Quảng trường Ba Đình sáng 2-9 rực rỡ sắc đỏ trong Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh - nơi tinh thần Cách mạng Tháng Tám và khát vọng Việt Nam hùng cường được lan tỏa.

Quốc khánh 2-9: Từ biểu tượng đoàn kết đến “lòng yêu nước xanh”

Mỗi năm, cứ đến dịp 2-9, hình ảnh quen thuộc hiện ra: những con phố rực rỡ cờ đỏ sao vàng, ban công các khu tập thể cũ lẫn chung cư cao tầng đều khoác lên sắc màu Tổ quốc. Đó là một biểu tượng đoàn kết, gắn kết hàng chục triệu người Việt ở mọi miền, mọi thế hệ. Tuy nhiên, trong kỷ nguyên mới, nơi biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường trở thành thách thức toàn cầu, lòng yêu nước không chỉ dừng lại ở biểu tượng lá cờ mà còn phải được thể hiện qua hành vi xanh, hành vi văn minh với môi trường sống.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, riêng trong các dịp lễ hội, lượng rác thải tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh tăng trung bình 20-30% so với ngày thường. Trong đó, phần lớn là bao bì nhựa, chai nước uống dùng một lần, túi nylon và cốc giấy tráng nhựa. Đây là nhóm rác khó phân hủy, góp phần làm tăng áp lực lên hệ thống xử lý vốn đã quá tải. Ngân hàng Thế giới từng cảnh báo: Việt Nam thải ra khoảng 3,9 triệu tấn nhựa/năm, trong đó có đến 10% rò rỉ ra sông, biển, đứng trong nhóm cao của khu vực. Như vậy, nếu không có sự điều chỉnh, chính những ngày hội lớn, biểu tượng của đoàn kết lại có nguy cơ trở thành “điểm nóng” ô nhiễm.

Từ góc độ xã hội học, “biểu tượng đoàn kết” ngày Quốc khánh có thể mở rộng thành “biểu tượng đoàn kết xanh”. Nếu mỗi gia đình treo cờ; nếu mỗi tuyến phố không chỉ rực cờ mà còn sạch nhựa một lần; thì hình ảnh đoàn kết ấy không chỉ mang tính chính trị, tinh thần, mà còn là minh chứng cho sự đồng lòng bảo vệ môi trường sống.

Ở nhiều nước, các sự kiện quốc gia đã trở thành “sân khấu” để trình diễn thông điệp xanh. Chẳng hạn, Olympic Tokyo 2020 sử dụng giường bằng bìa carton tái chế, huy chương làm từ rác thải điện tử; hay tại Đức, Lễ hội bia Oktoberfest đã áp dụng mô hình “cốc hoàn trả”, giúp giảm hơn 90% lượng rác nhựa. Việt Nam hoàn toàn có thể áp dụng những kinh nghiệm đó trong dịp Quốc khánh: từ việc sử dụng quà tặng bằng vật liệu tre, giấy, đến việc thiết lập hệ thống điểm nước uống refill thay vì phát chai nhựa.

Đặc biệt, việc gắn Quốc khánh với thông điệp môi trường sẽ giúp nâng cao ý thức cộng đồng. Một đứa trẻ khi được cha mẹ dẫn đi xem diễu binh và được hướng dẫn bỏ chai nhựa vào thùng tái chế sẽ mang theo ký ức về ngày lễ không chỉ gắn với lá cờ đỏ sao vàng, mà còn gắn với một hành động nhỏ để bảo vệ Trái đất. Chính sự cộng hưởng từ hàng triệu hành động nhỏ ấy tạo nên “sức mạnh mềm của lòng yêu nước xanh”.

Như vậy, Quốc khánh không chỉ là ngày để ôn lại lịch sử và khẳng định chủ quyền, mà còn là dịp để thử thách và củng cố ý thức bảo vệ môi trường của toàn dân. Đoàn kết hôm nay không chỉ thể hiện qua sắc cờ chung, mà còn qua hành vi chung tay giữ gìn bầu không khí trong lành, dòng sông xanh và mảnh đất trù phú cho thế hệ mai sau.

