Diễn đàn “Tương lai Xanh Gaia”: Thế hệ trẻ trở thành trung tâm chuyển đổi xanh

Diễn đàn "Tương Lai Xanh Gaia" tập trung thảo luận chính sách, nguồn lực và sáng kiến hành động xanh, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050, trong đó thế hệ trẻ được xác định là trung tâm của thay đổi.

Trong khuôn khổ chuỗi sự kiện kỷ niệm 80 năm thành lập Liên Hợp Quốc và Quốc khánh Việt Nam, Diễn đàn “Tương lai Xanh Gaia - Gaia Green Future Talk” do Trường Quốc tế Liên Hợp Quốc Hà Nội (UNIS Hanoi) phối hợp Trung tâm Truyền thông Tài nguyên và Môi trường và Hiệp hội Nhà sản xuất sản phẩm thân thiện môi trường Việt Nam (EPMA) tổ chức ngày 16/10 đã quy tụ đại diện các bộ, ngành, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và hàng trăm học sinh, sinh viên. 

Thanh thiếu niên chính là động lực thay đổi mạnh mẽ 

Phát biểu khai mạc diễn đàn, bà Elizabeth Gale, Giám đốc UNIS Hà Nội chia sẻ: "Diễn đàn không chỉ là nơi chia sẻ tri thức mà còn là lời kêu gọi mạnh mẽ hành động tập thể của Chính phủ, doanh nghiệp, các tổ chức quốc tế, giới trẻ cùng chung tay xây dựng một tương lai xanh. Dưới ánh sáng của Gaia, chúng ta nhìn thấy hành tinh mình đang sống và thấy rõ hơn bổn phận chung về bảo vệ môi trường”. 

Tại Việt Nam, cam kết phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050 đã được Chính phủ cụ thể hóa bằng nhiều chiến lược hành động, trong đó giáo dục, truyền thông và sự tham gia của thế hệ trẻ được xem là trung tâm của thay đổi.

Trong bối cảnh trên, Ông Vũ Minh Lý, Phó Giám đốc Trung tâm Truyền thông Tài nguyên và Môi trường nhấn mạnh: “Trong hành trình hướng tới Net Zero, thanh thiếu niên chính là động lực thay đổi mạnh mẽ nhất. Các em cảm nhận rõ tác động của biến đổi khí hậu và cũng là thế hệ có đầy đủ tri thức, công nghệ và khát vọng để hành động". 

Ông Vũ Minh Lý tin tưởng, các bạn học sinh, sinh viên, thế hệ thanh niên Việt Nam với trí tuệ, năng lượng và tinh thần sáng tạo sẽ là những “đại sứ xanh” lan tỏa thông điệp sống bền vững đến cộng đồng. Sau diễn đàn, các em sẽ không chỉ mang theo cảm hứng, mà còn khởi động những dự án cụ thể trong trường học, cộng đồng, hoặc doanh nghiệp khởi nghiệp xanh.

Tại diễn đàn, thay mặt thanh thiếu niên, em Nguyễn Nguyệt Linh, học sinh Trường Marie Curie Hà Nội đưa ra bốn định hướng để người trẻ kết nối với thầy cô, chuyên gia, doanh nghiệp và cơ quan quản lý:

Thứ nhất, về cá nhân - người trẻ: thanh thiếu niên cần được trao quyền để bắt đầu và lớn lên bằng hành động: có tiếng nói về môi trường và SDGs; có lộ trình dự án nhỏ, an toàn, đo được; và tiếp cận kiến thức nền tảng trong chương trình học.

Thứ hai, về nhà trường, cần chuyển từ “dạy biết” sang “dạy làm và dạy kết nối”: tích hợp nội dung môi trường/SDGs vào môn học; việc học cần liên tục và có kết nối thực tế cũng như trải nghiệm thực tế.

Thứ ba, về doanh nghiệp, nên đồng hành theo thế mạnh để cùng có lợi: cố vấn, mở tham quan học tập, hỗ trợ nguồn lực nhỏ/in-kind, ghi nhận trong CSR/ESG giúp học sinh hiểu nghề xanh, còn doanh nghiệp nuôi dưỡng công dân xanh.

