Tăng cường năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam

Trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động, năm 2025 ngành nông nghiệp Việt Nam vẫn giữ vững ổn định sản xuất, đạt mức tăng trưởng khả quan, xuất siêu nông, lâm, thủy sản đóng góp quan trọng đối với nền kinh tế. Tuy nhiên, để nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đã chỉ ra những thực trạng và đề xuất giải pháp nhằm tăng cường năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam.

Giai đoạn 2021 - 2025 là giai đoạn đầy thử thách chưa từng có trong nhiều thập kỷ, đại dịch COVID-19, căng thẳng địa chính trị, đứt gãy chuỗi cung ứng, biến động giá năng lượng và lương thực toàn cầu đã tác động mạnh đến mọi mặt đời sống xã hội. Trong bối cảnh đó, đất nước ta vẫn giữ vững được ổn định kinh tế vĩ mô và đạt được nhiều kết quả toàn diện, quan trọng.

Những tháng đầu năm 2025, giữa bối cảnh kinh tế, chính trị thế giới có nhiều biến động thì Việt Nam được ví như "mặt biển bình yên" giữa cơn giông bão, là điểm sáng đi ngược dòng chảy toàn cầu. Những kết quả ấn tượng về tăng trưởng GDP, kiểm soát lạm phát, xuất khẩu,... không chỉ thể hiện bản lĩnh điều hành "vững tay lái, chắp tay chèo" của Chính phủ, mà còn thể hiện sức chống chịu và khả năng thích ứng mạnh mẽ của nền kinh tế, khẳng định đường lối phát triển đúng đắn, sáng tạo của Đảng và Nhà nước.

Trong bức tranh đầy "gam màu sáng" của nền kinh tế, 9 tháng đầu năm 2025, tốc độ tăng trưởng của ngành Nông nghiệp và Môi trường vẫn đạt 3,83%. Tất cả các chỉ tiêu khác đều đã cơ bản hoàn thành và vượt kế hoạch năm 2025. Tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 52,31 tỷ USD, xuất siêu gần 16 tỷ USD, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, bên cạnh thành công chung đó, đại biểu Lê Thị Thanh Lam - Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ nhận định, ngành gạo là một ngành hàng có giá trị sản xuất, xuất khẩu lớn, thời gian qua gặp rất nhiều khó khăn do bị tác động và sự cạnh tranh từ thị trường một số nước dẫn đến giá lúa giảm mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, đời sống của bà con nông dân cũng như tình hình hoạt động kinh doanh của các nhà máy, doanh nghiệp lúa gạo, nhất là ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. 

Do vậy, đại biểu đề xuất Chính phủ tạo điều kiện vốn tín dụng, khuyến khích các ngân hàng thương mại phân bổ vốn, cung cấp tín dụng cho khu vực công nghiệp chế biến, chế tạo, các ngành nông nghiệp có giá trị xuất khẩu lớn, đặc biệt là ngành gạo. Đồng thời, xem xét, giải quyết các khó khăn, vướng mắc liên quan đến thuế giá trị gia tăng đối với ngành gạo trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long nói riêng và cả nước nói chung.

Thời gian qua, việc xuất khẩu nông sản, đặc biệt là xuất khẩu sầu riêng từ những vùng trồng sầu riêng trọng điểm như Lâm Đồng, Đắk Lắk, các tỉnh miền Tây sang các thị trường lớn đã đạt được những hiệu quả ấn tượng về mặt kim ngạch. Tuy nhiên, tình trạng ùn ứ, ách tắc tại cửa khẩu do các vấn đề về kỹ thuật đang là một minh chứng rõ ràng cho sự thiếu đồng bộ giữa tốc độ phát triển sản xuất và năng lực hạ tầng hỗ trợ thương mại.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng đánh giá tình trạng ùn ứ khi xuất khẩu sầu riêng trong thời gian qua không chỉ là vấn đề về logistics, mà là vấn đề của năng lực kiểm soát chất lượng và tiêu chuẩn. Vì vậy, đại biểu kiến nghị Chính phủ lập kế hoạch đầu tư khẩn cấp để xây dựng hoặc nâng cấp các trung tâm kiểm nghiệm, kiểm dịch đạt chuẩn quốc tế ISO 17025, các trung tâm phải được phân bổ tại các vùng, khu vực trọng điểm, đặc biệt là vùng trồng và khu vực biên giới. Qua đó tăng năng lực xử lý mẫu kiểm tra dư lượng hóa chất như Cadimi và vàng O, có thể kiểm tra ngay tại nguồn, giảm thời gian chờ đợi và giảm rủi ro đáng kể về lô hàng bị trả về.

