Kịp thời tháo gỡ vướng mắc, không để thất thoát, lãng phí tài nguyên, khoáng sản

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn, đồng thời cho rằng dự thảo Luật lần này cần nhấn mạnh đến công tác quản lý, tránh lợi dụng sơ hở, gây thất thoát, lãng phí tài nguyên cũng như để xảy ra tình trạng tiêu cực.

Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Địa chất và khoáng sản, với nhiều chính sách đổi mới, quan trọng, tạo hành lang pháp lý rõ ràng trong quản lý nhà nước và thực hiện các hoạt động về địa chất, khoáng sản. Mặc dù đã cơ bản giải quyết những vướng mắc, bất cập của Luật Khoáng sản năm 2010, tuy nhiên vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc chưa được giải quyết triệt để, nhất là một số nội dung liên quan đến hoạt động khoáng sản phát sinh trong thực tiễn cần phải được bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh mới.

Do đó, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn thi hành Luật, đặc biệt là các vấn đề về cơ chế cấp phép, khai thác, sử dụng khoáng sản phục vụ xây dựng các công trình, dự án quan trọng quốc gia; dự án đầu tư khẩn cấp, cấp bách do cấp có thẩm quyền quyết định; việc luật hóa các quy định về phân quyền, phân cấp và đặc biệt là các quy định riêng biệt về quản lý đất hiếm trong tình hình mới... 

Đồng thời góp phần đẩy nhanh thủ tục triển khai các dự án phát triển hạ tầng, các dự án trọng điểm quốc gia và là giải pháp thiết thực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần hoàn thành mục tiêu tăng trưởng GDP 8% trong năm 2025, tạo nền tảng vững chắc hướng tới tốc độ tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo.

Dự thảo Luật gồm 3 điều, trong đó, rà soát để sửa đổi, bổ sung quy định trong cấp phép hoạt động khoáng sản nhóm III, nhóm IV để cung cấp vật liệu xây dựng cho dự án đầu tư công theo quy định của pháp luật về đầu tư công; dự án đầu tư thực hiện theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư…; cho phép cơ quan quản lý nhà nước cấp giấy phép thăm dò xuống sâu, mở rộng đối với tổ chức, cá nhân đang khai thác khoáng sản hợp pháp mà không phải điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khoáng sản trước khi cấp giấy phép thăm dò; bổ sung các quy định về quản lý đất hiếm;...

Báo cáo thẩm tra dự án luật, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi nêu rõ, Ủy ban tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản. Phạm vi sửa đổi của dự thảo Luật đã cơ bản thể hiện đúng quan điểm, mục tiêu sửa đổi Luật; phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tuy vậy, đề nghị chưa nên luật hóa tại thời điểm này đối với các nội dung đã được quy định trong Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP ngày 21/9/2025 của Chính phủ về các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm tháo gỡ khó khăn trong triển khai Luật Địa chất và khoáng sản năm 2024. Trên cơ sở đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết này, Chính phủ sẽ đề nghị luật hóa trong thời gian tới đối với các quy định phù hợp, tránh gây lãng phí tài nguyên, lạm dụng chính sách, không phát sinh hệ luỵ tiêu cực.

Thảo luận tại phiên họp, đa số Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản là hết sức cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong quản lý nhà nước và thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong bối cảnh mới.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải dẫn chứng thực tiễn thời gian qua, giá vật liệu xây dựng tại một số địa phương tăng cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các dự án xây dựng, tác động tiêu cực đến tình hình sản xuất kinh doanh và tốc độ tăng trưởng của các địa phương. Do đó, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, dự thảo Luật lần này cần nhấn mạnh đến công tác quản lý, tránh lợi dụng sơ hở, gây thất thoát, lãng phí tài nguyên cũng như để xảy ra tình trạng tiêu cực.

Đồng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cũng nhận thấy việc đánh giá trữ lượng khoáng sản là rất cần thiết; đề xuất ban soạn thảo nghiên cứu, đưa vào dự thảo luật những nội dung khái quát liên quan đến công nghệ, kỹ thuật, phương pháp, kiểm tra, thanh tra việc đánh giá trữ lượng khoáng sản để ngăn chặn kịp thời thất thoát tài nguyên.

