Ngành chăn nuôi bò sữa: Bài toán tồn tại và phát triển

Tại điểm cầu trực tiếp có các đồng chí: TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam; Sử Thanh Long, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam; Lê Trọng Đảm, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường đồng chủ trì buổi toạ đàm.

Các đại biểu chủ trì Tọa đàm “Thực trạng và giải pháp khôi phục phát triển đàn bò sữa” diễn ra sáng ngày 23/9/2025 tại Hà Nội

Tham dự tọa đàm có khoảng 120 đại biểu, bao gồm đại diện Văn phòng Chính phủ; các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Y tế; các viện nghiên cứu, trường đào tạo chuyên ngành; Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành có phong trào nuôi bò sữa; đại diện các hiệp hội ngành hàng; nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã chăn nuôi, chế biến sữa tiêu biểu cùng đông đảo phóng viên báo chí trung ương và địa phương.

Phát biểu khai mạc tọa đàm, TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam nhấn mạnh: Đàn bò sữa ở Việt Nam tăng trưởng mạnh ở mức 2 con số, 15,4%/năm giai đoạn 2010-2015 nhưng đã giảm xuống rất nhanh những năm qua, theo ông Dương. Tốc độ tăng trưởng về sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm nhanh, từ 17,7%/năm giai đoạn 2010-2015 xuống còn 6,7%/năm giai đoạn 2015-2020 và chỉ còn 3,4%/năm giai đoạn 2020-2024.

Về nguyên nhân, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho rằng lượng sữa nguyên liệu và thành phẩm nhập khẩu vào Việt Nam ngày càng tăng cao. Sữa và các sản phẩm từ sữa phát triển quá nóng gây nhiễu loạn thị trường. Sản phẩm sữa kém chất lượng tràn lan, gây sức ép không nhỏ với các dòng sản phẩm chất lượng. Trong khi đó, việc thu mua sữa tươi nguyên liệu không được các doanh nghiệp “mặn mà” càng thêm khó khăn cho người chăn nuôi.

TS. Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam phát biểu tại buổi Tọa đàm

Ngược lại với hai chỉ tiêu trên, ông Dương nói năng suất sữa của đàn bò trong nước tăng rất nhanh, từ trung bình 5 tấn/con/chu kỳ giai đoạn 2010-2015 đã tăng lên 7 tấn/con/chu kỳ trong giai đoạn 2020-2024. Việt Nam là nước có năng suất bò sữa cao nhất trong khu vực.

Dẫn kinh nghiệm từ các nước lớn trên thế giới cho thấy ngành công nghiệp sữa phát triển đúng nghĩa phải có ngành chăn nuôi bò và gia súc đủ mạnh cho sữa phát triển. Trong khi thị trường sữa của Việt Nam còn rất lớn, bình quân sữa/người dân còn rất thấp.

Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam đề nghị thông qua tọa đàm sẽ nhận diện một cách toàn diện những khó khăn, thách thức của ngành chăn nuôi bò sữa hiện nay. Ban Tổ chức mong muốn lắng nghe ý kiến từ nhiều góc nhìn khác nhau, từ cơ quan quản lý Nhà nước, các nhà khoa học, doanh nghiệp đến chính người chăn nuôi, để cùng đề xuất giải pháp ngăn chặn đà suy giảm, đồng thời phục hồi và phát triển bền vững đàn bò sữa Việt Nam trong giai đoạn tới.

Phát biểu tại buổi toạ đàm, ông Lê Trọng Đảm, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Báo Nông nghiệp và Môi trường khẳng định sẽ luôn đồng hành cùng ngành chăn nuôi bò sữa trong công tác tuyên truyền, nhằm kịp thời phản ánh những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn và góp phần tháo gỡ bằng các giải pháp thiết thực. Trong bối cảnh đàn bò sữa cả nước đang sụt giảm, nhiều nông hộ, hợp tác xã đứng trước thách thức về chi phí, đầu ra và chính sách, vai trò của báo chí càng quan trọng trong việc kết nối thông tin giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người chăn nuôi.

Ông Lê Trọng Đảm, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường phát biểu tại buổi Tọa đàm

Với lợi thế là cơ quan báo chí chuyên ngành nông nghiệp, Báo Nông nghiệp và Môi trường cam kết lan tỏa các mô hình chăn nuôi hiệu quả, các liên kết chuỗi bền vững giữa nông dân và doanh nghiệp, đồng thời kiến nghị chính sách phù hợp để bảo vệ người chăn nuôi, thúc đẩy tiêu thụ sữa nội địa.

Thông qua tuyên truyền khách quan, minh bạch, báo sẽ tiếp tục góp phần tạo dựng niềm tin, khuyến khích nông dân gắn bó với con bò sữa, cùng toàn ngành hướng tới mục tiêu phát triển ổn định, bền vững, nâng cao giá trị dinh dưỡng và vị thế sữa Việt Nam. Ngay sau phần khai mạc, các đại biểu đã được theo dõi phim tư liệu “Tổng quan về thực trạng chăn nuôi bò sữa” do Báo Nông nghiệp và Môi trường thực hiện.

TS. Lương Anh Dũng, Ủy viên Ban Thường vụ Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam trình bày tham luận, phản ánh nguyên nhân thực trạng trên có thể do không còn chính sách hỗ trợ phát triển chăn nuôi bò sữa như giai đoạn trước đây.

