Hành trình nuôi ốc hữu cơ thành sản phẩm OCOP của người phụ nữ Mường

Từ sản vật quen thuộc là ốc nhồi, người phụ nữ dân tộc Mường dày công nghiên cứu, tìm hướng phát triển mới để biến thành sản phẩm OCOP 3 sao, góp phần phát triển kinh tế từ chính mảnh đất nông thôn giàu tiềm năng.

Từ gian bếp gia đình đến sản phẩm OCOP 3 sao

Những ngày sau mưa, con đường vào xóm Dằm, xã Nhân Nghĩa (tỉnh Phú Thọ) ẩn hiện trong sắc xanh non của đồng ruộn. Dưới không gian yên bình ấy, câu chuyện khởi nghiệp của đôi vợ chồng trẻ người Mường vang lên như một minh chứng cho sức sống mới của phát triển kinh tế nghiệp nông thôn.

Năm 2020, thời điểm nhiều ngành nghề lao đao vì dịch COVID-19, chị Bùi Thị Mơ (34 tuổi) nhận ra điều tưởng như giản dị mà sâu sắc: nông nghiệp chính là “phao cứu sinh” của gia đình. Sau gần mười năm mưu sinh nơi phố thị, chị cùng chồng quyết định trở về quê nhà, bắt đầu lại bằng một hướng đi ít người nghĩ tới: nuôi ốc nhồi hữu cơ.

Ban đầu, công việc tưởng đơn giản ấy lại đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và hiểu biết sâu về tự nhiên. Mỗi ao nuôi là một “trang nhật ký” của người khởi nghiệp, ghi chép tỉ mỉ từng thay đổi về thời tiết, nguồn nước, thức ăn... “Làm bạn” với ốc nhồi suốt ba năm, đến năm 2023, chị Mơ thành lập Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp hữu cơ Mơ Đức, tập hợp gần 20 hộ dân trong vùng cùng tham gia chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ.

Không chỉ dừng lại ở việc góp vốn, mỗi hộ dân trong HTX là một “mắt xích” của chuỗi giá trị: người ươm giống, người nuôi, người chế biến, người bán hàng. Từ sản xuất manh mún, mô hình đã bước vào quỹ đạo của kinh tế hợp tác, mở ra cơ hội phát triển sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

HTX Mơ Đức chọn con đường được xem là “khó nhất” – nuôi ốc hữu cơ hoàn toàn không sử dụng thức ăn công nghiệp. Thay vào đó, ốc được nuôi bằng nguồn thức ăn tự nhiên như bèo tấm, lá mướp, bí, khoai, rau non. Nguồn nước trong ao được xử lý, phơi đáy định kỳ để đảm bảo môi trường sạch. Nhờ đó, ốc phát triển chậm nhưng chắc, thịt thơm, ngọt và dai tự nhiên.

Trên diện tích hơn 1 ha, sản lượng ốc thương phẩm của HTX dần ổn định, vừa phục vụ thị trường tươi sống, vừa làm nguyên liệu chế biến. Song song với đó, nhóm kỹ thuật của HTX tiến hành lai tạo giống ốc lác Thái Lan thích nghi khí hậu bản địa, vừa giúp rút ngắn chu kỳ nuôi, vừa nâng cao chất lượng thịt. Thành quả không chỉ là “nhiều ốc hơn”, mà là “ốc ngon hơn” – yếu tố làm nên nền tảng cho sản phẩm chế biến sau này.

Trong căn bếp nhỏ nơi xưởng chế biến, chị Mơ chia sẻ: “Ốc nhồi ngon nhất là khi mày khít, thân tròn, thịt đầy – vừa giòn vừa ngọt. Làm chả ốc phải giữ được hương vị ấy, không để các nguyên liệu khác lấn át”.

Để tạo nên chả ốc nhồi, ốc được làm sạch kỹ, xay cùng giò sống để tạo độ kết dính, thêm mỡ phần cho độ ngậy vừa phải. Nấm hương, mộc nhĩ, hành khô, tỏi, ớt sừng, hạt tiêu... được phối hợp cân đối để làm nổi bật vị ngọt tự nhiên của ốc. “Linh hồn” của món chả là lá lốt – thứ lá xanh sẫm mang hương núi rừng đặc trưng, khiến món ăn thêm tròn vị.

