Vai trò của báo chí truyền thông về biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu đang là chủ đề mang tính toàn cầu của giới báo chí, truyền thông. Báo chí đang tập trung thông tin các chủ đề: Những biểu hiện rõ rệt của biến đổi khí hậu; mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với biến đổi khí hậu; tác động của biến đổi khí hậu đối với đời sống của con người, nhất là đối với các nước nghèo và các nước đang phát triển; làm gì và làm như thế nào để ngăn chặn và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu...

Những khó khăn và hạn chế của báo chí trong tuyên truyền về BĐKH

Khó khăn đối với nhà báo và cơ quan báo chí là: Các cơ quan báo chí thiếu nhà báo chuyên viết về mảng đề tài này. Một số cơ quan báo chí ít quan tâm đến BĐKH.  Khó khăn trong khả năng diễn giải, truyền tải các thông tin mang tính khoa học về BĐKH theo ngôn ngữ đơn giản và dễ hiểu, phù hợp với các nhóm đối tượng khác nhau. Yếu kém trong tìm kiếm đề tài liên quan đến BĐKH ở địa phương.

Ảnh minh họa.

Những hạn chế trong thông tin: Chỉ thông tin theo từng đợt.Thường sao chép “kịch bản BĐKH”. Lúng túng trong thông tin về các vấn đề còn gây tranh cãi, các ý kiến trái chiều. Thông tin về biểu hiện và hậu quả của BĐKH nhiều hơn những phân tích về nguyên nhân, về cách thức đối phó, xử lý, thiếu những nhận định, bình luận, đánh giá có tính dự báo, độc đáo, sáng tạo. Đôi khi chưa phân định rạch ròi giữa BĐKH với các vấn đề: Môi trường, Di dân,.., các thiếu sót trong đầu tư, xây dựng kết cấu hạ tầng,....

Vai trò của báo chí trong tuyên truyền về biến đổi khí hậu

Qua các phương tiện truyền thông, hàng ngày chúng ta được biết về mức độ thiệt hại mà các trận bão, lụt, hạn hán đã gây ra. Tuy nhiên, không phải bài báo nào cũng chỉ rõ mối liên quan trực tiếp giữa các trận thiên tai này với tình trạng biến đổi khí hậu. Cần thiết phải tăng cường ưu tiên đào tạo, nâng cao nhận thức (người làm báo và trách nhiệm của các cơ quan truyền thông). Với chức năng thông tin và giáo dục của mình, báo chí cần chỉ rõ nếu không có sự can thiệp sớm và kịp thời, BĐKH sẽ làm đảo ngược tiến trình phát triển và hủy hoại điều kiện sống của các thế hệ hôm nay. Báo chí cũng cần tăng cường vai trò phản biện đối với các nhà hoạch định chính sách nhằm đạt được những chính sách thông minh về khí hậu.

Ảnh minh họa.

Báo chí cần có một thái độ ứng xử ở mức độ “đặc biệt”, không chỉ đứng ngoài phản ánh mà phải là một thành phần chủ động tham gia phổ biến kiến thức, cung cấp thông tin, đề ra giải pháp. Một yếu tố quan trọng là phải có sự tham gia và giám sát của toàn xã hội. Cần phải tổ chức lại lực lượng, nâng cao tính chuyên nghiệp và kỹ năng tác nghiệp cho các nhà báo. Muốn vậy cần có những yếu tố cơ bản: Sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành chuyên môn với cơ quan báo chí. Tranh thủ sự hợp tác, hỗ trợ của các tổ chức quốc tế... Phải nâng cao tính chuyên nghiệp của đội ngũ nhà báo viết về biến đổi khí hậu và môi trường. Các nhà báo tác nghiệp trong lĩnh vực này cần được đào tạo lại, cung cấp kiến thức cập nhật về khoa học, pháp luật có tính chuyên môn sâu; ên thường xuyên tập huấn nghiệp vụ; không chỉ viết đúng, mà phải sắc, phải “chuyển hóa” được những nội dung chuyên môn thành thông tin dễ hiểu, gần gũi, thiết thực. Thay đổi cách thức truyền thông. Nên bắt đầu từ những gì thật gần gũi nhằm thay đổi hành vi với môi trường sống; mkông chỉ đưa tin vĩ mô, mà phải là hành động của mỗi người, từ không vứt rác ra đường, bảo vệ cây xanh, giữ sạch nguồn nước...hoặc chỉ là giới thiệu cuốn sách viết về tác động của biến đổi khí hậu... Báo chí rất cần sự hợp tác của ngành chuyên môn (tạo điều kiện cho nhà báo tiếp cận tài liệu, gặp gỡ người có trách nhiệm, khảo sát thực tế…).

Ảnh minh họa.

Báo chí là lực lượng nòng cốt trong tuyên truyền về biến đổi khí hậu, là một trong những kênh thông tin ngày càng thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm của mình cho lĩnh vực này. Để làm tốt hơn công tác tuyên truyền về biến đổi khí hậu, các cơ quan báo chí, đặc biệt các phóng viên trực tiếp được giao nhiệm vụ viết về lĩnh vực BĐKH cần được tiếp cận một cách nhanh nhất các đầu mối đang nắm giữ, xử lý thông tin về các sự cố, sự kiện môi trường. Cần thành lập mạng lưới truyền thông về biến đổi khí hậu. Hội nhà báo Việt Nam nên quan tâm dành một phần kinh phí hỗ trợ tác phẩm báo chí chất lượng cao tổ chức tập huấn và đặt hàng viết về tác động của biến đổi khí hậu. Tạo ra một mạng lưới phối hợp hành động vì môi trường & biến đổi khí hậu, hỗ trợ báo chí cơ hội tiếp cận thực tế. Xây dựng các phương pháp truyền thông mới; hình thành một diễn đàn báo chí về BĐKH, làm cầu nối để các cơ quan quản lý nhà nước chủ động phối hợp và chia sẻ.

Ảnh minh họa.

Vai trò của báo chí trong việc ngăn chặn và giảm thiểu tác động của BĐKH vừa mang đậm tính chất nghề nghiệp, vừa có ý nghĩa thời sự. Nhà báo cần bày tỏ quan điểm, sáng kiến, kinh nghiệm nghề nghiệp về việc tăng cường hợp tác giữa các nhà báo với nhau, các cơ quan báo chí trong vấn đề truyền thông về ngăn chặn và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

PGS, TS. Dương Xuân Sơn