Quảng Trị: Khai thác lợi thế nông nghiệp để phát triển du lịch

PV: Sau sáp nhập, tỉnh Quảng Trị đứng trước nhiều cơ hội để phát triển du lịch theo hướng bền vững, giàu bản sắc. Du lịch nông nghiệp, nông thôn được xem là hướng đi nhiều tiềm năng khi gắn với sinh kế, bảo tồn văn hóa bản địa và phát huy vai trò của cộng đồng. Xin ông cho biết, mô hình này đang được triển khai ra sao tại Quảng Trị?

Ông Hồ Văn Hoan: Trên địa bàn tỉnh Quảng Trị mới, mỗi vùng quê đều sở hữu những lợi thế riêng. Vùng ven biển như Hải Ninh, Nhật Lệ, Cửa Việt là nơi phát triển du lịch làng chài, ngư nghiệp kết hợp trải nghiệm chế biến sản phẩm OCOP như nước mắm, hải sản khô.

Vùng đồng bằng ven sông như Triệu Phong, Lệ Thủy, Bố Trạch có hệ sinh thái nông nghiệp xanh, lễ hội dân gian, làng nghề truyền thống giàu bản sắc. Vùng miền núi phía Tây như Hướng Hóa, Đakrông là không gian lý tưởng cho du lịch cộng đồng gắn với bản làng dân tộc thiểu số như Vân Kiều, Pa Kô… kết hợp nghỉ dưỡng sinh thái và trải nghiệm văn hóa bản địa.

Đặc biệt, hơn 375 ản phẩm OCOP đã được công nhận trên địa bàn (gồm cả Quảng Bình và Quảng Trị trước đây), trong đó nhiều sản phẩm có tiềm năng cao để trở thành điểm nhấn trong các tour du lịch làng quê như: rượu nho Phong Nha, bánh gai Lệ Thủy, thổ cẩm Pa Kô, gốm Cam Lộ, mật ong rừng Đakrông…

Theo Quyết định 922/QĐ-TTg, Chính phủ đã phê duyệt Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 với các mục tiêu rõ ràng: 50% điểm du lịch nông thôn có dịch vụ đạt chuẩn phục vụ du khách; 70% chủ hộ làm du lịch được đào tạo bài bản; 100% điểm đến được số hóa cơ bản (bản đồ số, mã QR…). Mỗi địa phương có ít nhất 1 mô hình du lịch nông thôn điển hình. Chính sách này trở thành nền tảng để Quảng Trị và Quảng Bình trước đây – nay là Quảng Trị mới định hướng phát triển mạnh mẽ du lịch tại các làng quê.

Ba mô hình điểm được chọn làm hạt nhân gồm: Làng Văn hóa du lịch Cảnh Dương, Làng du lịch Cự Nẫm, Làng Tân Hóa. Đặc biệt, mô hình du lịch thích ứng thời tiết tại làng Tân Hóa được Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO)  công nhận là “Làng du lịch tốt nhất thế giới” năm 2023".

Bên cạnh đó, Quảng Trị còn có hệ di sản vô cùng quý giá. Cảnh quan thiên nhiên, hệ sinh thái còn giữ được nét hoang sơ là điểm nhấn, tạo sức hấp dẫn với du khách. Các hang động, thác nước ở Tà Puồng, Chênh Vênh, Rào Quán; hệ sinh quyển núi rừng tự nhiên ở Hướng Hóa, Đakrông, thung lũng Khe Sanh; những triền đồi cà phê bát ngát ở Hướng Phùng, Hướng Hóa; những cánh đồng lúa ngút tầm mắt ở Hải Lăng, Triệu Phong hay các vùng đồi trồng cây ăn quả, hồ thủy lợi lớn như hồ Bảo Đài, hồ Trúc Kinh, hồ La Ngà… mang đến điều kiện rất thuận lợi để phát triển loại hình du lịch nông trại (farmstay), dã ngoại, cắm trại, trekking và du lịch chữa lành (wellness tourism).

Ngoài ra, tỉnh còn đầu tư phát triển hạ tầng du lịch cộng đồng ở các xã Mai Thủy, Bảo Ninh, Quảng Phú… Hệ sinh thái OCOP – du lịch cộng đồng – nông nghiệp sạch đang dần hình thành.

