Tháng 10/2025 khép lại với một kết quả đáng ghi nhận, trên địa bàn Tam Đảo – Tam Dương (Phú Thọ) không xảy ra cháy rừng, cũng không phát hiện vụ vi phạm mới nào về quản lý, bảo vệ rừng. Nhưng đằng sau những con số ấy là vô vàn gian nan, từ việc bám rừng, tuần tra ngày đêm cho tới đối diện áp lực sinh kế của bà con vùng đệm.
LTS: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, thiên tai, suy thoái môi trường và suy giảm đa dạng sinh học đang trở thành những thách thức toàn cầu. Việc bảo vệ và phát triển rừng gắn với bảo tồn đa dạng sinh học không chỉ là trách nhiệm của một ngành, mà là sự lựa chọn chiến lược của Quốc gia. Việt Nam, với hệ thống rừng đặc dụng, phòng hộ và các vườn Quốc gia trải dài từ Bắc tới Nam, đang nắm giữ một kho tàng thiên nhiên vô giá.
Tuyến bài “Giữ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học - nền tảng phát triển bền vững” trên Tạp chí điện tử Nông nghiệp và Môi trường sẽ phản ánh những nỗ lực, kết quả, thách thức trong công cuộc giữ rừng, phát triển rừng, bảo tồn và đa dạng sinh học của lực lượng Kiểm lâm và các vườn Quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, rừng phòng hộ tiêu biểu của đất nước. Qua đó, tôn vinh vai trò của rừng trong việc phòng hộ đầu nguồn, điều hòa khí hậu, duy trì sự sống và sinh kế cộng đồng. Đồng thời khẳng định quyết tâm của Việt Nam trên con đường phát triển xanh, hài hòa với thiên nhiên.
Kỷ cương quản lý - nền móng của một Hạt kiểm lâm vững mạnh
Giữa cái se lạnh đầu đông miền trung du Bắc Bộ, bước vào trụ sở Hạt Kiểm lâm Tam Đảo - Tam Dương (Hạt), dễ dàng nhận thấy không khí làm việc nghiêm túc, nền nếp. Những tập hồ sơ được sắp gọn trên giá, các văn bản đi - đến được ghi chép đầy đủ, lưu trữ theo đúng quy trình. Câu chuyện giữ rừng tưởng như xa xôi lại bắt đầu từ chính những điều nhỏ nhặt ấy.
Trong tháng 10/2025, Hạt đã chú trọng công tác hành chính, văn thư lưu trữ, cải cách lề lối làm việc. Cán bộ, kiểm lâm viên nắm chắc quy trình, sẵn sàng triển khai nhiệm vụ từ văn phòng đến thực địa. “Kỷ cương hành chính chính là nền tảng để đi rừng an toàn, giữ rừng hiệu quả”, Hạt trưởng Vũ Ngọc Hiến nói.
Song song với đó, Hạt đã đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho hàng trăm hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư sống gần rừng. Từng buổi họp thôn, từng buổi sinh hoạt cộng đồng đều trở thành “lớp học” đặc biệt, nơi bà con được nghe về Luật Lâm nghiệp, chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR), hay các biện pháp phòng cháy chữa cháy rừng (PCCCR). Người dân vừa là đối tượng cần quản lý, vừa là lực lượng quan trọng đồng hành trong bảo vệ rừng.
Không chỉ vậy, công tác quản lý vũ khí, công cụ hỗ trợ cũng được Hạt duy trì chặt chẽ. Mỗi khẩu súng bắn đạn cao su, mỗi chiếc còng tay, gậy cao su đều được kiểm kê định kỳ, niêm cất đúng quy trình. Những thứ tưởng chừng khô khan ấy lại phản ánh tính kỷ luật – yếu tố then chốt giúp Hạt hoạt động ổn định.
Cùng với bộ máy hành chính chặt chẽ, sự phối hợp với chính quyền cơ sở cũng được coi trọng. Hạt thường xuyên làm việc với UBND các xã, thị trấn trong vùng, trao đổi tình hình, chia sẻ thông tin. Bởi như lời ông Hiến nhấn mạnh: “Rừng ở đâu, chính quyền ở đó. Nếu chỉ một mình kiểm lâm thì không thể đủ sức giữ cả diện tích rộng lớn”.
Tuần tra bền bỉ, bảo vệ từng khoảnh rừng, từng mầm cây
Trong 10 tháng đầu năm 2025, con số ấn tượng nhất là không xảy ra cháy rừng, không phát hiện vi phạm mới. Nhưng kết quả ấy không tự nhiên mà có, đằng sau là hàng trăm lượt tuần tra, hàng chục đêm ngủ lán trại, hàng ngàn bước chân xuyên núi.