"Giá thức ăn, chi phí đầu vào cho chăn nuôi tăng cao mà giá bán sữa tươi ổn định trong nhiều năm, tăng không đáng kể. Mặt khác, sữa bột nguyên liệu nhập khẩu giá rẻ đã cạnh tranh rất lớn với sữa tươi sản xuất trong nước", ông Dũng cho biết.

TS. Lương Anh Dũng, Ủy viên Ban Thường vụ Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam trình bày tham luận tại Tọa đàm

Ông Dũng tính toán, với dân số trên 100 triệu người, tuy nhiên đàn bò sữa chỉ khoảng 330.000 con, sản xuất sữa tươi mới chỉ đáp ứng 40%, 60% phải nhập khẩu. Mức tiêu thụ sữa bình quân trên đầu người ở Việt Nam vẫn còn thấp so với các nước trong khu vực và thế giới.

Chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2030 của Chính phủ đặt mục tiêu nâng tổng đàn bò sữa lên tối thiểu 650.000 con, đạt sản lượng sữa tươi khoảng 2,6 triệu tấn mỗi năm.

“Người chăn nuôi bò sữa ở Việt Nam, đặc biệt hơn 130.000 hộ chăn nuôi, trang trại vừa và nhỏ đang đứng trước các khó khăn về chi phí chăn nuôi tăng cao (chủ yếu giá thức ăn tinh tăng cao), trong khi giá thu mua sữa tươi không tương xứng”, ông Dũng phản ánh.

Tham luận tập trung làm rõ thực trạng ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam, phân tích cơ hội, thách thức và đề xuất giải pháp phát triển bền vững trong thời gian tới

Tham luận tại buổi toạ đàm, ông Lê Việt Bảo, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y TP. Hồ Chí Minh đã chỉ rõ thực trạng đáng lo ngại: tổng đàn bò sữa năm 2025 chỉ còn 37.288 con, giảm hơn 68% so với năm 2015, số hộ chăn nuôi giảm tới 72,64%. Sản lượng sữa bình quân giảm 7,72%/năm trong giai đoạn 2016 - 2025. Nguyên nhân được chỉ ra là chi phí đầu vào tăng cao, giá thu mua sữa thấp, đất chăn thả bị thu hẹp do đô thị hóa, trong khi cạnh tranh từ sữa nhập khẩu ngày càng gay gắt.

Báo cáo cũng cho thấy, dù TP. Hồ Chí Minh đã có nhiều chính sách hỗ trợ quan trọng, từ quy hoạch vùng chăn nuôi, cải thiện giống, quản lý dịch bệnh, ứng dụng công nghệ cao đến hợp tác quốc tế, nhưng do thiếu định hướng chính sách chung ở cấp quốc gia giai đoạn sau 2020, các chương trình hỗ trợ không còn cơ sở triển khai, khiến nhiều nông hộ buộc phải rời bỏ nghề. TP. Hồ Chí Minh từng triển khai nhiều chương trình quan trọng: nhập tinh bò sữa cao sản từ Israel, hỗ trợ tín dụng ưu đãi, cơ giới hóa chuồng trại, quản lý dịch bệnh, hợp tác quốc tế về công nghệ cao… Tuy nhiên, do thiếu định hướng chính sách nên nhiều chương trình hỗ trợ không còn cơ sở tiếp tục.

Chi cục Chăn nuôi và Thú y TP. Hồ Chí Minh đề xuất loạt giải pháp khôi phục đàn bò sữa: ban hành Chương trình Quốc gia về phát triển ngành sữa bền vững; chuẩn hóa quản lý giống và nhập tinh bò cao sản; hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho nông hộ đầu tư công nghệ cao; khuyến khích xây dựng nhà máy sản xuất thức ăn TMR quy mô lớn để giảm chi phí; triển khai Chương trình sữa học đường dùng 100% sữa tươi trong nước, gắn với xây dựng thương hiệu “Sữa tươi Việt Nam”. Đây được xem là những giải pháp “kép” vừa giúp cải thiện dinh dưỡng cộng đồng, vừa tạo thị trường ổn định cho người chăn nuôi.

Trong phần thảo luận, nhiều đại biểu thống nhất rằng việc phục hồi đàn bò sữa cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước - Doanh nghiệp - Nông dân. Nhà nước có vai trò định hướng và ban hành chính sách ổn định, bao gồm tín dụng ưu đãi, bảo hiểm nông nghiệp, đầu tư hạ tầng vùng chăn nuôi tập trung, cũng như quy định rõ ràng về tiêu chuẩn chất lượng sữa. Doanh nghiệp cần minh bạch trong thu mua, ký hợp đồng dài hạn với hộ chăn nuôi, đồng thời hỗ trợ kỹ thuật, giống và công nghệ. Nông dân cần thay đổi phương thức sản xuất, tham gia hợp tác xã, áp dụng quy trình VietGAP, hữu cơ, và gắn kết vào chuỗi giá trị khép kín.

Toàn cảnh buổi Tọa đàm

Các chuyên gia cũng khuyến nghị đẩy mạnh Chương trình sữa học đường, phát triển thương hiệu “Sữa tươi Việt Nam”, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ cao như TMR, chuồng trại thông minh, phần mềm quản lý giống và truy xuất nguồn gốc, để nâng cao năng suất và chất lượng đàn bò. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người chăn nuôi cùng hành động, hướng tới mục tiêu phát triển ngành bò sữa Việt Nam bền vững, hiệu quả và hội nhập quốc tế.

Sỹ Tùng – Liên Huyền