Kiện toàn hệ thống khuyến nông trong mô hình chính quyền hai cấp: Tạo luồng sinh khí mới cho nông nghiệp Việt Nam

Sáng ngày 17/10, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức hội nghị “Triển khai thông tư hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện công tác khuyến nông cấp tỉnh, cấp xã”. Thứ trưởng Trần Thanh Nam chủ trì hội nghị.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa ban hành Thông tư số 60/2025/TT-BNNMT ngày 14/10/2025, hướng dẫn chi tiết về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện công tác khuyến nông cấp tỉnh và cấp xã. Đây được xem là bước ngoặt lớn trong việc chuẩn hóa, kiện toàn và tái cấu trúc hệ thống khuyến nông Việt Nam theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Sắp xếp tinh gọn, liên thông và gắn với cơ sở

Từ Nghị định đầu tiên về khuyến nông năm 1993 đến nay, lực lượng khuyến nông đã trở thành “cánh tay nối dài” của ngành nông nghiệp, đưa khoa học kỹ thuật, công nghệ, tri thức và mô hình sản xuất tiên tiến đến tận đồng ruộng, góp phần quan trọng trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và nâng cao thu nhập cho người nông dân.

Tuy nhiên, khi cả nước chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp, hoạt động khuyến nông cũng đứng trước yêu cầu cấp thiết phải tái cấu trúc để thích ứng với cơ chế quản lý mới.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh: “Thông tư 60 là bước đi quan trọng nhằm kiện toàn và chuẩn hóa hệ thống khuyến nông Việt Nam theo mô hình tinh gọn, liên thông, đồng bộ, thống nhất từ cấp tỉnh đến cấp xã, đáp ứng yêu cầu mới trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Trong thời gian rất ngắn, các Bộ, ngành, địa phương và hệ thống khuyến nông các tỉnh, thành phố đã có những ý kiến đóng góp để Bộ Nông nghiệp và Môi trường hoàn thiện, ban hành Thông tư số 60/2025/TT-BNNMT ngày 14/10/2025 hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện công tác khuyến nông cấp tỉnh, cấp xã đúng hạn. Đây là công cụ và cơ sở pháp lý để vận hành công tác khuyến nông trong thời gian tới”.

Theo Thông tư 60/2025, Trung tâm Khuyến nông cấp tỉnh là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường, chịu trách nhiệm điều phối, hướng dẫn, kiểm tra và hỗ trợ hoạt động khuyến nông cấp xã. Trong khi đó, đơn vị sự nghiệp công lập cấp xã sẽ trực tiếp cung ứng các dịch vụ công thiết yếu, hỗ trợ nông dân phát triển sản xuất, xây dựng nông thôn mới, phát triển cộng đồng và sản phẩm OCOP.

Đáng chú ý, Thông tư quy định viên chức khuyến nông cấp xã do Hội đồng nhân dân xã quyết định trên cơ sở quy mô sản xuất và điều kiện thực tế, nhằm đảm bảo lực lượng khuyến nông cơ sở đủ mạnh, gần dân, sát dân và vì dân phục vụ.

Về vai trò của khuyến nông trong giai đoạn mới, ông Phạm Tân Tuyến, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) khẳng định: Hệ thống khuyến nông là cầu nối giữa chính sách, kỹ thuật và nông dân. Đồng thời là nòng cốt trong các đề án lớn (như 1 triệu ha lúa, vùng nguyên liệu đạt chuẩn), hỗ trợ kết nối tri thức, công nghệ, doanh nghiệp và người dân.

Với quan điểm xuyên suốt “gần dân, sát dân”, Ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia chia sẻ tầm nhìn đến năm 2050: “Xây dựng hệ thống khuyến nông chuyên nghiệp, hiện đại, thông minh, đủ năng lực kết nối, dẫn dắt, lan tỏa tri thức và giá trị trong hệ sinh thái nông nghiệp. Nông dân được tiếp cận hiệu quả với dịch vụ khuyến nông thông qua nền tảng số tích hợp và đội ngũ cán bộ khuyến nông chuyên nghiệp, trình độ cao”.

Đồng thời, phát triển hệ sinh thái khuyến nông hợp tác công tư năng động, kết nối chặt chẽ với khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, thị trường và nguồn lực tài chính, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy phát triển nông nghiệp tăng trưởng xanh, phát thải thấp, bảo vệ môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu.

Trước khi Thông tư được ban hành, hoạt động khuyến nông ở nhiều địa phương bị gián đoạn do thiếu lực lượng cơ sở sau khi sáp nhập đơn vị hành chính. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cả nước hiện có 5.187 Tổ khuyến nông cộng đồng với hơn 47.000 thành viên, nhưng phần lớn chưa được tổ chức lại phù hợp với mô hình chính quyền mới.