Trong mùa nắng nóng, kiểm lâm viên phải đi kiểm tra từng khu vực dễ cháy, đặc biệt là nơi người dân xử lý thực bì để trồng rừng. Có hôm giữa trưa, nhiệt độ trên sườn đồi lên tới hơn 37 độ C, áo đồng phục ướt sũng mồ hôi. Bữa cơm vội chỉ có nắm cơm, gói muối vừng, chai nước suối. Thế nhưng không ai dám lơ là, bởi chỉ một tàn lửa nhỏ cũng có thể thiêu rụi cả khoảnh rừng.
“Anh em xuống địa bàn không chỉ để ngăn vi phạm, mà còn để lắng nghe bà con”, ông Hiến tâm sự. Có những hôm kiểm lâm viên đi cùng già làng, trưởng bản, ngồi bên bếp lửa nghe bà con kể chuyện khó khăn mưu sinh. Nhờ đó, lực lượng kiểm lâm không chỉ giữ vai trò “người gác rừng” mà còn trở thành cầu nối giữa chính sách Nhà nước và cuộc sống cộng đồng.
Trong tháng 9/2025, Hạt đã phối hợp kiểm tra 8 cơ sở đề nghị cấp mã số nuôi động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm nhóm II. Đây là công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ, vừa để bảo vệ đa dạng sinh học, vừa đảm bảo quyền lợi cho các cơ sở nuôi hợp pháp.
Về phát triển rừng, Hạt đã trồng mới 2 ha rừng tập trung trong tháng 9/2025, đưa tổng diện tích đạt 115 ha, vượt kế hoạch năm (110 ha). Công tác khai thác rừng trồng tập trung đạt 69,5 ha, sản lượng gỗ hơn 585 m³, củi 630 m³; khai thác gỗ từ cây phân tán 120 m³. Sản xuất giống cây lâm nghiệp đạt 65.000 cây, cung ứng cho trồng rừng vụ thu đông. Những con số khô khan ấy, khi đặt trong bối cảnh thực tế, chính là minh chứng cho sự bền bỉ của cả tập thể.
Một cán bộ trẻ kể rằng: “Có hôm chúng tôi đi tuần, gặp bà con phát dọn thực bì, mình phải dừng lại, hướng dẫn bà con dọn xong thì gom lại đốt vào giờ ít gió, có nước sẵn để đề phòng cháy. Việc nhỏ nhưng giúp tránh rủi ro lớn”. Chính sự tận tụy ấy đã góp phần giữ cho Tam Đảo - Tam Dương bình yên trong suốt tháng qua.
Đồng hành cùng cộng đồng giữ rừng bền vững
Trong 2 tháng cuối năm 2025, Hạt Kiểm lâm Tam Đảo - Tam Dương đặt ra nhiều mục tiêu cụ thể: tổ chức tập huấn PCCCR cho chủ rừng; tăng cường tuần tra, giám sát diễn biến tài nguyên rừng; phối hợp Vườn quốc gia Tam Đảo và các đơn vị chuyên môn trong bảo tồn đa dạng sinh học; chăm sóc diện tích rừng non; vệ sinh rừng sau trồng; đẩy mạnh quản lý giống cây lâm nghiệp; hướng dẫn khai thác lâm sản đúng quy định.
Điều đặc biệt, Hạt xác định phải đồng hành cùng cộng đồng. Bởi lẽ, mỗi hộ dân sống gần rừng vừa là “tai mắt” giúp phát hiện sớm nguy cơ, vừa là lực lượng tham gia PCCCR tại chỗ. Khi người dân được hưởng lợi từ rừng, họ sẽ tự giác bảo vệ rừng. Đây cũng là cách tiếp cận mới, mang tính bền vững trong quản lý tài nguyên.
“Không chỉ giữ rừng cho hôm nay, mà phải gìn giữ cho thế hệ mai sau”, Hạt trưởng Vũ Ngọc Hiến nhấn mạnh. Theo ông, rừng không chỉ cung cấp gỗ, củi, mà còn là nơi điều hòa khí hậu, giữ nguồn nước, là mái nhà của muôn loài sinh vật. Mỗi khoảnh rừng được bảo vệ hôm nay sẽ là lá chắn chống biến đổi khí hậu trong tương lai.