Thứ tư, về nhà nước và các tổ chức: Cần tạo điều kiện và kết nối: cung cấp tài liệu gợi ý dễ dùng, khung hoạt động an toàn - minh bạch - đáng tin cậy cho trường học; khuyến khích liên kết giữa nhà trường với đối tác xã hội và không gian học tập phù hợp.

Chính sách và nguồn lực cho tương lai xanh và phát triển bền vững

Phát biểu tại phiên đầu tiên của tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: “Thế giới đang đối mặt với những thách thức chưa từng có về biến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Để đảm bảo một tương lai xanh, điều quan trọng là phải lồng ghép giáo dục phát triển bền vững vào mọi cấp học”. Ông cho biết, Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã quy định rõ việc tích hợp nội dung ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển bền vững và bảo vệ môi trường vào chương trình giáo dục từ mầm non đến đại học.

Trong thời gian qua, Trung tâm Truyền thông Tài nguyên và Môi trường đã triển khai nhiều chương trình hướng đến thanh thiếu niên, trong đó có chương trình “Trường học xanh” phối hợp với UNDP. Thông qua đó, học sinh, sinh viên được đào tạo, hướng dẫn và truyền cảm hứng để thực hiện các mô hình sản xuất và tiêu dùng bền vững ngay từ môi trường học đường.

Đại diện UNDP chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, nhấn mạnh vai trò trung tâm của thanh niên trong quá trình chuyển đổi xanh. “UNDP luôn thúc đẩy sự hợp tác giữa thanh niên và các nhà hoạch định chính sách, trao quyền cho giới trẻ được sống trong môi trường lành mạnh, tham gia các dự án khí hậu và kinh doanh xã hội, hướng đến việc làm xanh,” đại diện UNDP cho biết.

Từ góc độ giáo dục, bà Đỗ Thục Quyên, Chủ tịch Ủy ban Phát triển của Trường Quốc tế Liên Hiệp Quốc Hà Nội (UNIS), chia sẻ những mô hình cụ thể đã và đang được triển khai. Trong khuôn viên nhà trường, học sinh được trực tiếp tham gia phân loại rác, làm sạch và tái chế nhựa, đồng thời học cách tiết kiệm năng lượng thông qua hệ thống điện mặt trời gồm hơn 1.400 tấm pin, đáp ứng 20% nhu cầu điện năng của trường. “Mỗi ngôi trường cần trở thành một phòng thí nghiệm sống, nơi học sinh không chỉ học mà còn được trao quyền để sáng tạo và hành động vì môi trường,” bà nhấn mạnh. 

Các chuyên gia tại tọa đàm thống nhất rằng, để nhân rộng các mô hình như UNIS tới các trường công lập, cần có sự phối hợp giữa nguồn lực nhà nước, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế, đặc biệt là việc truyền cảm hứng và nâng cao nhận thức cho học sinh, thanh niên. 

“Phòng thí nghiệm” của các giải pháp thực chiến vì hành tinh xanh 

Không chỉ là diễn đàn trao đổi ý tưởng, tọa đàm đã trở thành một “phòng thí nghiệm” cho những giải pháp thực tế nhằm kiến tạo lối sống xanh, kết nối nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng và giới trẻ trong cùng một mục tiêu: bảo vệ hành tinh.

Trong phiên tọa đàm thứ hai, các doanh nghiệp tiên phong và cộng đồng sáng tạo cùng chia sẻ các mô hình kinh tế tuần hoàn, tiêu dùng bền vững và sáng kiến cộng đồng ứng phó biến đổi khí hậu. Từ đó, các diễn giả đưa ra các kiến nghị về tầm nhìn chính sách, nguồn lực tài chính và cơ chế đồng hành đa ngành để hỗ trợ thanh thiếu niên kiến tạo và nhân rộng các giải pháp hành động xanh tiên phong, từ đó thúc đẩy mạnh mẽ tiến trình thực hiện 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) và chuyển đổi nền kinh tế xanh của Việt Nam. 

