Phát triển mạng lưới trạm Khí tượng thủy văn đạt trình độ các nước châu Á và thế giới

Chiều ngày 17/5, Tổng cục KTTV tổ chức Hội nghị công bố Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050. Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Công Thành tham dự và chỉ đạo Hội nghị. Hội nghị cũng kết nối trực tuyến với điểm cầu các Sở Tài nguyên và Môi trường, các Đài KTTV khu vực, Đài tỉnh/thành phố và toàn bộ các trạm quan trắc khí tượng, thủy văn, hải văn trên phạm vi cả nước.

Phát triển mạng lưới trạm hiện đại hóa, đồng bộ

Báo cáo tại Hội nghị, ông La Đức Dũng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV cho biết: Quy hoạch đề ra mục tiêu phát triển mạng lưới trạm KTTV quốc gia theo hướng từng bước hiện đại, đồng bộ, đạt trình độ ngang bằng với các nước phát triển trong khu vực châu Á và thế giới.

Mục tiêu tổng quát của Quy hoạch là phát triển mạng lưới trạm KTTV quốc gia theo hướng từng bước hiện đại, đồng bộ, đạt trình độ ngang bằng với các nước phát triển trong khu vực châu Á và thế giới. Mục tiêu cụ thể tập trung phát triển, nâng cấp mạng lưới trạm theo hướng tự động hóa, hiện đại hóa. Tăng dầy mật độ trạm, dặc biệt là tại các khu vực thường xuyên xảy ra thiên tai, vùng trống số liệu, vùng chịu tác động lớn của BĐKH, khu vực ven biển, đảo, quần đảo. Nâng cấp hạ tầng thông tin, cơ sở dữ liệu theo hướng tập trung, hiện đại, đồng bộ, tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý, kiểm tra, giám sát, chia sẻ và khai thác dữ liệu quan trắc KTTV. Hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy định kỹ thuật, sắp xếp bộ máy tổ chức, bố trí lại nhân lực, nguồn lực để phù hợp với tiến trình tự động hóa, xã hội hóa.

Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Công Thành phát biểu chỉ đạo Hội nghị

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết: Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 được xây dựng theo quy định và trình tự của Luật Quy hoạch, Luật KTTV, Luật Phòng, Chống thiên tai 2013 và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan.Theo đó, Quy hoạch được xây dựng trên cơ sở đánh giá kết quả thực hiện và kế thừa Quy hoạch mạng lưới quan trắc tài nguyên và môi trường quốc gia giai đoạn 2016 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Đồng thời, Quy hoạch đã bám sát theo nhu cầu thực tiễn nhằm phát huy những thành tựu đã đạt được, khắc phục những mặt còn tồn tại, bất cập của mạng lưới trạm KTTV trong giai đoạn vừa qua.

Các nội dung Quy hoạch được dựa trên cơ sở khoa học, có tính động và mở, có tư duy đổi mới, sáng tạo, tận dụng hiệu quả thành tựu khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, tự động hoá, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trước mắt, lâu dài. Quy hoạch cũng được xây dựng gắn liền với yêu cầu nâng cao độ chính xác, tính kịp thời và độ tin cậy của công tác dự báo, cảnh báo KTTV, giám sát BĐKH phục vụ hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, phòng, chống thiên tai, thích ứng với BĐKH.

Trong quá trình thực hiện Quy hoạch, Bộ TN&MT đã luôn nhận được sự quan tâm phối hợp tham gia xây dựng, đóng góp ý kiến của các đơn vị, bộ, ngành, các nhà khoa học, chuyên gia sâu trong lĩnh vực KTTV và BĐKH. Theo Thứ trưởng, để thực hiện thành công Quy hoạch, Bộ TN&MT kêu gọi các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực KTTV tiếp tục quan tâm, tăng cường đầu tư vào các dự án phát triển, nâng cấp, tự động hóa, hiện đại hóa mạng lưới quan trắc KTTV theo đúng tinh thần chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa công tác KTTV của Đảng và Nhà nước.

Thứ trưởng mong muốn, với sự tham gia, phối hợp, giúp đỡ, tạo điều kiện của các bộ, ngành, các địa phương, doanh nghiệp, việc thực hiện Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 sẽ hoàn thành đúng tiến độ, đạt chất lượng, hiệu quả, thu được những kết quả quan trọng, đóng góp vào sự phát triển của đất nước những năm tới và trong tương lai.

