Dù chưa hết năm 2024 song từ đầu năm đến nay, thiên tai khí tượng, thủy văn ở nước ta xảy ra rất khốc liệt, cực đoan với nhiều loại hình thiên tai tại khắp các vùng miền trên cả nước. Trước tình hình đó, cơ quan quản lý, chính quyền địa phương đã, đang triển khai nhiều giải pháp bảo đảm kịp thời, phù hợp với điều kiện thực tế, giảm thiệt hại.
Theo thống kê mới nhất, tính từ đầu năm đến giữa tháng 11/2024, tổng thiệt hại kinh tế do thiên tai ước tính trên 84.900 tỷ đồng. Nếu so với năm 2023, mức thiệt hại cao gấp hơn 9 lần. Đến nay, đã xảy ra 9 cơn bão, 1 áp thấp nhiệt đới, 232 trận mưa lớn, ngập úng, lũ, lũ quét, sạt lở đất; nhiều trận dông lốc, động đất và gió mạnh, sóng lớn trên biển. Đặc biệt, bão số 3 (bão Yagi, từ 3 - 8/9/2024) là cơn bão mạnh nhất trong 30 năm qua trên biển Đông và trong 70 năm qua trên đất liền. Bão có nhiều đặc điểm chưa từng có tiền lệ, là cơn bão có cường độ rất mạnh, sức tàn phá rất lớn, thời gian lưu bão trên đất liền kéo dài, phạm vi ảnh hưởng rất rộng; hoàn lưu bão gây mưa lớn diện rộng toàn Bắc Bộ và Thanh Hóa. Thống kê cho thấy, đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt chưa từng có trong rất nhiều năm qua ở Bắc Bộ, là trận lũ lớn nhất kể từ năm 1971 trên toàn bộ lưu vực đồng bằng sông Hồng, sông Thái Bình; xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm (bão rất mạnh, lũ lớn, đặc biệt lớn; ngập lụt và lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt xảy ra trên diện rộng); tác động, ảnh hưởng nặng nề đến hầu hết các hoạt động kinh tế xã hội, thiết chế hạ tầng từ vùng biển đến đồng bằng, trung du và miền núi. Bão số 3 và mưa lũ sau bão đã làm 345 người chết và mất tích, gây thiệt hại rất lớn về nông nghiệp; hệ thống cơ sở hạ tầng điện lực, thông tin liên lạc, giao thông, y tế, giáo dục; tổng thiệt hại về kinh tế ước tính trên 81.700 tỷ đồng. Nếu so với tổng thiệt hại do thiên tai năm 2024 là 84.900 tỷ đồng thì riêng bão Yagi đã chiếm tới 96%. Đối với hệ thống đê điều, cơ quan chức năng và địa phương đã phát hiện, xử lý kịp thời hơn 800 sự cố đê điều, giữ vững an toàn cho hệ thống đê, nhất là các tuyến đê từ cấp III đến cấp đặc biệt. Tuy nhiên, cùng với kết quả đạt được, đợt mưa lũ vừa qua cũng bộc lộ những mặt còn tồn tại, hạn chế trong công tác hộ đê, xử lý sự cố.
Theo Cục Quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai đã chỉ ra, một trong những hạn chế rõ nhất là công tác xây dựng phương án hộ đê, bảo vệ trọng điểm còn hạn chế, chưa sát với thực tế. Đánh giá hiện trạng trước lũ 2024 của 16 tỉnh/thành phố thuộc Bắc Bộ và Thanh Hóa xác định trên các tuyến đê từ Cấp III đến cấp đặc biệt còn tồn tại 270 trọng điểm xung yếu. Tuy nhiên, qua rà soát, đối chiếu với thực tế các sự cố đê điều đã xảy ra cho thấy, chỉ có 35/270 vị trí đã xác định là trọng điểm xảy ra sự cố. Mặt khác, nhận thức của một bộ phận không nhỏ người dân và chính quyền các cấp còn chủ quan sau nhiều nằm không xuất hiện lũ lớn, xem nhẹ vai trò của hệ thống đê điều, dẫn đến để xảy ra nhiều vi phạm pháp luật về đê điều, gây mất an toàn đê điều; đặc biệt là vi phạm lấn chiếm bãi sông, lòng sông gây cản trở dòng chảy, làm gia tang mực nước lũ, uy hiếp an toàn đê. Các địa phương cũng làm rõ những khó khăn trong công tác tuần tra canh gác ở một số địa phương; hạn chế về kỹ năng, kinh nghiệm xử lý sự cố, hộ đê của lực lượng tham gia ứng phó. Công tác chỉ đạo, điều hành có lúc, có nơi còn bị động, lúng túng; tình trạng vi phạm lấn chiếm bãi sông làm giảm khả năng thoát lũ của sông xảy ra ở nhiều địa phương.
