Đó là kết quả quá trình kiểm toán chuyên đề về tài nguyên, khoán sản tại Tổng Công ty Xi măng Việt Nam (Vicem) đã phát lộ ra các sai phạm về việc khai thác vượt công suất cho phép, cùng với đó là việc sử dụng lãng phí tài nguyên thiên nhiên đã diễn ra thời gian dài tại công ty thành viên của tổng công ty này.
Báo cáo kết quả kiểm toán chuyên đề quản lý nhà nước về tài nguyên, khoáng sản giai đoạn 2017 – 2021 mới được Kiểm toán Nhà nước tại Vicem đã kết luận, 5 đơn vị thuộc gồm: Công ty cổ phần Xi măng Hoàng Mai; Công ty TNHH MTV Xi măng Vicem Hải Phòng; Công ty Xi măng Vicem Tam Điệp; Công ty cổ phần Xi măng Bút Sơn; Vicem Hoàng Thạch vi phạm trong việc thăm dò và khai thác khoáng sản.
Kiểm toán Nhà nước chỉ ra rằng trong giai đoạn 2017-2021, các đơn vị thành viên của Vicem có hoạt động khoáng sản cơ bản thực hiện quản lý và khai thác tài nguyên khoáng sản (đá vôi, đá sét...) căn cứ theo quy định hiện hành, chức năng, nhiệm vụ của từng đơn vị, ban hành quy định, quy trình, định mức kinh tế kỹ thuật trong quản lý...
Các sai phạm được báo cáo kiểm toán nêu đã diễn ra trong thời gian dài tại các công ty thành viên của Vicem.
Tuy nhiên, qua kiểm toán đã phát hiện một số tồn tại, hạn chế. Trong đó, có tình trạng một số đơn vị khai thác vượt công suất được phép khai thác theo giấy phép.
Cụ thể tại Công ty cổ phần Xi măng Hoàng Mai (Vicem Hoàng Mai) đã vi phạm Luật khoáng sản năm 2010, tổ chức thăm dò khoáng sản khi chưa được Bộ Tài nguyên và môi trường cấp phép.
Tại mỏ đá vôi Hoàng Mai B (tỉnh Nghệ An) do Vicem Hoàng Mai khai thác để sản xuất Xi măngvà clinker, Kiểm toán Nhà nước phát hiện trong năm 2019, Vicem Hoàng Mai khai thác vượt công suất 212.208 tấn đá vôi, năm 2020 khai thác vượt 82.860 tấn đá vôi, năm 2021 khai thác vượt 153.740 tấn đá vôi, so với giấy phép khai thác khoáng sản được cấp vào năm 1995.
Công ty TNHH MTV Xi măng Vicem Hải Phòng (Vicem Hải Phòng) đã khai thác vượt công suất cấp phép 84.572 tấn đá vôi để sản xuất ximăng, clinker trong năm 2021.
Công ty Xi măng Vicem Tam Điệp (Vicem Tam Điệp) cũng khai thác vượt công suất mỏ đá vôi Hang Nước (tỉnh Ninh Bình) khoảng 111.188 tấn đá vôi, so với giấy phép được Bộ Tài nguyên và môi trường cấp trong năm 2021.
Công ty cổ phần Xi măng Bút Sơn (Vicem Bút Sơn) đã hai năm liên tiếp khai thác vượt công suất mỏ tại mỏ sét Ba Sao (tỉnh Hà Nam): Năm 2019 Vicem Bút Sơn khai thác vượt công suất mỏ sét Ba Sao khoảng 215.380 tấn, năm 2020 khai thác vượt công suất 43.350 tấn so với giấy phép được cấp.
Vicem Hoàng Thạch cũng hết thời hạn được cấp phép quyền khai thác mỏ đá vôi Núi Han (tỉnh Hải Dương) từ năm 2020, nhưng đến nay vẫn tiếp tục khai thác mà chưa gia hạn quyền khai thác mỏ.
Cùng với việc khai thác quá mức giấy phép còn là việc sử dụng lãng phí tài nguyên tại các đơn vị thuộc Vicem.
Bên cạnh đó, công tác kiểm toán việc khai thác tài nguyên khoáng sản tại Vicem, Kiểm toán Nhà nước còn phát hiện các công ty con, công ty thành viên thuộc Vicem có vi phạm khác trong quá trình khai thác.
