Kinh tế tuần hoàn nền tảng cho tăng trưởng xanh và phát triển bền vững

Sáng 11/10, tại Hà Nội, Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức diễn đàn với chủ đề: “Thực hiện kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam: Chính sách và kết nối hành động”.

Phát biểu tại diễn đàn, GS. TS Lê Văn Lợi, Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam nêu rõ, nước ta đang bước qua ngưỡng cửa của một kỷ nguyên phát triển mới: từ tăng trưởng mở rộng sang nâng chất lượng tăng trưởng dựa trên năng suất, khoa học-công nghệ, chuẩn mực quản trị hiện đại và chuyển đổi kép: số hóa và xanh hóa.

Trong xu thế đó, kinh tế tuần hoàn sẽ là nền tảng cho phát triển, qua đó giúp giảm phụ thuộc tài nguyên, cắt giảm phát thải, nâng hiệu suất sử dụng vật liệu - năng lượng, đồng thời mở ra thị trường, việc làm và chuỗi giá trị mới.

GS. TS Lê Văn Lợi cho biết, phát triển kinh tế tuần hoàn của Việt Nam ngày càng rõ trong các văn bản của Đảng và nhà nước thời gian qua và mới đây vào ngày 23/1/2025 Thủ tướng Chính phủ có Quyết định 222/QĐ-TTg về Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035. Trong đó nêu danh mục nhiệm vụ, đầu mối thực thi và theo dõi đánh giá để bảo đảm sự nhất quán từ Trung ương đến địa phương và cộng đồng doanh nghiệp.

GS. TS Lê Văn Lợi nhấn mạnh: Định hướng của chúng ta về kinh tế tuần hoàn không tách rời các chiến lược phát triển quốc gia, mà trở thành một cấu phần của mô hình tăng trưởng mới: gắn mục tiêu xanh-số-bao trùm với chuẩn mực quản trị hiện đại; kết hợp động lực thị trường với trách nhiệm xã hội và gìn giữ bản sắc văn hóa; và quan trọng hơn cả, đặt con người vào trung tâm của mọi lựa chọn chính sách. Tinh thần ấy đã được khẳng định trong Chiến lược tăng trưởng xanh, trong Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn và trong Kế hoạch hành động quốc gia; những văn bản này không chỉ nêu tầm nhìn mà còn trao cho chúng ta công cụ thực thi và thước đo để biến tầm nhìn thành hiện thực.

Kinh tế tuần hoàn không chỉ là một mô hình sinh thái, mà là một chiến lược phát triển bền vững mới, giúp tăng năng suất tài nguyên, giảm chi phí sản xuất, thúc đẩy đổi mới công nghệ, tạo việc làm xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, theo TS. Phí Vĩnh Tường, Phó Viện trưởng, Viện Kinh tế Việt Nam và thế giới, hiện việc thực hiện kinh tế tuần hoàn vẫn còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế như: Chính sách còn phân tán, thiếu hướng dẫn cụ thể cho từng ngành; Thiếu cơ chế phối hợp liên ngành, liên vùng; Thiếu công cụ tài chính xanh, hạ tầng tái chế, và cơ sở dữ liệu quốc gia về dòng vật chất; Năng lực doanh nghiệp còn yếu, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa – chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp Việt Nam…

Kinh tế tuần hoàn vì thế vừa là con đường tất yếu để thực hiện cam kết phát triển bền vững, vừa là lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh tiêu chuẩn xanh của các thị trường đối tác ngày càng khắt khe. Do đó, TS. Phí Vĩnh Tường cho rằng: Thực hiện kinh tế tuần hoàn hiện tại là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm tăng trưởng xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và chủ động hội nhập trong chuỗi cung ứng bền vững toàn cầu.

Diễn đàn “Thực hiện kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam: Chính sách và kết nối hành động” được tổ chức với mục tiêu làm rõ cơ sở lý luận, chính sách và thực tiễn của kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, đồng thời thảo luận và đề xuất các giải pháp kết nối hành động giữa các cơ quan, doanh nghiệp, viện nghiên cứu và địa phương hướng tới việc: Xây dựng nhận thức chung về vai trò của kinh tế tuần hoàn trong chiến lược phát triển đất nước; Đề xuất cơ chế hợp tác, đầu tư và quản trị phù hợp với bối cảnh Việt Nam.

Các tham luận tại diễn đàn đã làm rõ lộ trình thực hiện Kế hoạch kinh tế tuần hoàn quốc gia đến năm 2035, nhấn mạnh vai trò của trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) trong quản lý tài nguyên và chất thải. Từ góc nhìn nông nghiệp, các chuyên gia đề xuất tận dụng 150 triệu tấn phụ phẩm mỗi năm để xây dựng chu trình giá trị khép kín, kết hợp công nghệ sinh học và tri thức bản địa, hướng tới nông nghiệp carbon thấp và sinh thái bền vững. Ở đô thị, các ý kiến tập trung vào phân loại rác tại nguồn, ủ compost, phát triển chuỗi tái chế nhựa địa phương, nhằm tăng tỷ lệ tuần hoàn và giảm phát thải khí nhà kính. Từ góc độ doanh nghiệp, các ý kiến đưa ra kiến nghị hoàn thiện cơ chế tài chính xanh, ưu đãi thuế và đổi mới mô hình kinh doanh tuần hoàn.

Các ý kiến cũng đưa ra thống nhất, kinh tế tuần hoàn là trụ cột của tăng trưởng xanh, song để đi vào thực tiễn cần sự phối hợp giữa thể chế -công nghệ- thị trường- hành vi xã hội, cùng việc xây dựng chỉ số tuần hoàn, mạng lưới đổi mới sáng tạo và cơ chế đầu tư xanh.