Trong bối cảnh thiên tai, thời tiết ngày càng gia tăng cả tần suất và cường độ, nhất là sạt lở đất, đá gây thiệt hại về người và tài sản, Bộ TN&MT triển khai các biện pháp bảo đảm kịp thời, phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương, giảm thiệt hại. Bộ đã chỉ đạo đơn vị chức năng thực hiện đồng bộ nhiều nhiệm vụ nhằm tiếp tục hiện đại hóa mạng lưới trạm quan trắc KTTV để nâng cao năng lực giám sát thiên tai, tăng thời hạn và nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai nhất là lũ quét, sạt lở nhằm phục vụ tốt hơn nữa mục tiêu phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế - xã hội trong bối cảnh thiên tai ngày càng phức tạp dưới tác động của BĐKH. Theo đó, Bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển Ngành KTTV đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quy định về dự báo, cảnh báo, truyền tin thiên tai và cấp độ rủi ro thiên tai. Trong đó, có quy định cụ thể về điều kiện ban hành, nội dung bản tin, chế độ truyền phát tin, cấp độ rủi ro do thiên tai.
Bộ đã tập trung thực hiện Quy hoạch mạng lưới trạm KTTV quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; đầu tư thiết bị, công nghệ quan trắc, thu thập và xử lý số liệu tự động đối với mạng lưới trạm khí tượng bề mặt, khí tượng trên cao, thủy văn, hải văn; bổ sung mạng lưới trạm đo mưa tự động, đặc biệt tại những nơi thường xảy ra lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt như miền núi phía Bắc, miền Trung và Tây Nguyên và sạt lở bờ sông, bờ biển ở khu vực Nam Bộ; hoàn thiện hệ thống tích hợp dữ liệu KTTV tập trung. Đồng thời, chú trọng phát triển và hiện đại hóa công nghệ dự báo KTTV, nghiên cứu ứng dụng giải pháp công nghệ hiện đại trong dự báo, cảnh báo bão, mưa lớn, dông, lốc, sét, lũ, lũ quét, sạt lở đất; tăng thời hạn và mức độ chi tiết dự báo, cảnh báo thiên tai và thời tiết hàng ngày. Công tác dự báo, cảnh báo sớm đã được chú trọng, trước mỗi đợt thiên tai có nguy cơ gây tác động lớn như hạn hán, bão, mưa lớn, ngập lụt diện rộng, Tổng cục KTTV đã chỉ đạo Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia chủ động có công văn gửi thông tin nhận định sớm về tình hình thiên tai đến Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai để cung cấp thông tin phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành.
Cùng với đó, đã thiết lập và duy trì hợp tác thường xuyên với các nước trong khu vực như: Trung Quốc, Lào, Campuchia, Nhật Bản,… và Ủy ban sông Mê Công để chia sẻ số liệu, thông tin dự báo, cảnh báo KTTV đặc biệt là số liệu quan trắc dòng chảy các sông xuyên biên giới và diễn biến tài nguyên nước và các hoạt động sử dụng, bảo vệ tài nguyên nước vùng thượng nguồn lưu vực sông Mê Công.
Giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm ứng phó tình trạng sạt lở đất, trong thời gian qua, Bộ TN&MT đã chỉ đạo đơn vị chức năng đã và đang liên tục theo dõi chặt chẽ tình hình thời tiết, thủy văn, hải văn trên phạm vi cả nước, đặc biệt là công tác theo dõi, cảnh báo, dự báo sớm các đợt thiên tai. Cung cấp đầy đủ, kịp thời các thông tin dự báo, cảnh báo cho Ban chỉ đạo quốc gia về PCTT, Ủy ban Quốc gia ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn và Ban Chỉ huy PCTT và tìm kiếm cứu nạn các bộ, ngành, địa phương, các cơ quan thông tấn, báo chí để truyền tải sớm nhất cho nhân dân các địa phương, góp phần giảm thiểu đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản. Đồng thời, rà soát, đánh giá việc thi hành Luật KTTV, xây dựng và thực hiện dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật KTTV; rà soát, điều chỉnh, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy định, quy trình kỹ thuật liên quan đến hoạt động KTTV, thiên tai KTTV. Đẩy nhanh tiến độ thực hiện các nhiệm vụ đã được giao tại Nghị quyết số 76/NQ-CP về công tác phòng, chống thiên tai và Chương trình cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai, lập bản đồ cảnh báo thiên tai, đặc biệt là các thiên tai liên quan đến bão, nước dâng do bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn. Cùng với đó, Bộ tập trung triển khai thực hiện Quyết định số 1262/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam. Và, căn cứ vào chỉ đạo của Chính phủ, Bộ TN&MT sẽ tiếp tục xây dựng các đề án cụ thể nhằm điều tra chi tiết các khu vực có nguy cơ trượt lở đất.
