Hội thảo “Khoa học vì hòa bình” với chủ đề "An ninh và mất an ninh nguồn nước - tái thiết sự chung sống hòa bình với khoa học" do Liên minh Nghị viện thế giới (IPU), Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam và Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE) phối hợp tổ chức từ ngày 11-13/9/2023.
Hội thảo tập hợp các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, các nhà quản lý và các nghị sĩ trẻ từ Việt Nam, châu Á - Thái Bình Dương, châu Phi, các vùng khác trên thế giới để chia sẻ kiến thức, trình bày kết quả nghiên cứu, thảo luận về các vấn đề liên quan đến an ninh và mất an ninh nguồn nước. Đây là một vấn đề quốc tế rất quan trọng và cần những giải pháp hòa bình dựa trên nền tảng khoa học để cùng giải quyết.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Đức Hải, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, Việt Nam là quốc gia ven biển Thái Bình Dương, có 3.450 con sông, suối lớn nhỏ, với chiều dài từ 10 km trở lên, tổng lượng nước mặt trung bình hằng năm hiện nay khoảng 830 tỷ m3, nhưng 63% nguồn nước mặt tạo ra bởi các lưu vực sông nằm ngoài lãnh thổ. Trong đó, hai con sông lớn là sông Cửu Long với 90% và sông Hồng với hơn 50% lưu vực nằm ngoài lãnh thổ Việt Nam. Do đó, có thể nói, nguồn nước của Việt Nam phụ thuộc nhiều vào lưu vực các con sông bắt nguồn từ nước ngoài.
Ông Nguyễn Đức Hải, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội phát biểu tại Hội thảo
Trong bối cảnh tác động ngày càng tiêu cực và khó dự báo của biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước là vấn đề mà Việt Nam đặc biệt quan tâm. Đặc biệt, cần phải xây dựng định hướng, mục tiêu và các giải pháp cụ thể nhằm bảo đảm an ninh nguồn nước cho hơn 100 triệu dân khi vẫn còn là nước đang phát triển ở mức thu nhập trung bình. Do đó, Việt Nam đang đứng trước một số thách thức lớn về an ninh nguồn nước.
Trong khuôn khổ Hội thảo, với mong muốn hợp tác cùng cộng đồng khu vực và quốc tế bảo đảm an ninh nguồn nước quốc gia, ông Nguyễn Đức Hải đề nghị các đại biểu tham dự cùng nhau chia sẻ những thách thức đang gặp phải và trao đổi các giải pháp tháo gỡ, đưa ra các bài học và kinh nghiệm trong thực hiện mục tiêu này để thực hiện thành công các Mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu đến năm 2030.
Ông Hồ Quốc Dũng - Bí thư Tỉnh ủy Bình Định cho biết, Hội thảo là sự kiện đầu tiên đánh dấu cho Biên bản ghi nhớ hợp tác giữa Liên minh Nghị viện thế giới với Trung tâm ICISE chính thức được hiện thực hóa. Đồng thời, đây cũng là hội thảo có ý nghĩa quan trọng và chất lượng cao về mặt học thuật trong bối cảnh “hòa bình, ổn định và hợp tác phát triển” đang đối mặt với những thách thức lớn.
Quang cảnh Hội thảo
Tại sự kiện này, các vấn đề liên quan đến an ninh và mất an ninh nguồn nước dựa trên các hướng giải quyết từ khoa học để xây dựng hòa bình sẽ được đề cập, phân tích, làm rõ. Sự kiện này cũng góp phần củng cố mối quan hệ giữa cộng đồng khoa học và cộng đồng liên minh các nghị viện nhằm ủng hộ khoa học và hòa bình thế giới.
Bí thư Tỉnh ủy Bình Định mong muốn Trung tâm ICISE thực sự trở thành địa chỉ để các nhà khoa học trong nước và thế giới đến đây chia sẻ, trao đổi các kiến thức khoa học nhằm giúp đưa Bình Định và Việt Nam ngày càng phát triển bền vững.
