Bài 4: “Mang nghề” về bản gieo cơ hội đổi thay

Nỗ lực nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và hỗ trợ việc làm bền vững cho đồng bào thông qua đào tạo nghề đang trở thành điểm nhấn trong chương trình giảm nghèo tại xã Châu Tiến, tỉnh Nghệ An.

Bảo tồn vùng nguyên liệu phục vụ phát triển nghề nghiệp

Một thực tế lâu nay nhìn thấy rõ, địa hình miền Tây xứ Nghệ trắc trở muôn phần, thiên tai chực chờ ghé thăm hàng năm, quỹ đất canh tác thiếu hụt trầm trọng, doanh nghiệp lại chưa mặn mà về đầu tư, chung quy học nghề để hoàn thiện kỹ năng, kiến thức là giải pháp tối ưu đối với đồng bào vùng cao trong con đường thoát nghèo. 

Xã Châu Tiến (tỉnh Nghệ An) được thành lập sau khi sáp nhập bốn xã: Châu Thắng, Châu Tiến, Châu Bính và Châu Thuận, với diện tích tự nhiên 247,16 km² và dân số hơn 18.260 người. Sau sáp nhập, xã đã kế thừa những thành tựu của Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững trước đó, đồng thời phát huy lợi thế địa phương để lựa chọn các ngành nghề đào tạo phù hợp.

Một trong những điểm nổi bật là việc gắn đào tạo nghề với giải quyết việc làm và bảo đảm nguồn nguyên liệu cho sản xuất. Tận dụng diện tích rừng lùng, nứa vốn có cùng nhu cầu thị trường tăng cao đối với sản phẩm từ nguyên liệu lùng, xã Châu Thắng trước đây đã xây dựng đề án bảo tồn và phát triển vùng nguyên liệu lùng, nứa trên địa bàn.

Giai đoạn 2016 – 2020, xã đã tổ chức khoanh nuôi và chăm sóc 121,5 ha rừng lùng, nứa trên đất lâm nghiệp; đồng thời trồng mới 5 ha. Diện tích rừng lùng, nứa tập trung tại 5 bản gồm: Xẹt 1 (12 ha), Xẹt 2 (40 ha), Liên Bận (20,5 ha), Cằng Bài (37 ha) và Chiềng Ban (12 ha). Sản lượng khai thác đạt khoảng 120 – 140 tấn mỗi năm, chủ yếu theo hình thức hộ gia đình tự khai thác trên phần đất được giao. Thu nhập từ lùng, nứa bình quân đạt 5 – 5,5 triệu đồng/tháng, thời gian khai thác từ 2–3 tháng.

Mặc dù công tác chăm sóc, bảo vệ còn gặp nhiều khó khăn như rừng lùng, nứa có chu kỳ kinh doanh dài, rủi ro lớn, chủ yếu phụ thuộc vào thời tiết, mùa vụ; hiện trường sản xuất trải rộng, tập trung chủ yếu ở vùng sâu, vùng xa, địa hình khó khăn phức tạp, hạ tầng thấp kém đặc biệt là đường giao thông đến các khu rừng có lùng, nứa; đời sống người dân còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí còn hạn chế. Nhưng bằng quyết tâm của cả hệ thống và người dân, sau thời gian tăng cường công tác quản lý, khoanh nuôi, chăm sóc, bảo vệ và khai thác hợp lý, từng bước nâng cao chất lượng diện tích rừng lùng, nứa ngày càng được mở rộng. Đặt biệt, sau sáp nhập, diện tích rừng có loại cây này của toàn xã Châu Tiến lên tới hơn 1.500 ha. Đây là con số không hề nhỏ để cung cấp, phục vụ nguồn nguyên liệu đầu vào.

Kể từ khi vận hành mô hình chính quyền mới, Châu Tiến đã khai thác tối đa lợi thế rừng lùng xanh tốt để phục vụ cho các lớp sau đào tạo nghề. Đây được xem là chiến lược phát triển bền vững vừa nâng cao ý thức bảo vệ rừng, vừa đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định phục vụ sản xuất và tạo sinh kế lâu dài cho người dân.

"Xác định mục tiêu giải quyết thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản, hằng năm, xã Châu Tiến phấn đấu đào tạo nghề cho trên 500 lao động; giới thiệu và giải quyết việc làm cho gần 3.000 lao động, ưu tiên lao động có hoàn cảnh khó khăn”, ông Nguyễn Hoàng Tùng, Phó Chủ tịch UBND xã Châu Tiến cho biết.

Học nghề liên kết - cơ hội “vàng” cho lao động vùng cao

Trong bối cảnh nhiều địa phương miền núi vẫn loay hoay tìm hướng thoát khỏi vòng xoáy nghèo đói, mô hình học nghề liên kết đang mở ra cơ hội mới cho đồng bào Châu Tiến. Nhờ sự phối hợp chặt chẽ với các đơn vị trong công tác nhu cầu cần lao động cũng như sản phẩm sau đào tạo, nhiều lao động không chỉ được học nghề bài bản, tiếp cận kiến thức mà còn có việc làm ổn định ngay sau khi hoàn tất khóa học. Đây được xem là “đòn bẩy” quan trọng giúp đồng bào miền núi Châu Tiến từng bước thu hẹp khoảng cách phát triển, nâng cao thu nhập và cải thiện chất lượng cuộc sống, đồng thời đẩy nhanh quá trình xây dựng nông thôn mới. 

