Trong bối cảnh yêu cầu bảo vệ môi trường ngày càng trở nên cấp bách, việc xây dựng và áp dụng các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) và tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường tại Việt Nam. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thực hiện công tác này qua việc ban hành hàng chục quy chuẩn và tiêu chuẩn, nhằm tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước.
Tuy nhiên, quá trình xây dựng, áp dụng và hoàn thiện hệ thống các quy chuẩn này còn gặp không ít khó khăn và thách thức, đòi hỏi sự cải thiện trong nguồn lực, cơ chế tài chính và khả năng hội nhập quốc tế. Bài báo này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về những thành tựu và khó khăn trong công tác xây dựng QCVN, TCVN, cũng như các giải pháp cần thiết để nâng cao hiệu quả trong công tác này.
ảnh minh hoạ
Khái quát công tác xây dựng quy chuẩn và tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia trong bảo vệ môi trường
Trong bối cảnh bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đang trở thành yêu cầu cấp thiết của tất cả quốc gia, việc xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) trong lĩnh vực môi trường đóng vai trò then chốt. Hệ thống TCVN và QCVN của Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường, được Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức xây dựng và công bố. Đến nay, Bộ đã ban hành 68 QCVN và 92 TCVN, với các mục tiêu rõ ràng là nâng cao chất lượng môi trường, giảm thiểu tác động xấu đến sức khỏe cộng đồng và thúc đẩy phát triển bền vững.
Năm 2020, Luật Bảo vệ môi trường đã quy định rõ các mục tiêu trong công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống QCVN và TCVN trong giai đoạn 2021-2025. Cụ thể, Cục Môi trường đã được giao nhiệm vụ xây dựng 31 QCVN về môi trường, đồng thời tiếp thu các kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt là từ Hàn Quốc, nhằm tạo ra các quy chuẩn kỹ thuật sát thực tế và hiệu quả trong việc bảo vệ môi trường.
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ xây dựng các quy chuẩn và tiêu chuẩn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành nhiều nhóm QCVN và TCVN trong các lĩnh vực quan trọng như chất lượng môi trường xung quanh, quản lý chất thải và phế liệu nhập khẩu.
Các nhóm QCVN: (1) QCVN về chất lượng môi trường xung quanh: Gồm các quy chuẩn liên quan đến chất lượng không khí, đất, và nước. Các quy chuẩn này đảm bảo rằng mọi hoạt động sản xuất, sinh hoạt đều không làm ảnh hưởng đến môi trường xung quanh. (2) QCVN về chất thải: Quy chuẩn quy định về chất thải sinh hoạt và công nghiệp, các quy định về lượng chất thải được phép xả vào môi trường và các phương pháp xử lý, tái chế. (3) QCVN về quản lý chất thải: Các quy chuẩn này liên quan đến việc xử lý các loại chất thải nguy hại, bao gồm chất thải y tế, hóa chất độc hại, chất thải công nghiệp. (4) QCVN về phế liệu nhập khẩu: Bao gồm các quy chuẩn đối với phế liệu như sắt thép, nhựa, giấy, thủy tinh và kim loại màu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất.
Các nhóm TCVN: (1) TCVN về chất lượng nước: Bao gồm các tiêu chuẩn liên quan đến chất lượng nước và phương pháp lấy mẫu, xác định các chất độc hại như Cr VI trong nước. (2) TCVN về khí thải: Tiêu chuẩn về xác định các hợp chất hữu cơ trong khí thải công nghiệp và các phương pháp phân tích để đo nồng độ khí thải gây ô nhiễm.
Các quy chuẩn và tiêu chuẩn này đóng vai trò rất quan trọng trong công tác quản lý môi trường, giúp xác định các giới hạn an toàn, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và duy trì chất lượng môi trường.
Đánh giá về công tác xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật
Dù công tác xây dựng các QCVN và TCVN trong lĩnh vực môi trường đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, nhưng vẫn còn những khó khăn, thách thức lớn cần giải quyết. Một trong những vấn đề chủ yếu là tiến độ ban hành các quy chuẩn, khi 100% các quy chuẩn môi trường hiện nay đều chưa hoàn thành đúng thời gian dự kiến.
Ngoài ra, công tác xây dựng tiêu chuẩn và quy chuẩn môi trường hiện nay còn gặp phải một số khó khăn trong việc huy động nguồn lực. Các tiêu chuẩn hiện nay chủ yếu được xây dựng từ tài liệu tham khảo quốc tế, do thiếu nguồn lực nghiên cứu trong nước. Các tiêu chuẩn quốc tế như ISO, ASTM, SMEWW thường có tính chuyên sâu và yêu cầu kỹ thuật rất cao, khiến việc áp dụng trực tiếp vào thực tiễn trở nên khó khăn.
Mặt khác, các tiêu chuẩn môi trường hiện tại vẫn chưa hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu thực tiễn và yêu cầu hội nhập quốc tế. Các tiêu chuẩn xây dựng thường mang tính hệ thống cao và đòi hỏi nguồn lực đáng kể để áp dụng và giám sát hiệu quả.
