Thúc đẩy phát triển năng lượng sinh khối và thị trường carbon tại Việt Nam

Với kinh nghiệm và cam kết của công ty Erex (Nhật Bản) cùng sự hỗ trợ của Bộ Môi trường, Bộ Năng lượng, Công nghiệp và Thương mại Nhật Bản, các dự án sinh khối tại Việt Nam sẽ thành công, góp phần thúc đẩy hợp tác chiến lược Việt Nam - Nhật bản trong lĩnh vực năng lượng sạch và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Sáng 17/10, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng đã tiếp ông Honna Hitoshi, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Erex (Nhật Bản). Buổi làm việc tập trung thảo luận các hướng hợp tác trong phát triển năng lượng sinh khối, chuyển đổi xanh và xây dựng thị trường carbon (ETS) tại Việt Nam. 

Hướng tới mô hình năng lượng xanh tại Việt Nam

Phát biểu chào mừng tại buổi làm việc, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng chúc mừng công ty Erex đã đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là việc đưa vào vận hành Nhà máy điện sinh khối Hậu Giang - dự án tiên phong tại Việt Nam triển khai theo Cơ chế tín chỉ chung (JCM) giữa hai quốc gia.

Quyền Bộ trưởng đánh giá cao sự đầu tư, hợp tác và đồng hành của Erex trong nỗ lực hỗ trợ Việt Nam thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Ông cho biết, Erex là một trong những tập đoàn hàng đầu của Nhật Bản trong lĩnh vực năng lượng sinh khối, có kinh nghiệm dày dạn trong việc chuyển đổi các nhà máy nhiệt điện than sang đồng đốt sinh khối, phù hợp với định hướng chuyển dịch năng lượng xanh và phát triển bền vững mà Việt Nam đang theo đuổi.

Tại Việt Nam, Erex đang triển khai và đề xuất 19 dự án điện sinh khối tại 18 tỉnh, với tổng công suất hơn 1.100 MW. Cùng với đó, doanh nghiệp cũng lên kế hoạch chuyển đổi 6 nhà máy nhiệt điện than sang sử dụng nhiên liệu sinh khối, nâng tổng công suất chuyển đổi lên tới 1.585 MW.

Đáng chú ý, các dự án tại Yên Bái (50 MW), Tuyên Quang (50 MW) và Hậu Giang (20 MW) đang được Erex thực hiện trong khuôn khổ Cơ chế tín chỉ chung (JCM) giữa Việt Nam và Nhật Bản. Việc triển khai các dự án này dự kiến giúp giảm phát thải hàng trăm nghìn tấn CO2 mỗi năm, góp phần thực hiện cam kết phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam vào năm 2050.

Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên tham gia Cơ chế tín chỉ chung (JCM) với Nhật Bản từ năm 2013. Sau hơn một thập kỷ triển khai, hai bên đã phê duyệt 15 phương pháp luận, đăng ký 14 dự án và cấp hơn 35.000 tín chỉ carbon, với tổng mức hỗ trợ từ Chính phủ Nhật Bản khoảng 35 triệu USD cho các dự án đã đăng ký.

Từ năm 2021 đến nay, JCM đã mở rộng lên 31 quốc gia tham gia, đang trong quá trình hoàn thiện cơ sở pháp lý để chuyển sang giai đoạn mới 2021-2030, tuân thủ quy định của Thỏa thuận Paris. Việt Nam và Nhật Bản đã ký Thỏa thuận hợp tác JCM giai đoạn 2021-2030 và đang xúc tiến điều chỉnh nội dung để phù hợp với khung pháp lý quốc gia cũng như quy định mới của quốc tế.

Theo Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng, Bộ đang tích cực xây dựng Nghị định về trao đổi quốc tế kết quả giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon, dự kiến trình Chính phủ ban hành trong năm 2025. Nghị định này sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai các cơ chế hợp tác quốc tế, không chỉ với Nhật Bản mà còn mở rộng sang Singapore, Hàn Quốc, Thụy Sĩ và nhiều quốc gia khác.

