Từ viên gạch làng quê đến những đàn ong ven sông

Nhắc về gần chục năm trước, anh Trần Văn Sửu chỉ cười hiền: “Ngày ấy, tôi chẳng nghĩ đời mình lại gắn với ong bao giờ”. Làng quê Nga Sơn có nghề thợ xây, anh cũng theo nghề từ sớm. Sáng đi sớm, tối về muộn, quanh năm vác vữa, đội nắng, tay lúc nào cũng chai sần. Nhưng đồng tiền ít ỏi từ công thợ không đủ nuôi gia đình đông con. Năm người con nhỏ liên tiếp ra đời, bao nhiêu gánh nặng đổ lên vai vợ chồng anh. Nhiều bữa nhìn con thơ uống bát cháo loãng thay cơm, lòng anh quặn thắt.

Anh Trần Văn Sửu (xã Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa) bên những thùng ong đặt dưới tán rừng sú vẹt quê nhà

Có khi đang trộn vữa ngoài công trình, anh lại nghĩ đến cảnh vợ ở nhà cặm cụi may vá, chắt chiu từng đồng cho con mua vở. Hình ảnh ấy khiến anh vừa thương vừa day dứt. Người đàn ông lực lưỡng, vai áo lúc nào cũng lấm bụi xi măng, nhưng trong lòng lại luôn canh cánh một nỗi lo: nếu cứ mãi thế này, cả gia đình sẽ chẳng thể nào thoát khỏi cái nghèo đeo bám.

Trong lúc bế tắc, may mắn đến với Sửu. Một người họ hàng xa làm nghề nuôi ong ở tỉnh khác về quê, mang theo vài thùng ong. Anh tò mò tìm hiểu, rồi theo chân người ấy ra bìa rừng xem ong hút mật. Những ngày ấy, lần đầu tiên anh thấy cảnh từng đàn ong ríu rít bay vào cánh hoa sú vẹt đang nở trắng xóa ven bãi bồi. Tiếng vo ve nghe như một bản nhạc trầm bổng. Anh bị cuốn hút lạ thường.

Khu rừng ngập mặn, nơi vừa chắn sóng, giữ đất, vừa nuôi dưỡng nghề ong

“Người ta bảo ong khó nuôi, tôi lại thấy có cái duyên. Tôi nghĩ, sao mình không thử?” – anh nhớ lại. Thế rồi, dành dụm chút tiền ít ỏi, anh mua vài thùng ong về tập tành. Ban đầu vụng về, ong chết, mật ít. Nhưng Sửu kiên nhẫn, quan sát từng tập tính nhỏ của loài ong, học cách lắng nghe như nghe nhịp thở của đất trời. Dần dần, anh quen tay, số thùng ong nhiều lên.

Hoa sú vẹt trắng muốt, nhỏ xinh, là nguồn mật dồi dào cho đàn ong

Mùa mật ngọt từ rừng sú vẹt

Nghề nuôi ong của Sửu đặc biệt ở chỗ gắn với cánh rừng sú vẹt ngập mặn ven cửa sông quê anh. Rừng sú vẹt không chỉ chắn sóng, giữ đất, mà mỗi khi mùa hoa nở, cả vùng sáng bừng bởi hương thơm dìu dịu, trắng xóa như mây phủ. Đây chính là “vựa mật” của đàn ong.

Trên những thùng gỗ vuông vức, màu sơn đã ngả bạc vì nắng gió, từng ngăn khay gỗ chứa đầy sáp ong vàng ươm. Mỗi buổi sáng, khi ánh mặt trời vừa nhô lên từ mặt biển, đàn ong ào ra khỏi tổ, tạo thành vệt đen nhấp nhô trên nền trời đỏ rực. Nhìn cảnh ấy, anh Sửu nói: “Thấy ong bay, tôi cũng như thấy mùa vàng của nhà mình”. Nhiều hôm, cả gia đình ngồi bên bìa rừng, nghe tiếng ong vo ve hòa cùng tiếng sóng vỗ, lòng bỗng thấy thanh thản, như được tiếp thêm niềm tin vào công việc tưởng chừng nhỏ bé nhưng chứa đựng cả tương lai.

Anh Sửu nhẹ nhàng nhấc khung cầu, quan sát ong thợ đang miệt mài làm việc

Nuôi ong nghe tưởng dễ, nhưng người ngoài khó hiểu được sự tỉ mỉ của nó. Ong rất nhạy cảm. Chỉ cần khói lạ, tiếng động mạnh, hay thay đổi nhiệt độ bất thường, đàn ong có thể bỏ đi. Người nuôi phải học cách kiểm tra từng khung cầu, xem ong chúa còn khỏe không, ong thợ có siêng hút mật không. Thậm chí, người nuôi còn phải dựa vào mùi hương hoa trong gió để biết đàn ong có “no” mật hay chưa.