Thông tư 60/2025 ra đời khắc phục tình trạng đứt gãy, đồng thời tạo hành lang pháp lý thống nhất để các địa phương sắp xếp, kiện toàn lại đội ngũ khuyến nông cơ sở. Đây cũng là cơ sở để kết nối chặt chẽ giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp - nhà quản lý, hình thành mạng lưới hỗ trợ sản xuất, tiêu thụ nông sản hiệu quả và bền vững.

Nỗ lực của hệ thống khuyến nông trong thời gian qua

Trong giai đoạn vừa qua, hệ thống khuyến nông cả nước đã có nhiều đổi mới mạnh mẽ, khẳng định vai trò cầu nối giữa chính sách - khoa học - doanh nghiệp - nông dân, góp phần chuyển đổi tư duy sản xuất, thúc đẩy phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại và nông dân văn minh.

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã tăng cường vai trò kết nối giữa Trung ương và địa phương, giữa khuyến nông với cơ quan nghiên cứu, đào tạo, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế. Thông qua hệ thống khuyến nông, nhiều chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước như phát triển nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn, sản xuất giảm phát thải, phát triển sản phẩm OCOP, xây dựng vùng nguyên liệu, thích ứng biến đổi khí hậu… được phổ biến sâu rộng tới người dân, tạo chuyển biến tích cực trong sản xuất nông nghiệp đa giá trị, tăng trưởng xanh.

Cùng với việc hoàn thiện tổ chức, hệ thống khuyến nông Việt Nam đang chuyển mạnh sang mô hình khuyến nông tri thức, tập trung đào tạo lực lượng chuyên nghiệp và chuyển giao công nghệ cao. Hằng năm, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia tổ chức 300 - 400 lớp đào tạo, tập huấn cho trên 10.000 học viên, đồng thời biên soạn hơn 20 bộ học liệu, video kỹ thuật phục vụ công tác khuyến nông.

Nội dung đào tạo tập trung vào các xu hướng mới như: kinh tế tuần hoàn, sản xuất hữu cơ, chuyển đổi số, phát triển vùng nguyên liệu, nông nghiệp phát thải thấp và du lịch nông thôn. Nhờ đó, đội ngũ cán bộ khuyến nông và khuyến nông cộng đồng ngày càng được chuyên nghiệp hóa, trở thành cầu nối hiệu quả giữa nhà khoa học và người nông dân.

Bên cạnh đó, hệ thống khuyến nông đã xây dựng hàng loạt mô hình ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp tuần hoàn, hữu cơ, sinh thái, góp phần nâng năng suất, chất lượng, hiệu quả kinh tế tăng tối thiểu 15%, giảm chi phí sản xuất đầu vào. Các vùng sản xuất tập trung đạt chuẩn VietGAP được hình thành ở nhiều địa phương: lúa chất lượng cao tại Đồng bằng sông Cửu Long, cà phê và hồ tiêu ở Tây Nguyên, cây ăn trái ở miền núi phía Bắc, nuôi trồng thủy sản tại Đồng bằng sông Cửu Long... phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Với phương châm “Ở đâu có nông dân, ở đó có khuyến nông”, đội ngũ khuyến nông đã trở thành lực lượng đồng hành cùng người dân trong mọi hoạt động phát triển kinh tế nông thôn. Hệ thống khuyến nông tích cực tham gia các chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, đào tạo nghề nông nghiệp, phòng chống thiên tai, phát triển sản phẩm OCOP gắn với du lịch nông nghiệp.

Trong hai năm qua, khuyến nông đã đóng vai trò xung kích trong Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long”, góp phần lan tỏa mạnh mẽ tư duy sản xuất xanh và liên kết chuỗi.

Phát biểu kết luận hội nghị, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh: “Bộ sẽ tiếp tục chỉ đạo Trung tâm Khuyến nông quốc gia phối hợp với các đơn vị liên quan nghiên cứu, sửa đổi Nghị định 83/2018/NĐ-CP, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và hiệu quả trong triển khai ở các địa phương. Thông tư có hiệu lực từ ngày 15/10/2025, yêu cầu các địa phương hoàn thành việc sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập cấp xã trước 30/10/2025”.

Hội nghị đánh dấu một bước chuyển mình mạnh mẽ của công tác khuyến nông Việt Nam, khẳng định vai trò “cầu nối tri thức - bạn đồng hành của nông dân” trong tiến trình xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.