Phát huy lợi thế từ nguồn nguyên liệu sẵn có và khát vọng khởi nghiệp, những người phụ nữ dân tộc Mường ở xã Điền Quang, tỉnh Thanh Hóa đã biến nghề mây tre đan truyền thống thành mô hình kinh tế xanh hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập và xóa đói giảm nghèo bền vững.
Từ ý tưởng khởi nghiệp đến mô hình kinh tế xanh
Giữa núi rừng vùng cao tỉnh Thanh Hóa, những sợi tre, sợi luồng tưởng chừng bình dị đã được thổi hồn thành câu chuyện khởi nghiệp đầy cảm hứng của những người phụ nữ dân tộc Mường xã Điền Quang (trước đây là xã Điền Thượng).
Năm 2021, nhận thấy địa phương có diện tích tre, luồng lớn, hơn 30 ha ở riêng hai thôn Lau và Chiềng, ba chị em Phạm Thị Chiến, Hà Thị Kiều và Hà Thị Xuân đã cùng nhau thành lập Tổ hợp tác (THT) mây tre đan thôn Lau. Ban đầu, mô hình gặp nhiều khó khăn: thiếu vốn, thiếu kiến thức quản lý, kỹ năng tạo mẫu mã còn hạn chế. Nhưng với quyết tâm phải “gây dựng nghề bằng được để chị em có việc làm tại quê hương”, các chị đã nỗ lực vượt qua trở ngại.
Chị Phạm Thị Chiến, người sáng lập THT, nhớ lại: “Ngày đầu thành lập, chúng tôi chỉ có vài khung đan thô sơ, sản phẩm chủ yếu phục vụ chợ địa phương. Nhưng ai cũng có chung mong muốn vừa làm ra sản phẩm truyền thống của người Mường, vừa tạo việc làm cho phụ nữ, nhất là những chị em thuộc hộ nghèo, không có điều kiện đi làm xa”.
Cơ hội mở ra khi Tổ hợp tác liên kết với Công ty Cổ phần Ngọc Sơn là doanh nghiệp hàng đầu trong nước về sản xuất và xuất khẩu sản phẩm mây tre. Doanh nghiệp không chỉ bao tiêu sản phẩm mà còn hỗ trợ đào tạo nghề, hướng dẫn kỹ thuật và tiêu chuẩn xuất khẩu quốc tế. Nhờ đó, tay nghề của chị em được nâng cao, sản phẩm đạt chất lượng cao hơn, mẫu mã tinh xảo hơn.
Phụ nữ Mường “làm chủ” nghề truyền thống
Sau hơn ba năm hoạt động, Tổ hợp tác mây tre đan thôn Lau hiện có 55 thành viên, trong đó 49 là phụ nữ, 100% là người Mường. Ngoài 15 lao động thường xuyên có thu nhập 5–6 triệu đồng/tháng, tổ còn tạo việc làm bán thời gian cho 120 lao động khác với thu nhập 2–3 triệu đồng/tháng.
Hiện nay, 70% sản phẩm của tổ được sản xuất theo đơn đặt hàng của tập đoàn IKEA – thương hiệu bán lẻ đồ nội thất lớn nhất thế giới, xuất khẩu sang Thụy Điển, Ba Lan, Phần Lan, Đức… 30% sản phẩm còn lại được tiêu thụ trong nước qua Facebook, Zalo, Shopee, Lazada và các cửa hàng địa phương.
Không chỉ tạo việc làm, Tổ hợp tác còn trở thành nơi kết nối và phát triển kỹ năng cho phụ nữ vùng cao. Chị Hà Thị Kiều, Tổ trưởng, chia sẻ: “Từ khi hợp tác với các doanh nghiệp, chị em được học cách quản lý sản xuất, kiểm soát chất lượng, đảm bảo tiêu chuẩn xuất khẩu. Chúng tôi cũng tận dụng nguyên liệu không đạt chuẩn để sáng tạo mẫu mã mới phục vụ thị trường trong nước, tránh lãng phí và tăng thu nhập”.
UBND xã Điền Thượng (cũ) phối hợp với Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội huyện Bá Thước (cũ) mở các lớp đào tạo nghề, kỹ năng quản lý cho người dân. Cuối năm 2022, xã còn phối hợp cùng Công ty Ngọc Sơn Thanh Hóa mở lớp dạy nghề đan lát cho 60 lao động. Chỉ sau 10 tháng, bà con đã sản xuất hơn 25.000 sản phẩm, giúp nhiều hộ có thêm nguồn thu nhập ổn định.
Chị Cao Thị Hương, một trong những thành viên gắn bó từ ngày đầu, chia sẻ: “Trước kia, chúng tôi chỉ biết đan lát để dùng trong gia đình, thu nhập chẳng đáng là bao. Từ khi tham gia tổ hợp tác, tôi có việc làm đều, mỗi tháng được 5 triệu đồng. Quan trọng hơn, chúng tôi học được nhiều kỹ năng mới và tự tin hơn rất nhiều”.
Tổ hợp tác cũng đặc biệt chú trọng yếu tố bảo vệ môi trường, hướng đến sản xuất “xanh”. Trong các buổi sinh hoạt định kỳ, chị em được tuyên truyền về việc giảm thiểu rác thải nhựa, sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường. Các vật liệu phụ từ tre, luồng được tận dụng tối đa, tạo thành những sản phẩm trang trí, đồ gia dụng phục vụ thị trường nội địa.