Cụ thể, nhiều đơn vị chưa lắp đặt trạm cân tại vị trí đưa khoáng sản nguyên khai ra khỏi khu vực khai thác. Điều này vi phạm Nghị định 158 năm 2016 của Chính phủ về hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoáng sản.
Đối với Vicem Hoàng Thạch, báo cáo chỉ ra rằng, công ty chưa thực hiện việc chuyển đổi, gia hạn giấy phép khai thác khoáng sản do còn vướng mắc về chồng lấn diện tích khai thác khoáng sản với diện tích trong quy hoạch dự án khu đô thị của địa phương và phải đính chính lại tọa độ.
Năm 2015, Vicem Hoàng Thạch đã có văn bản gửi Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam hướng dẫn gia hạn, chuyển đổi giấy phép nhưng còn gặp một số vướng mắc.
Tại Vicem Hải Phòng, sản lượng, công suất được cấp phép khai thác vượt nhu cầu sử dụng. Hiện tại, công ty này được cấp 2 giấy phép khai thác đá vôi để làm Xi măng với công suất 2,8 triệu tấn đá vôi/năm. Theo báo cáo của đơn vị, nhu cầu sử dụng đá vôi với công suất tối đa (4.000 tấn Clinker/ngày), tương đương 1,8 triệu tấn đá vôi/năm.
Như vậy, nhu cầu đá vôi của đơn vị thấp hơn so với công suất khai thác được cấp khoảng 1 triệu tấn/năm. Ngoài ra, việc ban hành quy trình khai thác mỏ chưa kịp thời theo yêu cầu của Tổng công ty Xi măng Việt Nam.
Việc thuê đất tại Vicem Bỉm Sơn cũng có nhiều bất cập. Cụ thể, theo giấy phép, diện tích khai thác là 57,94ha. Tuy nhiên, Vicem Bỉm Sơn được UBND tỉnh Thanh Hóa ký hợp đồng cho thuê diện tích đất 8,02ha đất, phần còn lại có 33,6ha chưa được ký thuê đất, một phần hết hạn chưa được gia hạn. Năm 2021, Thanh tra tỉnh Thanh Hóa đã truy thu số tiền thuê đất từ 2009-2020 đối với diện tích đất theo hợp đồng...
Với một số vi phạm trong khai thác tài nguyên khoáng sản của các công ty thành viên trực thuộc Vicem, Kiểm toán Nhà nước đề nghị Vicem chỉ đạo các đơn vị thành viên, người đại diện vốn tại các đơn vị được kiểm toán chấn chỉnh, khắc phục tình trạng khai thác khoáng sản vượt công suất được phép khai thác, việc thực hiện thăm dò trước khi được cấp phép.
Đỗ Hùng - Bảo Bảo (T/H)
Hơn 80 năm qua, ngành Địa chất Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong khai thác và quản lý tài nguyên khoáng sản, góp phần phát triển kinh tế bền vững. Bài viết tổng hợp hành trình phát triển, những chính sách đổi mới và phong trào thi đua tiêu biểu, đồng thời định hướng chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, hướng ngành Địa chất Việt Nam phát triển hiện đại, minh bạch và bền vững.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tiếp tục tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh than và cung cấp than cho sản xuất điện trong tình hình mới.
Tiếp nối phần khai mạc và định hướng từ cơ quan quản lý, Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng” bước sang thảo luận chuyên sâu. Các đại biểu đại diện doanh nghiệp, hiệp hội và báo chí - truyền thông đã cùng phân tích những điểm mới, khó khăn và giải pháp để đưa Luật đi vào đời sống.
Ngày 16/9 tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Mở đầu chương trình, đại diện cơ quan quản lý đã phân tích sâu vai trò, ý nghĩa và các giải pháp chiến lược để Luật 2024 đi vào thực tiễn.
Ngày 16/9/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Tọa đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Tọa đàm có sự tham dự của các chuyên gia đại diện cơ quan quản lý Nhà nước, hiệp hội doanh nghiệp, cơ quan báo chí - truyền thông cùng tập trung thảo luận về Luật Địa chất và Khoáng sản, đề xuất các giải pháp nhằm triển khai thực thi hiệu quả Luật trong đời sống.
Để Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 nhanh chóng đi vào đời sống, vai trò của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam được xem là then chốt. Không chỉ tham mưu, xây dựng chính sách, Cục còn trực tiếp tuyên truyền, hỗ trợ địa phương, giám sát khai thác và tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, bảo đảm Luật được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
