sáng tạo của người sản xuất với chính sách hỗ trợ đúng hướng từ các cơ quan chức năng đã giúp những mô hình như QP Gold không chỉ đứng vững, mà còn từng bước khẳng định vị thế trong chuỗi sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao của tỉnh.

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh gay gắt giữa các sản phẩm dược liệu, hướng đi của QP Gold – lấy công nghệ làm nền tảng, đa dạng hóa sản phẩm và chú trọng kiểm soát chất lượng – có thể xem là một ví dụ thực tế cho các doanh nghiệp nhỏ có thể phát triển bền vững trên chính quê hương mình. Quan trọng hơn, nó góp phần chứng minh rằng khi nông nghiệp kết hợp với khoa học, giá trị tạo ra không chỉ nằm ở sản phẩm, mà còn ở tri thức, công nghệ và niềm tin của người tiêu dùng đối với hàng Việt.