PV: Trong bối cảnh hiện nay, du lịch nông nghiệp đang nổi lên như một hướng đi giàu tiềm năng, vừa thúc đẩy tăng trưởng du lịch, vừa hỗ trợ sản xuất nông nghiệp và nâng cao đời sống nông dân. Ông có thể chia sẻ cách tiếp cận của tỉnh đối với loại hình du lịch này?

Ông Hồ Văn Hoan: Phát triển du lịch bền vững không chỉ là vấn đề riêng của bất cứ địa phương nào, mà là của tất cả các quốc gia. Đây là xu hướng chung mà các vùng, miền, địa phương hướng đến nhằm mang lại lợi ích lâu dài cho nhân dân. Phát triển du lịch bền vững không chỉ góp phần tăng trưởng kinh tế mà còn nâng cao giá trị văn hóa - xã hội, đồng thời bảo vệ môi trường, giữ gìn và phát huy các thành quả cho các thế hệ mai sau. Phát triển du lịch bền vững được xem là ngành công nghiệp không khói, sẽ góp phần làm thay đổi cơ cấu ngành nghề, giảm tỷ trọng sản xuất nông nghiệp, giảm thiếu việc khai thác cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên, cũng như góp phần hạn chế các ngành, nghề độc hại mang lại lợi ích thiết thực cho nhân dân.

Nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng gắn với phát huy tiềm năng, lợi thế về nông nghiệp, làng nghề, văn hóa và môi trường sinh thái theo hướng tích hợp đa giá trị, bao trùm và phát triển bền vững, tỉnh Quảng Trị đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng nhằm phát triển du lịch, trong đó có du lịch cộng đồng.

Phát triển du lịch cộng đồng sẽ góp phần bảo vệ tài nguyên du lịch và văn hóa bản địa, tạo việc làm, tiêu thụ nông sản và tăng thu nhập cho người dân địa phương. Du lịch cộng đồng phát triển bền vững tạo động lực thực hiện hiệu quả, bền vững các tiêu chí xây dựng nông thôn mới.

PV: Thưa ông, so với tiềm năng về du lịch hang động, du lịch khám phá thì du lịch nông nghiệp ở Quảng Trị chưa tạo được thương hiệu đặc sắc. Ông có ý kiến gì về việc phát triển du lịch nông nghiệp bền vững và xây dựng thương hiệu đặc trưng cho loại hình này?

Ông Hồ Văn Hoan: Du lịch cộng đồng được tỉnh Quảng Trị được xác định là một trong những giải pháp căn cơ để nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp và thu nhập cho người dân nông thôn, góp phần phát triển du lịch bền vững, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong cơ cấu kinh tế của tỉnh. Du lịch cộng đồng phải sử dụng có trách nhiệm các tài nguyên du lịch cả về thiên nhiên lẫn văn hóa.

Phát triển du lịch nông nghiệp, du lịch cộng đồng phải coi trọng lợi ích của người dân, chú trọng phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đặt lợi ích của cộng đồng địa phương lên trên hết, lấy văn hóa đặc trưng của tỉnh và các thế mạnh về tài nguyên du lịch để tạo sự khác biệt, thương hiệu riêng.

Cần tập trung quy hoạch, gắn kết phát triển du lịch cộng đồng với việc hình thành các sản phẩm đặc sản nông nghiệp, sản phẩm thủ công mỹ nghệ đặc trưng của địa phương để thu hút khách du lịch đến trải nghiệm, tiêu thụ.

Cùng với đó, nâng cao ý thức của người dân, doanh nghiệp, cộng đồng; góp phần phát triển du lịch cộng đồng bền vững, du lịch có trách nhiệm nhằm bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên du lịch, xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh. Xây dựng chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng để du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới, tạo việc làm, nâng cao mức sống của người dân.

Để du lịch cộng đồng của tỉnh phát triển bền vững, khai thác lâu bền các giá trị của cộng đồng, nhất thiết phải thực hiện du lịch có trách nhiệm, chia sẻ lợi ích công bằng giữa các bên tham gia cũng như tái đầu tư cho cộng đồng, giúp người dân thay đổi nhận thức và hành động thiết thực để phát triển du lịch cộng đồng một cách chuyên nghiệp.