ảnh minh hoạ
Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xây dựng và áp dụng các QCVN, TCVN
Để nâng cao hiệu quả trong công tác xây dựng và ban hành các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và tiêu chuẩn quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra một số giải pháp quan trọng.
Tăng cường nghiên cứu khoa học và đặt hàng các nhiệm vụ khoa học: Cần có các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học làm căn cứ để xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn cho các lĩnh vực còn thiếu và chưa được nghiên cứu đầy đủ. Việc này sẽ giúp xây dựng các quy chuẩn và tiêu chuẩn sát thực tế và phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.
Khuyến khích xã hội hóa trong xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn: Tăng cường sự tham gia của các doanh nghiệp, hiệp hội, tổ chức ngoài Bộ trong quá trình xây dựng và áp dụng các tiêu chuẩn môi trường. Việc huy động nguồn lực xã hội sẽ giúp đa dạng hóa các giải pháp và tạo ra sự đồng thuận giữa các bên liên quan.
Cải thiện cơ chế tài chính và huy động nguồn lực: Cần có các cơ chế tài chính và chính sách hỗ trợ để huy động nguồn lực từ các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Điều này sẽ giúp tăng cường năng lực nghiên cứu, từ đó xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn có chất lượng cao.
Đảm bảo hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế: Các QCVN và TCVN cần được xây dựng theo hướng tiếp cận các tiêu chuẩn quốc tế, giúp các doanh nghiệp trong nước dễ dàng hội nhập và đáp ứng các yêu cầu môi trường trong quá trình xuất khẩu, hợp tác quốc tế.
Tăng cường công tác truyền thông và phổ biến kiến thức: Để nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường, việc tuyên truyền và phổ biến các tiêu chuẩn, quy chuẩn môi trường là rất quan trọng. Điều này không chỉ giúp người dân hiểu rõ hơn về các quy định mà còn tạo ra sự thay đổi tích cực trong hành vi bảo vệ môi trường.
Công tác xây dựng và ban hành các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và tiêu chuẩn quốc gia trong lĩnh vực môi trường là một công việc quan trọng và cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững. Mặc dù công tác này đã đạt được những kết quả tích cực, nhưng vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức cần khắc phục. Việc áp dụng các giải pháp cải tiến, như tăng cường nghiên cứu khoa học, khuyến khích xã hội hóa và đảm bảo hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, sẽ giúp nâng cao hiệu quả của công tác này, đồng thời đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường trong bối cảnh hội nhập và phát triển quốc tế.
TS. Lương Duy Hanh
Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ
Bộ Nông nghiệp và Môi trường
Vừa qua, Công ty TNHH chăn nuôi Bình Chi Nam Hưng- thôn Bưởi Rỏi, xã Phú Trạch - Quảng Trị nuôi 2.800 con lợn nhưng chưa được sự đồng ý của cơ quan chức năng vẫn đi vào hoạt động. Vừa qua, công ty này đã nhận được văn bản yêu cầu của Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) dừng ngay hoạt động nuôi lợn và khẩn trương hoàn thiện hồ sơ đề nghị cấp giấy phép môi trường theo quy định.
Trong bối cảnh nông nghiệp Việt Nam đang đối diện với những thách thức lớn từ biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường, tập quán đốt rơm rạ ngoài trời vẫn phổ biến, gây hại nghiêm trọng cho không khí và sức khỏe cộng đồng. Trước thực trạng đó, Chương trình Ô nhiễm Môi trường tại Việt Nam (EPP-VN) ra đời từ năm 2022, với sự hỗ trợ của Liên minh Toàn cầu về Sức khỏe và Ô nhiễm (GAHP), Chính phủ Vương quốc Anh và VACNE, đã mở ra hướng đi mới cho một nền nông nghiệp bền vững: biến phụ phẩm thành tài nguyên, lợi ích kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, từ Việt Nam lan tỏa kinh nghiệm ra khu vực và thế giới.
Hội thảo quốc tế về xử lý chất độc tồn lưu và phục hồi môi trường trở thành diễn đàn gắn kết, nơi các chuyên gia từ ASEAN và nhiều nước phát triển chia sẻ kinh nghiệm, mở ra hướng hợp tác sâu rộng trong ứng phó sự cố môi trường xuyên biên giới.
Công tác quan trắc môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển bền vững. Để các hoạt động này được thực hiện hiệu quả, việc xây dựng định mức kinh tế - kỹ thuật (ĐM KTKT) là hết sức cần thiết.
Luật số 70/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 9, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia, đặc biệt là trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, việc sửa đổi này không chỉ tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.
Côn Đảo - hòn đảo linh thiêng nơi giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Từ “địa ngục trần gian” một thời, nơi những dấu chân xiềng xích đã khắc vào đất đá bản hùng ca của dân tộc, hôm nay Côn Đảo đang viết tiếp câu chuyện bằng những dấu chân xanh - dấu chân của kinh tế tuần hoàn, của nông thôn mới đặc thù, của khát vọng phát triển bền vững và lòng thành kính với thiên nhiên.