Điều đặc biệt, chả ốc không gói trong lá chuối hay viên chiên dầu, mà được nhồi vào ống nứa – mảnh ghép của thiên nhiên vừa tiện dụng, vừa lưu giữ bản sắc văn hóa Mường. Ống nứa rửa sạch, hong khô, khi hấp hay nướng đều tỏa ra mùi thơm dìu dịu, như chở cả hơi thở núi rừng vào món ăn.

Từ cách nướng trên than hồng để “đánh thức” vị khói, đến cách hấp để giữ trọn vị ngọt nguyên bản, chả ốc trong ống nứa đem đến trải nghiệm ẩm thực tinh tế: giòn, ngậy mà vẫn thanh, cay nhẹ đầu lưỡi, phảng phất hương lá lốt và hơi nứa. Mỗi miếng chả là sự kết hợp giữa sự khéo léo của bàn tay và sự am hiểu tự nhiên của người làm nghề.

Hành trình đưa món ăn dân dã trở thành sản phẩm hàng hóa không chỉ đòi hỏi tâm huyết mà còn cần sự chuẩn hóa và niềm tin. Bắt đầu từ những mẻ chả bán ở chợ quê, HTX Mơ Đức đã đầu tư khu sơ chế riêng, áp dụng quy trình đóng gói hút chân không, dán tem truy xuất nguồn gốc và ghi chép nhật ký an toàn thực phẩm. Mỗi người lao động không còn chỉ là “người bếp núc”, mà là thợ lành nghề trong chuỗi sản xuất thực phẩm an toàn.

Năm 2024, chả ốc nhồi Mơ Đức được chứng nhận OCOP 3 sao. Tấm chứng nhận không chỉ là sự ghi nhận của cơ quan quản lý, mà còn là dấu mốc cho thấy một sản phẩm bản địa hoàn toàn có thể vươn ra thị trường rộng lớn hơn khi đáp ứng đủ tiêu chuẩn chất lượng và câu chuyện văn hóa.

Cùng với đó, HTX mở rộng liên kết, hỗ trợ kỹ thuật nuôi ốc sạch, bao tiêu đầu ra cho các hộ dân. Mỗi hộ được hướng dẫn cụ thể quy trình nuôi hữu cơ, kiểm soát nguồn nước và thức ăn, đảm bảo chất lượng đồng đều. Mô hình không chỉ nâng cao thu nhập cho người dân, mà còn góp phần hình thành chuỗi kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp nông thôn – từ nuôi trồng, chế biến đến tiêu thụ.

Khi nông nghiệp gắn với bản sắc

Theo ông Nguyễn Đức Tuyên, Chủ tịch UBND xã Nhân Nghĩa, sản phẩm OCOP chả ốc nhồi Mơ Đức góp phần thay đổi tư duy sản xuất của người dân.

“OCOP không chỉ là chứng nhận, mà là cánh cửa mở ra cho nông sản địa phương bước ra thị trường, kết nối với du lịch và quảng bá hình ảnh vùng đất Mường Vang”, ông Tuyên cho biết.

Hiện nay, chả ốc Mơ Đức đã có mặt tại các cửa hàng nông sản sạch, gian hàng đặc sản ở Phú Thọ, Hà Nội và một số tỉnh lân cận. Người tiêu dùng tìm mua không chỉ vì vị ngon lạ, mà còn bởi câu chuyện văn hóa và sự an tâm về nguồn gốc. Mỗi ống chả ốc nhỏ bé mang theo cả tâm huyết của người trẻ vùng cao, khát vọng gìn giữ bản sắc và phát triển kinh tế xanh.

Chiều buông trên Mường Vang, khói bếp lảng bảng qua mái nhà sàn. Ống nứa vừa nhấc khỏi bếp vẫn còn ấm, tỏa hương lá lốt hòa với hơi nứa. Trong hương vị giản dị ấy, người ta cảm nhận được tinh thần đổi mới của nông dân vùng núi, niềm tin vào nông nghiệp sạch và sự gắn bó sâu sắc giữa con người với đất rừng quê hương.