Trên cơ sở tháng 8/2025, Việt Nam bắt đầu triển khai chương trình thử nghiệm ETS, Erex mong muốn cùng với Cục Biến đổi khí hậu thành lập tổ công tác nhằm đóng góp vào việc xây dựng hệ thống ETS. Theo đó, Erex sẽ báo cáo tiến độ xây dựng cơ chế và vận hành hệ thống GX-ETS Nhật Bản. Đồng thời, báo cáo xu hướng định giá carbon trong giới chính trị tại Châu Âu, Hoa Kỳ và các khu vực khác.

Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng đồng tình với đề xuất thành lập Nhóm công tác và giao Cục Biến đổi khí hậu giữ vai trò đầu mối phối hợp cùng Tập đoàn Erex. Việc hình thành Nhóm công tác chung được đánh giá là bước đi cụ thể và kịp thời trong quá trình xây dựng thị trường carbon trong nước - một công cụ kinh tế quan trọng giúp Việt Nam thực hiện hiệu quả mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, carbon thấp.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng ghi nhận thiện chí của Erex trong việc mời đoàn công tác của Bộ sang Nhật Bản khảo sát và học tập kinh nghiệm về cơ chế tạo tín chỉ carbon nội địa, vận hành hệ thống đăng ký tín chỉ và thăm các nhà máy năng lượng tái tạo. Việc trao đổi đoàn dự kiến sẽ giúp Việt Nam học hỏi mô hình vận hành thị trường tín chỉ và ứng dụng vào điều kiện thực tế trong nước.

Để đẩy nhanh tiến độ, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng giao Vụ Hợp tác quốc tế phối hợp với Cục Biến đổi khí hậu nghiên cứu, đề xuất kế hoạch phối hợp cụ thể với Erex; đồng thời giao Cục sớm dự thảo Thỏa thuận thực hiện JCM sửa đổi và tổ chức phiên họp Ủy ban hỗn hợp Việt Nam - Nhật Bản về JCM.

Đẩy mạnh chuyển đổi từ than sang sinh khối 

Ông Honna Hitoshi cho biết, hiện nay Tập đoàn Erex (Nhật Bản) và Tổng công ty Điện lực TKV (Vinacomin Power) đang phối hợp nghiên cứu, khảo sát và triển khai dự án thử nghiệm đồng đốt than với sinh khối tại hai nhà máy nhiệt điện than của Việt Nam. 

Erex đã trao đổi tích cực với Bộ Môi trường và Bộ Kinh tế Nhật Bản về cơ chế hỗ trợ tài chính cho dự án và đã nhận được sự đồng thuận từ phía các cơ quan này. Đến nay, khảo sát kỹ thuật tại hai nhà máy đã hoàn tất, đồng thời khảo sát nguồn nhiên liệu sinh khối đang được tiến hành để phục vụ cho giai đoạn thử nghiệm.

Sau khi hoàn tất, Erex sẽ báo cáo kết quả và xin cấp phép từ cơ quan quản lý, làm cơ sở pháp lý để thương mại hóa các dự án chuyển đổi nhiên liệu sinh khối trong thời gian tới.

Về hoạt động trao đổi tín chỉ carbon, Erex đang phối hợp với Cục Biến đổi khí hậu trong việc trao đổi các thông tin để tính toán, xác định tỉ lệ phân bổ tín chỉ carbon cho các dự án Erex triển khai tại Việt Nam. 

Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng bày tỏ mong muốn Erex tiếp tục mở rộng đầu tư vào các dự án giảm phát thải khí nhà kính, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ sinh khối và năng lượng tái tạo mới. Các dự án cần được triển khai phù hợp với Quy hoạch điện VIII, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành và địa phương nhằm đảm bảo hiệu quả và tính bền vững.

Hai bên thống nhất xây dựng kế hoạch hợp tác trung và dài hạn trong các lĩnh vực: phát triển năng lượng sinh khối, định giá và trao đổi tín chỉ carbon, cùng thực hiện các sáng kiến giảm phát thải phù hợp với mục tiêu phát thải ròng bằng “0” của Việt Nam đến năm 2050.