Cái hay của rừng sú vẹt là mùa hoa thường kéo dài, mật ong có vị mặn nhẹ của gió biển, thoảng hương thơm rừng ngập mặn. Ong hút mật ở đây, màu mật trong vắt, vàng óng như nắng. Một vụ mùa thuận lợi, gia đình anh thu về hàng trăm lít mật, tính ra vài chục triệu đồng.

Giữa mùi hương sú vẹt, anh Sửu chăm chút cho đàn ong như chăm con nhỏ

Thế nhưng, nghề không chỉ dừng ở sú vẹt. Khi hoa tàn, ong cần nguồn mật khác. Lúc đó, cả gia đình Sửu lại chuẩn bị hành trình “du mục” cùng ong. Gần 600 thùng ong được chất lên xe tải, đưa đi khắp các tỉnh: khi thì vào miền Trung theo mùa nhãn, lúc lại ra miền Bắc vào vụ vải, thậm chí có năm anh mang ong vào tận Tây Nguyên để ong hút hoa cà phê. Cứ thế, ong đi đâu, gia đình đi đó. Vất vả nhưng bù lại, mỗi chuyến đi lại mở ra một mùa mật mới.

Ong bám chi chít quanh khay gỗ, tạo thành mảng màu sống động

Bí quyết giữ ong, giữ nghề

Có những điều ít người ngoài biết: Ong không chỉ hút mật từ hoa, chúng cần nguồn nước sạch để cân bằng nhiệt độ trong tổ. Bởi vậy, người nuôi phải chọn nơi gần sông, khe suối, vừa có gió mát vừa đủ nước. Với rừng sú vẹt ven cửa sông, ong đặc biệt thích bởi môi trường trong lành, ít hóa chất.

Một tổ ong khỏe mạnh với hàng nghìn ong thợ chăm chỉ

Kỹ thuật nuôi ong cũng là cả một nghệ thuật. Anh Sửu thường xuyên kiểm tra ong chúa, bởi sức khỏe của ong chúa quyết định sự sống còn của cả đàn. Ong chúa già yếu, ong thợ sẽ kém dần, năng suất mật giảm. Vì thế, người nuôi phải khéo léo “thay chúa”, chọn ong chúa khỏe để duy trì đàn. Ngoài ra, khung cầu phải được vệ sinh thường xuyên, tránh bệnh nấm và ký sinh trùng.

Một bí quyết nữa, theo anh, là không được tham. “Nếu vắt cạn mật, ong sẽ yếu, dễ chết. Phải để lại cho chúng phần mật dự trữ để qua mùa mưa bão”. Chính sự cân bằng ấy mới giúp đàn ong khỏe mạnh, cho mật lâu dài.

Những thùng ong được đặt ngay ngắn dưới tán rừng sú vẹt ven cửa sông

Những ngày vào rừng sú vẹt, cảnh tượng khiến người lạ ngỡ ngàng: từng thùng ong xếp hàng thẳng tắp dưới tán cây, trên là những chùm hoa trắng li ti nở rộ. Tiếng sóng ngoài cửa biển hòa vào tiếng ong vo ve như một bản nhạc của tự nhiên. Giữa không gian ấy, đôi bàn tay chai sần của người đàn ông quê vẫn cẩn trọng nhấc từng khung mật, nâng niu như nâng "vàng".

Giờ đây, từ không đủ ăn thu nhập từ ong đã đưa gia đình anh lên mức khá giả. Gần 200 triệu đồng mỗi năm giúp anh nuôi đủ năm người con ăn học, có cháu đã vào đại học. Người dân quanh vùng nể phục, gọi anh là “ông chủ ong” của làng. Nhưng với anh Sửu, nghề ong không chỉ là kế sinh nhai. “Mỗi khi nghe tiếng ong vỗ cánh, thấy rừng sú vẹt trổ hoa, tôi lại thấy mình may mắn. Ong đã dạy tôi kiên nhẫn, dạy tôi biết quý từng giọt ngọt từ đất trời”.

Người đàn ông từng là thợ xây nay trở thành “người bạn” của hàng trăm đàn ong.

Từ một thợ xây cơ cực, anh đã chọn một hướng đi khác biệt, gắn bó với loài ong bé nhỏ và cánh rừng sú vẹt lớn lao. Mật ngọt không chỉ nuôi đàn ong, mà còn nuôi giấc mơ học hành của năm người con, nuôi niềm tin rằng từ đôi tay cần cù, ai cũng có thể thoát nghèo làm nên cuộc sống ấm no.

Hoàng Anh