Tại Kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến vào dự án Luật Tài nguyên nước (sửa đổi). Đây là dự án luật không chỉ được cộng đồng các doanh nghiệp mong đợi mà còn được cơ quan Nhà nước các cấp quan tâm bởi sự kỳ vọng vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý tài nguyên nước trong bối cảnh cần tăng cường bảo đảm an ninh nguồn nước, khắc phục những bất cập, tồn tại trong công tác quản lý tài nguyên nước và yêu cầu hội nhập quốc tế.
Tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Tài nguyên nước (sửa đổi)
Ủy ban KH, CN&MT tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Tài nguyên nước (sửa đổi) với những lý do như đã nêu trong Tờ trình số 162/TTr-CP ngày 28/4/2023 của Chính phủ. Về cơ bản, dự thảo Luật đã thể chế hóa quan điểm, định hướng đổi mới của Đảng và Nhà nước trong lĩnh vực này. Theo đó, hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, lấy ý kiến rộng rãi của các đối tượng chịu tác động, các cơ quan quản lý có liên quan; tham khảo pháp luật và kinh nghiệm quốc tế trong quản lý TNN; tiếp thu nghiêm túc nhiều ý kiến thẩm tra, góp ý. Hồ sơ dự án Luật đáp ứng các yêu cầu theo quy định.
Về tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật và tính tương thích với các điều ước quốc tế, tính khả thi, Ủy ban KH, CN&MT nhận thấy, Cơ quan chủ trì soạn thảo đã tích cực tổ chức rà soát, tập trung vào 48 bộ luật, luật, nghị quyết, 2 điều ước quốc tế có liên quan đến Luật TNN, trong đó, 11 luật có nhiều nội dung liên quan trực tiếp để xây dựng, hoàn thiện các quy định trong dự thảo Luật. Do đó, các quy định trong dự thảo Luật cơ bản đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và bảo đảm tính khả thi. Tuy nhiên, vẫn có một số điều, khoản cần rà soát, chỉnh sửa cho phù hợp, đồng bộ với hệ thống pháp luật, kể cả một số dự án luật đang được Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 5.
Về một số nội dung cụ thể như tại Điều 4, Dự thảo quy định về nguyên tắc quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng TNN, phòng, chống và khắc phục hậu quả tác hại do nước gây ra, Ủy ban KH, CN&MT cơ bản nhất trí với các nội dung về nguyên tắc quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng TNN, phòng, chống và khắc phục hậu quả do nước gây ra như dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị thể hiện rõ ràng hơn các nguyên tắc quản lý cho từng hoạt động cụ thể (từ quản lý tài nguyên; quản lý hoạt động khai thác, sử dụng TNN; hoạt động bảo vệ TNN; hoạt động hạn chế tác hại do nước gây ra,...) và tối ưu hóa trong khai thác, sử dụng nước.
Về Điều tra cơ bản, chiến lược, quy hoạch TNN (Chương II), Ủy ban KH, CN&MT tán thành với sự cần thiết quy định nội dung này trong dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo làm rõ cơ chế, điều kiện sử dụng NSNN để các tổ chức, cá nhân thực hiện dự án điều tra cơ bản TNN, cập nhật thông tin, kết quả điều tra vào hệ thống thông tin TNN; trách nhiệm của các bộ, ngành liên quan trong cập nhật, chia sẻ thông tin về điều tra cơ bản TNN; phân biệt hoạt động điều tra cơ bản và hoạt động kiểm kê TNN tại Điều 12,…
Về bảo vệ TNN và phục hồi nguồn nước (Chương III), trong đó, về chức năng nguồn nước (Điều 23): Ủy ban KH, CN&MT thống nhất với việc xác định chức năng nguồn nước, phân vùng chức năng nguồn nước để bảo vệ TNN. Tuy nhiên, cần thể hiện rõ hơn quan điểm này. Theo đó, việc bảo vệ nguồn nước phải dựa vào chức năng và phân vùng chức năng nguồn nước; thẩm quyền phân vùng chức năng nguồn nước; các biện pháp bảo vệ nguồn nước để đạt mục tiêu bảo vệ hiệu quả số lượng và chất lượng nguồn nước; bổ sung quy định cơ chế tài chính khi cấp nước cho các mục đích sử dụng khác nhau phải tính đến lượng nước thải và chi phí để xử lý nước thải sau sử dụng nhằm bảo vệ hiệu quả nguồn nước.