Bà Hà Thị Mai, thành viên THT, cho biết thêm: “Sản phẩm của chúng tôi hoàn toàn từ nguyên liệu tự nhiên, không hóa chất độc hại. Nhiều người mua hàng nói thích vì sản phẩm vừa đẹp, vừa thân thiện môi trường. Điều đó làm chúng tôi rất vui và tự hào”.
Không dừng lại ở sản xuất, Tổ hợp tác còn tích cực tham gia các chương trình khởi nghiệp của Hội Liên hiệp Phụ nữ. Năm 2024, sản phẩm mây tre đan thôn Lau đã đạt giải xuất sắc cấp tỉnh, giải Ba cấp vùng miền Trung và giải Khuyến khích chung kết toàn quốc tại cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo và chuyển đổi xanh”.
Bước chuyển mình của kinh tế địa phương
Sự thành công của Tổ hợp tác mây tre đan thôn Lau không chỉ mang lại sinh kế cho hàng chục hộ gia đình mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa trong phát triển kinh tế nông thôn bền vững. Từ mô hình này, xã Điền Quang đã mở rộng đào tạo nghề, khuyến khích thành lập thêm các nhóm hộ và tổ hợp tác mới, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo, thúc đẩy kinh tế địa phương.
Theo bà Lê Thị Thúy, Phó Chủ tịch UBND xã Điền Quang, mô hình mây tre đan đang được xem là hướng đi hiệu quả trong chuyển đổi sinh kế nông thôn: “Nghề đan lát không đòi hỏi vốn lớn, lại tận dụng được nguyên liệu sẵn có, phù hợp với phụ nữ, người già, thậm chí cả thanh thiếu niên. Nhờ mô hình này, tỷ lệ lao động nhàn rỗi ở địa phương giảm đáng kể, đời sống người dân ổn định hơn. Sắp tới, xã sẽ tiếp tục hỗ trợ, mở rộng sản xuất, gắn kết giữa tổ hợp tác với doanh nghiệp để đảm bảo đầu ra lâu dài”.
Thực tế, mô hình mây tre đan không chỉ giúp nâng cao thu nhập mà còn góp phần bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của người Mường. Nghề đan lát, vốn là nét đẹp lâu đời, nay được “hồi sinh” trong diện mạo mới, hiện đại, chuyên nghiệp và mang tầm xuất khẩu.
Bà Hà Thị Xuân, thành viên Ban điều hành THT cho biết, tổ đang lên kế hoạch mở rộng mô hình ra các xã lân cận: “Chúng tôi mong muốn nhiều phụ nữ khác cũng có cơ hội như mình có việc làm tại chỗ, tự chủ kinh tế và cùng nhau gìn giữ nghề truyền thống của dân tộc”.
Câu chuyện của những người phụ nữ Mường ở Điền Quang không chỉ là hành trình khởi nghiệp, mà còn là biểu tượng của tinh thần vươn lên, dám nghĩ dám làm trong thời kỳ hội nhập. Từ những sợi tre, sợi luồng mộc mạc, họ đã đan kết nên hàng chục nghìn sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang thương hiệu Việt Nam, vươn tới thị trường quốc tế.
Tổ hợp tác mây tre đan thôn Lau không chỉ góp phần giảm nghèo bền vững, mà còn thể hiện rõ tinh thần phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, đúng định hướng mà ngành nông nghiệp đang hướng tới trong giai đoạn mới.
Nhờ sự quan tâm của Trung ương và quyết tâm của cả hệ thống chính trị, sau gần 5 năm triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025, tỉnh Thanh Hóa đã đạt nhiều kết quả nổi bật. Tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm mạnh, đời sống người dân được cải thiện rõ rệt, nhiều mô hình sản xuất hiệu quả được nhân rộng, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội bền vững, không để ai bị bỏ lại phía sau.
Sáng 15/10, tại Trung tâm Hội nghị tỉnh, Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025–2030 khai mạc trọng thể, với sự tham dự của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính. Phát biểu chỉ đạo Đại hội, Thủ tướng ghi nhận những kết quả nổi bật của Thanh Hóa trong nhiệm kỳ qua và định hướng nhiều giải pháp chiến lược để xây dựng tỉnh trở thành “tỉnh kiểu mẫu”, phát triển nhanh, toàn diện và bền vững.
Sản xuất lúa giảm phát thải khí nhà kính, tạo tín chỉ carbon không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là cơ hội để nông dân Thanh Hoá nâng cao giá trị hạt gạo, tăng thu nhập, đồng thời góp phần thực hiện cam kết phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam tại COP26.
Những mái ấm kiên cố đang dần mọc lên trên vùng quê nghèo xứ Thanh, thay thế cho những ngôi nhà tạm bợ đã xuống cấp. Đó không chỉ là chỗ che nắng che mưa, mà còn là niềm tin, động lực để những hộ nghèo, hộ cận nghèo vượt qua khó khăn, vững vàng hơn trong cuộc sống. Từ đây, những người từng trải qua bao bão giông giờ có thêm điểm tựa, để mơ về một tương lai tươi sáng hơn.