GS. Trần Thanh Vân - Chủ tịch Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam nhấn mạnh, Việt Nam đã tham gia đề xuất đề án lấy năm 2022 - 2023 là năm quốc tế khoa học cơ bản để phục vụ phát triển bền vững, một kiến nghị mà LHQ đã công bố ngày 2/12/2021. Việt Nam cũng là thành viên sáng lập của kiến nghị Thập niên Khoa học 2024 - 2034 để phục vụ phát triển bền vững mà Liên hợp quốc đã công bố ngày 25/8 vừa qua. Những thành công lớn lao của Việt Nam trong hội nhập quốc tế về khoa học cũng đưa lại cho chúng ta một trách nhiệm thực tế và trách nhiệm này không thể thực hiện được nếu không có sự trao đổi và cộng tác của các nghị viên quốc hội với các lãnh đạo trong mỗi quốc gia. Đó là tầm nhìn và con đường tương lai để có một sự phát triển bền vững cho Trái đất xanh của chúng ta, một con đường mà IPU và ICISE sẽ cùng nhau đồng hành, tiến tới. ICISE sẽ trở thành một điểm gặp gỡ thường niên trong tinh thần ngoại giao khoa học của các nghị sĩ quốc hội các nước thuộc IPU trong chuỗi các hội thảo IPU khoa học vì hòa bình.
Theo Ban tổ chức, hội thảo có 9 phiên thảo luận với các chuyên đề chuyên sâu: Khoa học và chính trị; các chương trình quan sát Trái đất để giám sát nguồn nước; thực hành lập pháp điển hình; ngoại giao đa phương, trong khu vực và song phương về nguồn nước cho các hợp tác xuyên biên giới; phương pháp tiếp cận dựa trên quyền con người đối với an ninh nguồn nước và hòa bình; đổi mới công nghệ xử lý nước nhằm đảm bảo an ninh nguồn nước; thúc đẩy an ninh nguồn nước thông qua khoa học cộng đồng; mạng lưới Liên minh Nghị viện về nguồn nước; ngoại giao khoa học và khoa học dự đoán.
PV
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiếu nước và ô nhiễm gia tăng, việc quản lý tài nguyên nước đòi hỏi không chỉ là con người và chính sách, mà cần thêm một yếu tố quyết định: dữ liệu và công nghệ. Với quyết tâm chuyển đổi số toàn diện, Cục Quản lý tài nguyên nước đang xây dựng nền móng cho một nền quản trị thông minh, nơi mỗi quyết định về tài nguyên nước được hậu thuẫn bởi dữ liệu thời gian thực, hệ thống phân tích dự báo và nền tảng ra quyết định dựa trên công nghệ số.
Xây dựng thể chế hiện đại, cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương là những nền tảng quan trọng để ngành tài nguyên nước bước vào giai đoạn quản trị mới, hiệu lực, hiệu quả và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.
Trong bối cảnh thời tiết cực đoan, khô hạn kéo dài, thách thức từ biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước ngày một gia tăng, việc chủ động điều hòa, phân bổ nguồn nước không còn là giải pháp tình thế, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết cho an ninh nguồn nước quốc gia. Sáu tháng đầu năm 2025, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã triển khai hàng loạt giải pháp điều tiết linh hoạt, dựa trên dữ liệu thời gian thực, mang lại hiệu quả rõ rệt trong cấp nước hạ du, kiểm soát dòng chảy và quản lý tài nguyên bền vững.
Tài nguyên nước, một trong những yếu tố sống còn của sự sống trên Trái đất đang đứng trước những thách thức to lớn. Suy giảm chất lượng nước, cạn kiệt nguồn nước ngọt, khai thác quá mức, ô nhiễm do công nghiệp và sinh hoạt,… là những mối nguy hại ngày càng nghiêm trọng, không chỉ ở quy mô địa phương mà đã mang tính toàn cầu.
Hiện nay, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải và sông Nhuệ mỗi ngày có hàng triệu m3 nước thải từ sinh hoạt, làng nghề, cơ sở sản xuất xả vào gây ô nhiễm nguồn nước.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, sử dụng hợp lý tài nguyên nước là yếu tố then chốt trong việc nâng cao hiệu quả nuôi trồng thủy sản.