Đầu tư, nâng cấp kết cấu hạ tầng, trang thiết bị, phương tiện KTTV theo hướng hiện đại, đồng bộ, tự động hoá, tích hợp đa mục tiêu; đẩy mạnh đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; hoàn thiện phương pháp, quy trình dự báo, cảnh báo thiên tai, giám sát BĐKH, cơ sở dữ liệu liên thông cung cấp đầy đủ, kịp thời thông tin, dữ liệu KTTV, đặc biệt là thông tin, dữ liệu về nguy cơ xảy ra các hiện tượng KTTV nguy hiểm, bất thường với độ tin cậy, chính xác cao.
Tập trung đẩy nhanh tiến độ xây dựng và thực hiện Đề án “Cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam” nhằm tăng cường năng lực cảnh báo sớm thiên tai, đặc biệt là thiên tai về lũ quét, sạt lở đất, đá.
Nhận định về tình hình thời tiết từ nay đến sang đầu năm 2025 diễn biết phức tạp, TS. Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia (Tổng cục KTTV, Bộ TN&MT) cho biết: Các đợt mưa lớn sẽ tiếp tục xuất hiện tại khu vực Trung và Nam Trung Bộ trong nửa cuối tháng 11 và đầu tháng 12/2024. Mùa mưa ở khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ có thể kết thúc muộn hơn bình thường (khoảng cuối tháng 11 tại Tây Nguyên và Nam Bộ và cuối tháng 12/2024 tại khu vực Trung và Nam Trung Bộ. Từ tháng 12/2024 sang tháng 5/2025 còn khoảng 2-3 cơn bão/áp thấp nhiệt đới hoạt động trên khu vực Biển Đông và ảnh hưởng đến đất liền nước ta, khả năng tập trung nhiều ở khu vực Trung Bộ và các tỉnh phía Nam.
NGUYỄN HOÀNG
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 23 (Kỳ 1 tháng 12) năm 2024
Khi những mái tôn bay vèo vèo trong gió dữ, khi những ngôi nhà tạm bợ gục ngã chỉ trong khoảnh khắc, chúng ta nhận ra: thiên tai không còn là chuyện “đến hẹn lại lên” mà đang ngày càng bất thường, dữ dội. Bão số 10 là lời nhắc nhở về sự cấp bách của một chiến lược thích ứng thông minh và bền vững.
Sáng 23/9, tại Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Hà Nội), Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Hội Chăn nuôi Việt Nam và Hiệp hội Chăn nuôi Gia súc lớn Việt Nam tổ chức Tọa đàm với chủ đề: “Thực trạng và giải pháp khôi phục phát triển đàn bò sữa”.
Ngày 16/9/2025, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Toạ đàm với chủ đề “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Tọa đàm nhằm phân tích, trao đổi đa chiều giữa các cơ quan quản lý, hiêp hội doanh nghiệp, báo chí - truyền thông và địa phương, qua đó tìm giải pháp đưa Luật Địa chất và Khoáng sản số 54/2024/QH15 thực sự đi vào cuộc sống, phục vụ phát triển bền vững ngành khai khoáng.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu liên tục biến động, xu hướng bảo hộ thương mại ngày càng rõ rệt, cùng những yêu cầu khắt khe về các tiêu chuẩn xanh và số, nên việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đã trở thành yêu cầu sống còn đối với các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.
Sau khi bộ máy hành chính được tinh gọn theo hướng hai cấp - Trung ương và xã, công tác quản lý dữ liệu đo đạc, bản đồ đòi hỏi những điều chỉnh phù hợp để bảo đảm tính liên thông, chính xác và cập nhật kịp thời. TS. Vũ Thị Hằng, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ, nhận định: “Việc thay đổi mô hình tổ chức là bước đi phù hợp với yêu cầu cải cách thể chế. Tuy nhiên, trong lĩnh vực đặc thù có tính kỹ thuật cao như đo đạc - bản đồ, cần sớm thiết lập cơ chế phối hợp đồng bộ và hỗ trợ kỹ thuật xuyên suốt từ Trung ương tới cơ sở, bảo đảm hoạt động vận hành không bị gián đoạn, đồng thời duy trì chất lượng và tính thống nhất của dữ liệu không gian”.