Cùng với đó nghiên cứu triển khai việc số hóa quá trình cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói và kiểm dịch. Điều này cho phép việc thực hiện thông quan điện tử và quản lý hồ sơ trực tuyến, giảm thời gian chờ đợi tại cửa khẩu từ khâu kiểm tra thủ công. Công nghệ số giúp tăng cường khả năng truy xuất nguồn gốc một cách chính xác và là yêu cầu bắt buộc đối với nhiều đối tác.

Chuyển tải tâm tư, nguyện vọng của cử tri TP. Cần Thơ tới Quốc hội và Chính phủ, đại biểu Đào Chí Nghĩa - Đoàn ĐBQH TP. Cần Thơ nhấn mạnh về việc đồng bằng sông Cửu Long đang là một trong những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề về biến đổi khí hậu. Thêm vào đó, các dự án liên vùng như giao thông, thủy lợi, logistics triển khai chưa chặt chẽ, không đồng bộ, làm tăng chi phí vận tải, giảm hiệu quả thích ứng biến đổi khí hậu. Vì vậy, đại biểu kiến nghị Chính phủ ưu tiên nguồn vốn đầu tư khởi công cảng biển nước sâu Trần Đề, nghiên cứu tính khả thi để vận hành luồng Định An của sông Hậu, các tuyến cao tốc trục dọc, trục ngang của các tỉnh, đồng bằng sông Cửu Long hoàn thành đúng tiến độ tuyến cao tốc Cần Thơ - Cà Mau, cao tốc Cần Thơ - Châu Đốc, Cần Thơ - Trần Đề.

"Đây là những giải pháp triệt để về hạ tầng giao thông để giải quyết điểm nghẽn lớn nhất của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Việc khơi thông hoạt động đường bộ, đường thủy nội địa, cảng biển sẽ giúp giảm chi phí vận tải từ 10 đến 40%, từ đó tăng cường sức cạnh tranh quốc tế về nông sản chủ lực của vùng", đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa cũng kiến nghị Chính phủ quan tâm ban hành gói tín dụng xanh, ưu đãi đặc thù nhằm hỗ trợ cho các hợp tác xã, doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, phát thải thấp và phát triển kinh tế biển, thủy hải sản nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu trong giai đoạn hiện nay.

Đặc biệt, tới đây cần nghiên cứu thành lập Trung tâm đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao để ứng phó với biến đổi khí hậu vùng đồng bằng sông Cửu Long tại TP. Cần Thơ. Trung tâm này sẽ không chỉ là nơi ươm mầm cho hoạt động sáng tạo nông nghiệp, nghiên cứu giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu của vùng mà còn là nơi đào tạo đội ngũ nhân lực chất lượng cao, chuyên sâu về kỹ thuật quản lý nước mặn, nước ngọt, công nghệ canh tác nông nghiệp thông minh. Việc phát triển khoa học, công nghệ gắn chặt với điều kiện đặc thù của vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa cũng đề xuất Chính phủ nghiên cứu điều chỉnh quy hoạch vùng đồng bằng sông Cửu Long để hình thành các cụm nông nghiệp chất lượng cao, cụm công nghiệp chế biến, tăng cường sức cạnh tranh về nông sản của vùng, sử dụng tối đa nguồn lực để chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp, từ đó nâng cao đời sống của bà con nông dân, thực hiện tốt mục tiêu “ly nông nhưng không ly hương”.