Giữa dòng người nô nức dự lễ Quốc khánh 2-9, những người công nhân môi trường vẫn âm thầm làm việc, góp phần giữ cho không gian Thủ đô xanh, sạch, văn minh.

Khi luật pháp đã có, Quốc khánh là thời điểm thử thách

Luật Bảo vệ môi trường 2020, cùng với các văn bản hướng dẫn như Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Nghị định 45/2022/NĐ-CP, đã tạo ra khung pháp lý tương đối hoàn chỉnh về quản lý chất thải rắn. Điểm mới mang tính bước ngoặt là quy định phân loại rác tại nguồn, yêu cầu mỗi hộ gia đình, cá nhân phải chia rác thành ba nhóm: tái chế, hữu cơ và còn lại. Bắt đầu từ 01/01/2025, việc phân loại trở thành nghĩa vụ bắt buộc, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính từ 500.000 đến 1.000.000 đồng. Đây là bước đi quan trọng để hình thành nền kinh tế tuần hoàn, tận dụng rác làm tài nguyên.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy khoảng cách giữa quy định và thực hành vẫn còn khá lớn. Tại nhiều đô thị lớn, tình trạng rác sinh hoạt đổ lẫn vẫn diễn ra phổ biến. Một khảo sát của VTV đầu tháng 8/2025 cho biết, ở nhiều phường thuộc Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, công nhân môi trường vẫn phải phân loại lại thủ công do người dân chưa quen với quy định. Điều này làm tăng chi phí xử lý, giảm hiệu quả tái chế.

Đặc biệt, trong các sự kiện tập trung đông người như Quốc khánh, lượng rác thải phát sinh có thể tăng gấp rưỡi ngày thường. Thống kê tại Hà Nội năm 2024 cho thấy, trong các dịp lễ lớn, lượng rác thu gom tăng thêm từ 20 - 30% so với bình quân. Đây là minh chứng rõ ràng rằng, nếu không vận hành tốt cơ chế phân loại tại nguồn, hệ thống thu gom sẽ quá tải, dẫn đến tình trạng ùn ứ rác, ảnh hưởng trực tiếp đến hình ảnh một thủ đô văn minh, sạch đẹp trong ngày lễ trọng đại.

Không chỉ dừng lại ở phân loại, Việt Nam đã chính thức áp dụng cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) từ năm 2024, buộc các doanh nghiệp phải tái chế hoặc đóng góp tài chính để xử lý bao bì, sản phẩm sau tiêu dùng. Quốc khánh, với lượng lớn chai nhựa, lon nước, bao bì phát sinh, chính là “bài kiểm tra” thực tế cho EPR: doanh nghiệp cung cấp hàng hóa, dịch vụ trong dịp lễ cần chứng minh năng lực thu hồi hoặc tham gia đóng góp vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam.

Chính vì vậy, có thể nói, Quốc khánh không chỉ là sự kiện chính trị - xã hội, mà còn là phép thử cho năng lực thực thi luật môi trường. Nếu trong một dịp lễ trọng thể, các quy định về phân loại rác, EPR hay chế tài xử phạt không được áp dụng nghiêm túc, thì khó có thể kỳ vọng vào hiệu quả khi triển khai trong đời sống thường ngày. Ngược lại, nếu Quốc khánh được tổ chức như một “Đại lễ xanh”, công khai số liệu rác thải đã phân loại, tỷ lệ tái chế, và lượng phát thải được giảm thiểu, thì đó sẽ là thông điệp mạnh mẽ khẳng định quyết tâm của Nhà nước trong thực thi pháp luật, đồng thời lan tỏa tinh thần trách nhiệm môi trường tới từng công dân.