PV: Du lịch nông nghiệp mở ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đòi hỏi nỗ lực, kiên trì và chiến lược lâu dài. Nếu khắc phục được hạn chế, đồng thời có chính sách đồng bộ và sự tham gia tích cực của cộng đồng, du lịch nông nghiệp Quảng Trị có thể trở thành những điểm đến hấp dẫn, vừa nâng cao thu nhập cho nông dân, vừa thúc đẩy phát triển du lịch địa phương. Vậy tỉnh Quảng Trị đang có những phương án cụ thể nào để hiện thực hóa mục tiêu này?

Ông Hồ Văn Hoan: Thời gian qua, Quảng Trị đã tập trung nhiều nguồn lực trong đầu tư và phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng nông thôn và thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ tích cực trong phát triển kinh tế nông nghiệp. Hệ thống giao thông kết nối từ quốc lộ đến đường liên xã, liên bản được cải thiện đáng kể trong chương trình Nông thôn mới. Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) giúp hình thành nhiều sản phẩm nông nghiệp, thủ công có thương hiệu có thể đưa vào khai thác du lịch. Chính sách ưu tiên đầu tư vào nông nghiệp – nông thôn của Chương trình Xây dựng nông thôn mới và các cơ chế khuyến khích khởi nghiệp nông nghiệp, du lịch cộng đồng đã tạo nên động lực lớn cho phát triển kinh tế khu vực nông thôn, trong đó có hoạt động du lịch nông nghiệp. Tỉnh Quảng Trị cũng có chủ trương rõ ràng về phát triển kinh tế nông thôn đa dạng, trong đó du lịch nông nghiệp là một cấu phần quan trọng.

Với địa hình trải dài từ vùng núi đến đồng bằng cùng hệ sinh thái đa dạng, Quảng Trị sở hữu tiềm năng phát triển du lịch nông nghiệp. Các huyện như Hướng Hóa, Đakrông, Vĩnh Linh, Gio Linh, Hải Lăng… đang hình thành những mô hình khai thác tài nguyên bản địa gắn với phát triển du lịch bền vững.

Tại Hướng Hóa, thung lũng Khe Sanh được khai thác với các mô hình nông trại kết hợp tham quan trải nghiệm, cùng các điểm đến tự nhiên như thác Tà Puồng, thác Chênh Vênh và các bản làng Vân Kiều – Pa Cô, tạo không gian trải nghiệm du lịch cộng đồng và sinh thái. Ở Vĩnh Linh, các khu sinh thái gắn với nông nghiệp, rừng nguyên sinh và sản phẩm địa phương đang được chú trọng phát triển. Gio Linh phát huy các làng nghề, sản phẩm đặc trưng và khai thác di tích văn hóa – lịch sử, kết nối với các vùng chuyên canh nông nghiệp, tạo nên chuỗi giá trị nông nghiệp – du lịch.

Trong những năm gần đây, du lịch nông nghiệp ở Quảng Trị bước đầu thu hút du khách và từng bước hình thành các sản phẩm kết nối nông nghiệp, sinh thái và văn hóa bản địa, như tham quan trang trại cà phê, trải nghiệm nông nghiệp hữu cơ, du lịch cộng đồng tại các bản làng dân tộc thiểu số. Điển hình,sản phẩm du lịch nông nghiệp Khe Sanh Coffee Tour (Hướng Hóa), là kết quả hợp tác nghiên cứu và ứng dùng giữa Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Quảng Trị, Hợp tác xã du lịch nông nghiệp Việt Nam – Khe Sanh và Hiệp hội cà phê Khe Sanh. Sản phẩm du lịch là sự kết hợp du lịch tham quan trang trại cà phê, trải nghiệm quy trình chế biến, thưởng thức cà phê và giao lưu văn hóa với cộng đồng đồng bào dân tộc Vân Kiều. Nhiều địa phương như Cam Lộ, Gio Linh, Vĩnh Linh, Hướng Hóa cũng bắt đầu tích hợp du lịch nông nghiệp vào chương trình Xây dựng Nông thôn mới nâng cao, với mục tiêu tăng thu nhập, bảo vệ môi trường và gìn giữ văn hóa.