Liên quan đến phạm vi sửa đổi của dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho rằng, Nghị quyết số 66.4/2025/NQ-CP ngày 21/9/2025 của Chính phủ chỉ được thực hiện đến hết ngày 28/02/2027. Vì vậy, cần nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, nếu nội dung phù hợp thì nên luật hoá, tránh trường hợp tiếp tục phải sửa đổi, bổ sung tại thời điểm sau tháng 02/2027.

Ở khía cạnh khác, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn đề nghị, cần có dự báo tác động tiêu cực đối với đối tượng chịu sự tác động trực tiếp liên quan đến hoạt động khai thác khoáng sản tại khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để có những quy định cho phù hợp.
Ngoài ra, các đại biểu cũng yêu cầu ban soạn thảo rà soát các nội dung để thống nhất, đồng bộ với quy định của pháp luật về quy hoạch, đầu tư, xây dựng, kịp thời tháo gỡ những khó khăn trong thực tiễn.

Phát biểu tại phiên họp, Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng ghi nhận, tiếp thu các ý kiến tâm huyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội và làm rõ thêm các nội dung liên quan. Đồng thời khẳng định sẽ tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện dự án luật, đảm bảo chất lượng để trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 sắp tới.

Kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao quá trình chuẩn bị dự án Luật của Chính phủ; nhất trí với sự cần thiết ban hành dự án Luật, phạm vi sửa đổi cũng như Tờ trình của Chính phủ, hồ sơ dự án luật bảo đảm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. 

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề nghị, Chính phủ tiếp tục rà soát để thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng, nhất là các nghị quyết trong “bộ tứ trụ cột” để bổ sung, hoàn thiện dự thảo Luật. Đồng thời nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện quy định về tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, thăm dò, khai thác khoáng sản làm vật liệu thông thường, vật liệu san lấp; cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, việc phân quyền, phân cấp phải đảm bảo tháo gỡ vướng mắc, bất cập, cản trở sự phát triển, khơi thông các điểm nghẽn; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, không hợp lý hóa các sai phạm; rà soát phạm vi sửa đổi của dự thảo Luật, bảo đảm luật hóa các quy định về phân quyền, phân cấp đồng bộ, đầy đủ theo quy định về thẩm quyền, trách nhiệm quản lý nhà nước tại Nghị định của Chính phủ quy định phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất việc sửa đổi, bổ sung quy định tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nhằm đảm bảo an ninh năng lượng; bảo đảm quốc phòng, an ninh; sử dụng hiệu quả khoáng sản chiến lược, quan trọng, bảo đảm nguyên vật liệu cho các loại hình công trình, dự án, nhiệm vụ quy định trong dự thảo Luật; bảo đảm cơ sở pháp lý để cấp giấy phép khai thác khoáng sản đối với khu vực đã có kết quả thăm dò hoặc để gia hạn cấp lại giấy phép thăm dò khoáng sản, giấy phép khai thác khoáng sản, chuyển nhượng quyền thăm dò khoáng sản.

Chính phủ cần tiếp tục rà soát hoàn thiện quy định về việc khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, đảm bảo tính công khai, minh bạch, phù hợp với công suất khai thác, chế biến, sử dụng thực tế của các nhà máy sản xuất xi măng, các nhà máy chế biến khoáng sản đang hoạt động theo quy định của pháp luật, tránh dẫn đến tình trạng đầu cơ điểm mỏ, trục lợi và không làm ảnh hưởng đến việc phát triển mới những dự án thăm dò, khai thác khoáng sản theo quy định.

Cùng với đó, tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định về quản lý đất hiếm, bảo đảm thể chế hóa chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với đại diện các cơ quan liên quan về chiến lược quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên đất hiếm phục vụ phát triển đất nước. Quy định về quản lý, chế biến, sử dụng đất hiếm phải tạo hành lang pháp lý thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản đất hiếm một cách đồng bộ, hiệu quả và bền vững, bảo đảm phát triển kinh tế - xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh, đối ngoại và hợp tác quốc tế, mang lại lợi ích cao nhất cho đất nước.