Ở góc độ quản lý, các chuyên gia cho rằng cần biến những ngày lễ lớn thành “phòng thí nghiệm chính sách”, nơi các quy định mới được kiểm chứng, đánh giá và nhân rộng. Như vậy, Quốc khánh 2-9 không chỉ gợi nhớ truyền thống lịch sử, mà còn trở thành thời điểm thử thách và khẳng định sức sống của luật pháp môi trường trong đời sống thực tiễn.

Lãnh đạo Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) thăm hỏi, động viên và tặng quà lực lượng công nhân vệ sinh môi trường đang làm nhiệm vụ trong dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2-9.

Thông điệp từ Quốc khánh 2-9

Nếu năm 1945, Quốc khánh 2-9 là bản Tuyên ngôn khẳng định quyền độc lập dân tộc, thì 80 năm sau, ngày lễ trọng đại này còn mang trong mình một lớp nghĩa mới: khẳng định trách nhiệm của mỗi công dân đối với môi trường sống và tương lai phát triển bền vững của đất nước. Hai thông điệp chủ đạo có thể coi là “kim chỉ nam” trong bối cảnh hiện nay:

“Nói không với nhựa một lần”: Những chai nước, túi nylon, ly nhựa dùng một lần từng xuất hiện dày đặc trong các lễ hội, nay cần phải được thay thế bằng vật liệu tái chế, tái sử dụng. Quốc khánh 2-9, với hàng triệu người cùng tham dự, chính là dịp để khẳng định quyết tâm quốc gia trong cuộc chiến chống rác thải nhựa, vấn đề đang gây áp lực lên cả hệ sinh thái sông ngòi, biển cả. Việc mỗi người dân từ chối một chiếc túi nylon, mang theo chai nước cá nhân trong ngày lễ, chính là cách thể hiện tình yêu nước trong thời đại mới.

“Khí phát thải thấp - lễ hội xanh”: Độc lập dân tộc hôm qua gắn liền với chiến thắng ngoại xâm, thì độc lập hôm nay gắn liền với việc bảo đảm an ninh môi trường và khí hậu. Quốc khánh không chỉ có diễu binh, diễu hành, mà còn là minh chứng cho năng lực quản lý xanh của quốc gia: tổ chức giao thông công cộng hiệu quả, hạn chế xe cá nhân, sử dụng năng lượng sạch cho hệ thống chiếu sáng, âm thanh. Một lễ hội phát thải thấp không chỉ bảo vệ bầu không khí trong lành, mà còn góp phần thực hiện cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050 mà Việt Nam đã công bố tại COP26.

Thông điệp từ Quốc khánh không chỉ dành riêng cho một ngày, mà còn là tuyên ngôn sống mới của mỗi công dân: yêu nước đồng nghĩa với bảo vệ môi trường, trân trọng từng tài nguyên, và hành động có trách nhiệm với thế hệ mai sau. Đó là “sức mạnh mềm” của một dân tộc đang khẳng định vị thế trên trường quốc tế, không chỉ bằng lịch sử hào hùng mà còn bằng những cam kết xanh, những hành động bền vững.

Khi lá cờ Tổ quốc tung bay cùng với những con phố sạch rác nhựa, những dòng sông trong lành và những cánh đồng không hóa chất độc hại, đó sẽ là hình ảnh trọn vẹn nhất về một Việt Nam văn minh, hiện đại, xanh và bền vững trong ngày Quốc khánh 2-9.

Tám mươi năm trước, Tuyên ngôn Độc lập khai sinh một quốc gia tự do. Tám mươi năm sau, trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu, lòng yêu nước được đo bằng ý thức bảo vệ môi trường. Khi từng người dân biến Quốc khánh thành ngày hành động xanh, từ việc phân loại rác, bỏ nhựa một lần, đi xe công cộng, đó chính là cách thiết thực nhất để nối dài sức sống của Tổ quốc. 

Quốc khánh 2-9 không chỉ là ngày kỷ niệm lịch sử, mà còn là lời nhắc nhở: Yêu nước hôm nay là bảo vệ môi trường cho thế hệ mai sau.

Hồng Minh