Nhận rõ điều đó, xã Châu Tiến quyết tâm phủ sóng đào tạo nghề với phương châm “cầm tay chỉ việc”. Tham gia các lớp học nghề, các học viên sớm lĩnh hội, tiếp thu kiến thức cần có, trên hết là hòa mình vào guồng quay đang vận động không ngừng. Thông qua đây, học viên từng bước đã thay đổi nếp nghĩ, phương thức cũ kỹ trước kia. Họ đã mạnh dạn chuyển từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang hướng sản xuất ứng dụng công nghệ, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để tạo bước đột phá cho chính công việc và cuộc sống của họ. Đặc biệt là việc áp dụng những điều hay, sáng tạo về kiến thức trong thời gian được đào tạo để làm nên những sản phẩm bắt mắt, đáp ứng nhu cầu thị trường.

Điển hình cho công tác đào tạo nghề này, tận dụng nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương, năm 2025 xã Châu Tiến đã mở 5 lớp bồi dưỡng kỹ năng cơ bản về nghề đan lát cho người lao động từ chương trình giảm nghèo. Mỗi lớp có 35 học viên tham gia và được tổ chức tại các bản Xẹt 1, bản Xẹt 2, bản Liên Bận, Bản Ban và bản Xăng Cọc, với thời gian mỗi khóa học kéo dài 35 ngày.

Trong suốt quá trình học tập, các học viên được các giảng viên đến từ Liên minh HTX và HTX Công nghiệp Thắng Lợi truyền đạt nhiều kiến thức quan trọng về kỹ thuật đan lát, quy trình tạo hình, xử lý nguyên liệu và hoàn thiện các sản phẩm thủ công. Đây đều là những kỹ năng then chốt nhằm tạo ra các sản phẩm mây tre đan đạt chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Đáng chú ý, những sản phẩm đạt yêu cầu sẽ được HTX Thắng Lợi đứng ra bao tiêu, liên kết sản xuất, giúp người dân yên tâm phát triển nghề. Việc này không chỉ mở ra hướng việc làm ổn định mà còn góp phần thúc đẩy phong trào đào tạo nghề tại địa phương, tạo thêm sinh kế và nâng cao thu nhập cho lao động nông thôn, đóng góp tích cực vào mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Điều có thể nhìn thấy rõ, chương trình đào tạo nghề mây tre đan tại xã Châu Tiến còn góp phần mở ra cơ hội thúc đẩy và kích cầu du lịch cộng đồng. Những sản phẩm thủ công độc đáo sau đào tạo sẽ trở thành điểm nhấn, thu hút du khách đến tham quan, trải nghiệm và tiêu thụ sản phẩm. Từ đó tạo nên hình thức liên kết chặt chẽ giữa ngành nghề đan lát, phát triển du lịch địa phương và hướng đến thị trường tiêu thụ rộng lớn.

“Từ khi chương trình giảm nghèo gắn với đào tạo nghề và hỗ trợ việc làm bền vững được triển khai, tư duy của người dân địa phương đã có sự chuyển biến rõ nét. Bà con chủ động hơn trong việc tìm tòi, học hỏi để nâng cao tay nghề; đồng thời thể hiện tinh thần nỗ lực vươn lên, khẳng định khả năng tự chủ về kinh tế và quyết tâm thoát nghèo bền vững. Với lớp đào tạo nghề liền kết này đã khắc phục được tình trạng lâu nay là đào tạo chưa gắn chặt với nhu cầu thị trường, lao động sau đào tạo một phần chưa có việc làm ổn định”, ông Trần Văn Hùng, Phó Bí thư Đảng ủy xã Châu Tiến khẳng định.

Một trong những học viên tham gia lớp đào tạo nghề mây tre đan, ông Vi Văn Quê ở bản Ban, xã Châu Tiến chia sẻ: “Được truyền đạt về kiến thức đan lát, nay tôi hiểu hơn về quy trình để tạo nên một sản phẩm hoàn chỉnh. Bản thân tôi tin chắc đây sẽ là chiếc cần câu giúp nuôi sống bản thân và gia đình. Đặc biệt, bà con trong bản sẽ không còn cảnh phải bỏ xứ mà đi lao động nơi đất khách. Điều hay ở nghề đan lát là mọi lứa tuổi đều có thể tham gia, ai cũng có thể tự mình làm ra những sản phẩm đầy ý nghĩa và giá trị”.

Triển vọng từ nghề mây tre đan tại Châu Tiến sẽ dần trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế xã hội, hứa hẹn đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng nông thôn mới và quảng bá hình ảnh địa phương trong thời gian tới.