Các sản phẩm du lịch nông nghiệp gắn với sản phẩm đặc trưng đạt chuẩn OCOP, kết nối hoạt động nông nghiệp với trải nghiệm của du khách. Nhiều địa phương đã khai thác sản phẩm địa phương và đưa vào hoạt động du lịch như cà phê Khe Sanh, tiêu Cùa, nước mắm Mỹ Thủy, bún hến Gio An, tinh dầu tràm Vĩnh Linh… 

PV: Thưa ông, Quảng Trị đang từng bước phát triển du lịch nông nghiệp như thế nào để vừa nâng cao thu nhập cho người dân, vừa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trong phát triển kinh tế – xã hội của địa phương?

Ông Hồ Văn Hoan: Tại Quảng Trị, các chính sách phát triển du lịch nông thôn được tích hợp trong chiến lược tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới và xác định phát triển sản phẩm OCOP gắn với du lịch cộng đồng là một trong ba trụ cột kinh tế nông thôn. Đồng thời, tỉnh cũng triển khai đồng bộ các giải pháp như hỗ trợ phát triển làng nghề, du lịch văn hóa – sinh thái – trải nghiệm, thúc đẩy chuyển đổi số, đào tạo, nâng cao kỹ năng làm du lịch cho người dân.

Bên cạnh đó, Quảng Trị còn có những chính sách ưu tiên cho các vùng dân tộc thiểu số, miền núi khó khăn, các xã biên giới, biến thách thức thành lợi thế trong phát triển du lịch bền vững. Tỉnh Quảng Trị cũng đang từng bước hình thành chuỗi du lịch trải nghiệm gắn với OCOP như: “Một ngày làm nông dân ở Triệu Long”, “Trải nghiệm làm thổ cẩm ở A Dơi”, “Câu cá – đan lưới – nấu canh chua ở Cảnh Dương”.

Tỉnh Quảng Trị xác định các trụ cột phát triển du lịch nông thôn trong thời gian tới, bao gồm: tập trung xây dựng các cụm du lịch đặc trưng theo không gian – ven biển, miền núi, đồng bằng và di sản; phát triển sản phẩm du lịch có chiều sâu, không chỉ “xem – ăn – mua” mà còn “sống – làm – gìn giữ”; đẩy mạnh chuyển đổi số và truyền thông sáng tạo thông qua bản đồ số, cẩm nang số, video trải nghiệm, và xây dựng thương hiệu làng quê; cùng với việc liên kết vùng và liên kết ngành giữa nông nghiệp, du lịch, truyền thông, giáo dục và doanh nghiệp.

Không chỉ là câu chuyện của hạ tầng hay sản phẩm, đó còn là hành trình thay đổi tư duy: từ làm nông sang làm du lịch, từ nông sản sang trải nghiệm, từ làng nghề sang làng du lịch. Nếu mỗi làng quê là một điểm đến, cả tỉnh Quảng Trị sẽ trở thành một hành trình xanh - sạch - bản sắc đang chờ được kể lại, theo cách riêng của từng cộng đồng. Với tài nguyên làng quê phong phú, bản sắc văn hóa độc đáo và sự quan tâm mạnh mẽ từ trung ương đến địa phương, du lịch nông thôn đang trở thành đòn bẩy mới cho phát triển kinh tế vùng nông thôn tỉnh Quảng Trị.

Thời gian qua, du lịch nông nghiệp Quảng Trị phát triển nhờ sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, các chính sách ưu đãi về đất đai, vốn vay, đào tạo nguồn nhân lực, cùng với việc xúc tiến quảng bá và kết nối thị trường. Đồng thời, các doanh nghiệp du lịch cũng tích cực liên kết với nông dân, hợp tác xã để xây dựng tour, tuyến và sản phẩm du lịch chuyên nghiệp, hấp dẫn. Trong thời gian tới, người dân được khuyến khích thay đổi tư duy, mạnh dạn đầu tư, nâng cao kỹ năng, đồng thời bảo vệ cảnh quan và gìn giữ bản sắc văn hóa. Sự phối hợp giữa các bên sẽ hình thành chuỗi giá trị, trong đó nông sản không chỉ là hàng hóa mà còn trở thành “câu chuyện” để kể với du khách.

Xin trân trọng cảm ơn ông!