Một số điểm mới, đột phá của Quy hoạch

Ông La Đức Dũng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV văn cho biết, Quy hoạch kỳ này đã được thực hiện bài bản, công phu theo đúng các quy định của Luật quy hoạch, Luật KTTV… trong bối cảnh BĐKH, thiên tai đang diễn biến ngày càng phức tạp cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ và sự đổi mới về cơ chế, chính sách nên Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã có những điểm mới, mang tính đột phá để phù hợp với điều kiện tình hình thực tế và đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ đề ra. Cụ thể: Đã thực hiện quy hoạch mạng lưới trạm theo yếu tố quan trắc (không quy hoạch theo hạng trạm như trước đây), để hướng tới mô hình mạng lưới trạm có mật độ quan trắc hợp lý (không thừa, không thiếu), theo định hướng công nghệ quan trắc tiên tiến, hiện đại, tự động hóa cao (như mô hình các nước phát triển trên thế giới), nhằm đáp ứng đầy đủ các nhu cầu cao về cung cấp thông tin dữ liệu KTTV phục vụ nhu cầu dự báo, cảnh báo và phát triển kinh tế - xã hội đặt ra qua các giai đoạn phát triển.

Quang cảnh Hội nghị

Quy hoạch đã ứng dụng các kết quả nghiên cứu đã được công bố, các khuyến cáo của Tổ chức khí tượng thế giới (WMO) về mật độ trạm; các kết quả nghiên cứu các mô hình mạng lưới trạm tiên tiến trên thế giới và điều kiện tình hình thực tiễn để tính toán xác định mật độ và vị trí đặt trạm trong quy hoạch đảm bảo tính khoa học, tiết kiệm và hiệu quả. Quy hoạch đã thực hiện phân loại trạm khí tượng, thủy văn, hải văn thành trạm cơ bản - quan trắc đầy đủ các yếu tố, có quan trắc viên và trạm phổ thông - quan trắc một số yếu tố và định hướng là trạm tự động hoàn toàn, không có quan trắc viên (không phân loại theo hạng trạm như trước đây) nhằm tạo nền tảng quan trọng, thúc đẩy tiến trình tự động hóa, hướng tới mục tiêu tự động hóa 100% các trạm phổ thông, nhằm tăng cường năng lực quan trắc của các trạm, tiết kiệm kinh phí quản lý vận hành, giải phóng nguồn nhân lực vận hành trạm và tài nguyên đất đai.

Về đầu tư, quy hoạch yêu cầu tập trung đầu tư dứt điểm từng trạm phổ thông theo hướng tự động hóa 100% (đầu tư tới đâu tự động hóa tới đó) nhằm tập trung cao các nguồn lực đầu tư cho tự động hóa quan trắc, tránh tình trạng đầu tư dàn trải, chắp vá (nửa tự động, nửa thủ công) nhằm thúc đẩy nhanh tiến trình tự động hóa mạng lưới quan trắc. Có sự ưu tiên, tập trung rõ rệt trong việc quy hoạch mạng lưới trạm cho các vùng trống số liệu vùng thường xuyên chịu tác động và rủi ro thiên tai, BĐKH.

Quy hoạch được ban hành trong bối cảnh các hiểm họa khí hậu có xu thế gia tăng cả về tần suất và cường độ; xã hội có nhu cầu rất lớn và yêu cầu cao về số liệu KTTV, phục vụ các mục đích phát triển kinh tế - xã hội. Việc quy hoạch theo yếu tố quan trắc và phân loại trạm đã xét đến ngắn hạn và dài hạn trong phát triển mạng lưới trạm cho thấy Việt Nam sẵn sàng tiếp nhận xu thế công nghệ mới về tự động hóa, dữ liệu lớn, xử lý, truyền tin và phân tích dữ liệu.

Để thực hiện thành công Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Bộ Tài nguyên và Môi trường rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm của Chính phủ, sự phối hợp chặt chẽ của Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc bố trí đủ nguồn vốn theo tiến độ thực hiện Quy hoạch; sự phối hợp tích cực của các Bộ, cơ quan ngang Bộ: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công Thương, Xây dựng, Giao thông vận tải, Quốc phòng, Công an, Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Khoa học và Công nghệ; Hội KTTV Việt Nam và các địa phương trong quá trình triển khai các nhiệm vụ Quy hoạch trên các địa bàn.

Bên cạnh đó, để đẩy nhanh quá trình tự động hóa, hiện đại hóa mạng lưới quan trắc KTTV quốc gia và giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng kêu gọi các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực KTTV tiếp tục quan tâm, tăng cường đầu tư vào các dự án phát triển, nâng cấp, tự động hóa, hiện đại hóa mạng lưới quan trắc KTTV theo đúng tinh thần chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa công tác KTTV của Đảng và Nhà nước.

Phương Đông