Bức tranh quản lý rừng ở Tam Đảo - Tam Dương trong tháng 9 có gam màu sáng: không cháy, không vi phạm, trồng rừng vượt chỉ tiêu. Nhưng cũng còn đó những thách thức: sức ép khai thác lâm sản, nhu cầu đất sản xuất, biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp. Để vượt qua, Hạt cần thêm sự đồng hành từ các cấp, ngành và chính người dân.
Câu chuyện giữ rừng Tam Đảo - Tam Dương không chỉ là nhiệm vụ của lực lượng kiểm lâm, mà còn là trách nhiệm chung của cả cộng đồng. Mỗi cán bộ kiểm lâm ngày ngày bước vào rừng chính là một mắt xích trong bức tranh lớn ấy. Họ âm thầm, bền bỉ, nhưng thành quả thì hiển hiện ở từng cánh rừng xanh, từng mầm cây non vươn lên.
Như lời Hạt trưởng Vũ Ngọc Hiến: “Nếu chúng ta kiên trì, rừng sẽ còn đó cho con cháu. Và chính rừng sẽ trả ơn bằng sự bình yên, bằng cuộc sống trong lành cho bao thế hệ”.
Bài 6: Bảo vệ rừng và xử lý nghiêm tình trạng phá rừng trồng cà phê ở Sơn La
>>>>>> Xin vui lòng xem thêm:
- Bài 3: Nhiều thách thức trong giữ rừng ở Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống
- Bài 4: Bảo tồn thiên nhiên để phát triển bền vững ở Bát Xát
Khu bảo tồn thiên nhiên Bát Xát (Lào Cai) – “lá phổi xanh” nơi biên cương Tổ quốc – đang được bảo vệ và gìn giữ bằng những nỗ lực bền bỉ của lực lượng kiểm lâm và cộng đồng địa phương. Không chỉ là vùng rừng giàu đa dạng sinh học, Bát Xát còn mang khát vọng phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn, mở ra hướng đi bền vững cho môi trường và sinh kế người dân.
Giữa đại ngàn miền Tây Nghệ An, Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Pù Huống không chỉ là “lá phổi xanh” điều hòa khí hậu, mà còn là mái nhà của hàng trăm loài động thực vật quý hiếm. Thế nhưng, giữ rừng chưa bao giờ là chuyện dễ dàng. Từ những bước chân tuần tra xuyên đêm, nỗi lo “giặc lửa” mùa khô, cho đến áp lực mưu sinh của bà con vùng giáp ranh,… tất cả đang thử thách sự bền bỉ của lực lượng kiểm lâm nơi đây. “Nếu buông lỏng, rừng sẽ mất ngay”, ông Võ Minh Sơn - Giám đốc Ban quản lý Khu BTTN Pù Huống, khẳng định.
Vườn Quốc gia Xuân Sơn, nằm trên ranh giới giữa tỉnh Phú Thọ và Sơn La, không chỉ là “kho báu xanh” giàu đa dạng sinh học mà còn là minh chứng sống động cho nỗ lực hài hòa giữa bảo tồn thiên nhiên và phát triển sinh kế cộng đồng. Với hệ sinh thái rừng nhiệt đới - á nhiệt đới phong phú, nơi đây đang từng bước trở thành hình mẫu về quản lý bền vững, vừa gìn giữ di sản, vừa mở ra cơ hội phát triển kinh tế, du lịch sinh thái cho người dân địa phương.
Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Trị) - Di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO hai lần vinh danh - đang tiếp tục khẳng định vị thế bằng việc triển khai nhiều hoạt động thiết thực, hướng tới đạt chuẩn “Danh lục Xanh” (Green List) do Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) khởi xướng. Đây là một trong những chuẩn mực cao nhất về quản lý khu bảo tồn, được quốc tế công nhận.
Tại Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã Việt Nam, những cá thể động vật không thể trở lại với môi trường tự nhiên đã trở thành những "đại sứ giáo dục”, nâng cao nhận thức cộng đồng về công tác bảo vệ và bảo tồn động vật hoang dã.
Vườn Quốc gia Hoàng Liên - “nóc nhà Đông Dương” không chỉ nổi tiếng với đỉnh Fansipan, mà còn được coi là một trong những trung tâm đa dạng sinh học bậc nhất Việt Nam và khu vực. Với hàng nghìn loài động, thực vật quý hiếm, nơi đây đang đứng trước cả cơ hội và thách thức lớn trong công cuộc phát triển rừng, bảo tồn đa dạng sinh học gắn với sinh kế cộng đồng và phát triển bền vững.
