Hợp tác khoa học vì an ninh nguồn nước khu vực Châu Á – Thái Bình Dương

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, khan hiếm nước và thiên tai ngày càng gay gắt, việc tăng cường hợp tác khu vực dựa trên nền tảng khoa học trở thành yêu cầu cấp bách. Cuộc họp Ban Chỉ đạo Chương trình Thủy văn Liên chính phủ (IHP) khu vực Châu Á – Thái Bình Dương lần thứ 32, diễn ra ngày 22/10 tại Hà Nội, đã thể hiện tinh thần đoàn kết, chia sẻ tri thức và chung tay hành động vì một khu vực an toàn về nước và phát triển bền vững.

Diễn đàn hợp tác khoa học quan trọng của khu vực

Sự kiện do Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với Văn phòng UNESCO tại Hà Nội tổ chức, với sự tham dự của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành; ông Ito Naoki, Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam; bà Lê Thị Hồng Vân, Đại sứ - Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam; ông Jonathan W. Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam; PGS.TS. Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, cùng đại diện 17 Ủy ban quốc gia IHP và các Trung tâm Nước của UNESCO trong khu vực.

Cuộc họp lần này diễn ra nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Chương trình Thủy văn Liên chính phủ và 60 năm Chương trình Khoa học về nước của UNESCO, hai sáng kiến khoa học lớn của Liên hợp quốc nhằm thúc đẩy nghiên cứu, giáo dục và hợp tác quốc tế về quản lý tài nguyên nước.

Phát biểu chào mừng, Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh: “Tài nguyên nước là yếu tố thiết yếu cho sự sống và phát triển bền vững, là nền tảng bảo đảm an ninh lương thực, năng lượng và môi trường. Trong bối cảnh thách thức ngày càng phức tạp như biến đổi khí hậu, lũ lụt, hạn hán, ô nhiễm và đô thị hóa nhanh, hợp tác quốc tế dựa trên tri thức khoa học và công nghệ hiện đại là con đường duy nhất để bảo vệ và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên này”.

Thứ trưởng cho biết Việt Nam luôn là thành viên tích cực của IHP, không ngừng triển khai các chương trình quản lý tổng hợp tài nguyên nước, tăng cường giám sát và cảnh báo thiên tai, đồng thời mở rộng hợp tác nghiên cứu quốc tế trong lĩnh vực khoa học nước.

Khoa học và hợp tác – nền tảng của quản trị nước hiện đại

Phát biểu khai mạc, PGS.TS. Phạm Thị Thanh Ngà, Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, Chủ tịch Ban Chỉ đạo IHP khu vực Châu Á – Thái Bình Dương nhiệm kỳ 2025–2027, bày tỏ vinh dự khi Việt Nam được đăng cai tổ chức sự kiện quan trọng này. Bà nhấn mạnh: “Các vấn đề về nước đang trở nên phức tạp hơn dưới tác động của biến đổi khí hậu và đòi hỏi những giải pháp mang tính khu vực, vượt ra ngoài biên giới quốc gia. IHP không chỉ là cơ chế điều phối, mà là diễn đàn để các nhà khoa học cùng chia sẻ tri thức, đổi mới công nghệ và chung tay xây dựng một Châu Á – Thái Bình Dương đảm bảo an ninh nguồn nước và khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu.”

Đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam, bà Lidia Brito, Trợ lý Tổng Giám đốc UNESCO phụ trách Khoa học Tự nhiên, cho rằng Luật Tài nguyên nước (2023) của Việt Nam thể hiện cách tiếp cận toàn diện và hiện đại, cân bằng giữa bảo vệ tài nguyên, tăng trưởng kinh tế và phúc lợi xã hội. “Quản lý nước không chỉ là vấn đề khoa học hay quản trị, mà còn là nền tảng của hợp tác, hiểu biết và hòa bình,” bà nói, đồng thời khẳng định Việt Nam đang thể hiện vai trò tiên phong trong việc hiện thực hóa tầm nhìn của IHP thông qua quản trị dựa trên khoa học.

Đại sứ Nhật Bản Ito Naoki chia sẻ, tần suất các thảm họa nước ở khu vực đang gia tăng, điển hình là các trận mưa lớn và bão trong thời gian gần đây tại Việt Nam. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát lũ lụt và quản lý nước dựa trên bằng chứng khoa học, coi đây là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng thích ứng của các cộng đồng dễ bị tổn thương.

Về phần mình, ông Jonathan W. Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, nhận định: “Những năm gần đây, Việt Nam đã đầu tư mạnh mẽ vào an ninh nguồn nước vì lợi ích của người dân. Luật Tài nguyên nước năm 2023 là một mô hình quản trị hiện đại, tích hợp, phản ánh tinh thần của IHP-IX: Khoa học vì một thế giới an ninh nguồn nước trong một môi trường đang thay đổi”. Ông cũng khẳng định UNESCO sẽ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam và các quốc gia khác trong khu vực đầu tư vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhằm chuyển hóa tri thức thành hành động thực tiễn bảo vệ nguồn nước cho các thế hệ tương lai.

Đoàn kết khu vực vì tương lai an toàn về nước

Bà Lê Thị Hồng Vân, Đại sứ - Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam cho biết: chỉ 35% mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) toàn cầu đang đi đúng hướng, trong đó tài nguyên nước chịu áp lực nghiêm trọng. “Đây là thời điểm cần đến sự hợp tác chưa từng có để đạt được SDG 6 về nước sạch và vệ sinh”, bà nói, đồng thời khẳng định Việt Nam luôn coi hợp tác đa phương là trọng tâm của chính sách đối ngoại và sẽ tiếp tục là đối tác tin cậy của UNESCO trong thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững.

Trong khuôn khổ sự kiện kéo dài ba ngày (21–23/10), nhiều phiên họp và hội thảo khoa học được tổ chức, tập trung vào các chủ đề như an ninh nguồn nước, quản lý rủi ro thiên tai, đổi mới trong sử dụng nước và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích dữ liệu thủy văn. Bên lề cuộc họp, triển lãm khoa học trưng bày các sáng kiến nổi bật về bảo vệ và quản lý tài nguyên nước, trong đó có ba dự án của nhóm các nhà khoa học trẻ Việt Nam đoạt giải UNESCO Water Challenge 2025, minh chứng cho năng lực sáng tạo và sự tham gia tích cực của thế hệ trẻ.

Cuộc họp Ban Chỉ đạo IHP khu vực Châu Á – Thái Bình Dương lần thứ 32 khép lại bằng chuyến tham quan Trung tâm Quan trắc Tài nguyên nước quốc gia và Trạm quan trắc Tân Lập (Hà Nội), để các đại biểu trực tiếp tìm hiểu về hệ thống giám sát và quản lý nước hiện đại của Việt Nam.

Sau nửa thế kỷ hình thành và phát triển, Chương trình Thủy văn Liên chính phủ của UNESCO tiếp tục khẳng định vai trò là cầu nối hợp tác khoa học toàn cầu trong lĩnh vực nước. Cuộc họp tại Hà Nội không chỉ là dịp nhìn lại chặng đường đã qua, mà còn mở ra định hướng mới – nơi các quốc gia trong khu vực cùng chung tay xây dựng một tương lai an toàn về nước, dựa trên tri thức, đổi mới và tinh thần hợp tác quốc tế bền vững.