Ông Vũ Trung Kiên, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ ứng phó biến đổi khí hậu cho rằng, để thúc đẩy hành vi xanh, cần có cơ chế khuyến khích cụ thể. “Phần lớn doanh nghiệp có trách nhiệm xã hội và người tiêu dùng muốn sống xanh, nhưng nỗ lực còn rời rạc. Cần một hệ thống ‘điểm thưởng’ để người dân tham gia tái chế, tạo ra giao điểm giữa nhà sản xuất - người tiêu dùng - chính sách”, ông Kiên nhấn mạnh.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Lê Thăng Long, Chủ tịch HĐQT CTCP Tập đoàn An Phát Holdings, chia sẻ rằng xu hướng xanh là tất yếu của thế giới. Tuy nhiên, để sản phẩm tái chế, phân hủy sinh học có thể cạnh tranh với nhựa thông thường, cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Chính phủ thông qua chính sách thuế, tiêu chuẩn kỹ thuật và cơ chế khuyến khích thị trường. “Nhựa từng được xem là biểu tượng của hiệu quả, nhưng cũng chính vì giá rẻ, tiện lợi mà con người quên tái chế. Bây giờ, đã đến lúc chúng ta phải thay đổi”, ông Long khẳng định. 

Theo em Nguyễn Nguyệt Linh, học sinh khởi xướng chiến dịch “Không thả bóng bay ngày khai giảng”, cho rằng bảo vệ môi trường có thể bắt đầu từ những hành động nhỏ. Qua các dự án như sách thiếu nhi về rừng hay chuỗi triển lãm “Our Other Mother” tiếp cận hơn 20.000 học sinh, Linh nhận thấy sức mạnh của sự đồng hành từ cơ quan nhà nước, thầy cô, doanh nghiệp và truyền thông chính là “bệ phóng” giúp tiếng nói người trẻ lan tỏa tới cộng đồng.

Cùng chung tinh thần đó, bạn Nguyễn Khánh Ly, Chủ nhiệm CLB Xanh Việt Nam, nhấn mạnh: “Sức mạnh lớn nhất của phong trào xanh nằm ở sự liên kết giữa con người với con người. Khi doanh nghiệp, nhà nước và cộng đồng cùng đồng lòng, môi trường không chỉ là phong trào, mà trở thành văn hóa sống của người Việt”.

Lựa chọn xử lý những loại rác tưởng như không thể tái chế, doanh nhân Trần Văn Hiếu và đội ngũ Lagom Việt Nam đã lan tỏa lối sống xanh đến hàng triệu trẻ em, hàng ngàn trường học và nhiều doanh nghiệp, đối tác trên khắp cả nước. Từ việc thu gom rác thải hộp sữa học đường, Lagom Việt Nam không chỉ đưa ra giải pháp xử lý, mà còn gửi gắm thông điệp mạnh mẽ: chính các em nhỏ là những người chịu trách nhiệm với rác thải mình tạo ra. Những hộp sữa sau khi được thu gom, phân loại sẽ được Lagom tái chế thành các sản phẩm hữu ích, góp phần khép kín vòng đời của vật liệu, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn.

Theo ông Trần Văn Hiếu, sáng kiến này hiện đã được triển khai tại 2.000 trường học, giúp hơn 1 triệu học sinh thay đổi nhận thức và hình thành thói quen phân loại rác ngay từ nhỏ. Không chỉ dừng lại ở trường học, mô hình của Lagom còn thu hút sự tham gia của nhiều doanh nghiệp, đơn vị đối tác - cùng chung tay lan tỏa thông điệp sống xanh, sống có trách nhiệm với môi trường.

Bên cạnh Diễn đàn, các đại biểu và học sinh đã được tham quan Triển lãm SDGs, một số mô hình tiêu biểu về Trường học Sinh thái (Eco-Schools) và trải nghiệm máy tái chế rác thải nhựa tại UNIS Hà Nội.

Khép lại chương trình, các đại biểu tham dự đã thống nhất cam kết hợp tác hành động xanh, thúc đẩy liên kết giữa cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và thế hệ trẻ nhằm xây dựng hệ sinh thái phát triển bền vững, đặt giáo dục và cộng đồng ở vị trí trung tâm. “Tương lai xanh” không chỉ là khát vọng hướng tới, mà còn là trách nhiệm chung của hôm nay – khi mỗi hành động nhỏ, mỗi sáng kiến thiết thực đều góp phần đặt nền móng cho một hành tinh xanh trong tương lai.