Về dòng chảy tối thiểu (Điều 25) cần làm rõ sự tham gia của các bên có liên quan khi xác định dòng chảy tối thiểu; xem xét việc quy định dòng chảy tối thiểu đối với một số khu vực mà lượng nước về sông, suối theo mùa hoặc có thời điểm khô cạn. Đề nghị bổ sung trách nhiệm các bộ, ngành, tổ chức LVS và các bên liên quan trong xác định dòng chảy tối thiểu; cần bổ sung một khoản về căn cứ để xác định dòng chảy tối thiểu.
Về điều hòa, phân phối và khai thác, sử dụng TNN (Chương IV), Ủy ban KH, CN&MT tán thành với sự cần thiết quy định về nội dung điều hòa, phân phối TNN (Mục 1) trong dự thảo Luật. Tuy nhiên, đề nghị làm rõ mối liên hệ giữa quy trình vận hành công trình khai thác nước với kịch bản nguồn nước trên các LVS, kế hoạch khai thác sử dụng nước, phương án điều hoà, phân phối TNN nhằm phân định rõ trách nhiệm giữa các Bộ trong hoạt động điều hòa, phân phối TNN.
Về công cụ kinh tế, chính sách và nguồn lực cho TNN (Chương VI), thống nhất với việc bổ sung quy định liên quan đến cơ chế tài chính nhằm làm rõ giá trị kinh tế của TNN trong phát triển KT-XH, đảm bảo theo nguyên tắc kinh tế thị trường.
Huy động tâm huyết, trí tuệ chuyên gia trong sửa đổi Luật
Trong phiên giải trình tại Kỳ họp thứ 5, Bộ trưởng Bộ TN&MT Đặng Quốc Khánh đã làm rõ những nội dung mà đại biểu quốc hội quan tâm để xây dựng dự án Luật bảo đảm sự thống nhất với hệ thống pháp luật liên quan, đáp ứng nhu cầu hội nhập sâu rộng của đất nước. Theo đó, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh đồng tình với các ĐBQH về việc sửa đổi Luật TNN nhằm thể chế hóa quan điểm, chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước về quản lý, bảo vệ TNN và đặc biệt là đảm bảo an ninh TNN quốc gia trước bối cảnh BĐKH đã và đang gây ra hạn hán, lũ lụt, xâm nhập mặt ở nước ta.
Cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu những ý kiến các đại biểu nêu rà soát dự thảo Luật chặt chẽ hơn để kiểm soát vấn đề sử dụng nước hiệu quả, sử dụng tuần hoàn nước, có các chính sách điều tiết nguồn nước để giải quyết vấn đề thiếu nước ở mùa khô và giữ nước mùa mưa đảm bảo hiệu quả quản lý TNN phục vụ phát triển KT-XH.
Đối với nhóm nội dung về “Nước dưới đất và nước biển thuộc vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa”, “Nước khoáng, nước nóng thiên nhiên”,… cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục nghiên cứu các chuyên gia, cơ quan thẩm định,… bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật liên quan.
Đối với những quy định về quản lý, sử dụng TNN, ngoài TNN ngọt, cần coi nước lợ, nước mặn cũng là nguồn tài nguyên thiên nhiên để phát triển kinh tế, do đó, Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết, trong Luật sẽ thể chế hóa những nội dung này để tăng cường quản lý và sử dụng hiệu quả tiết kiệm và bền vững TNN. Cũng như quy định rõ hơn về các giải pháp phòng chống, khắc phục hậu quả tác hại do nước gây ra; rà soát, bổ sung điều chỉnh một số thuật ngữ chuyên ngành đảm bảo đầy đủ, thống nhất, dễ hiểu; nghiên cứu bổ sung các chức năng về phòng chống lũ, điều hòa chống úng chống ngập đô thị; trách nhiệm quản lý, phân cấp phân quyền, tách bạch QLNN giữa Bộ TN&MT, Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương,… Ngoài ra, tiếp tục tiếp thu, hoàn thiện các quy định về nguyên tắc quản lý, bảo vệ, khai thác và sử dụng TNN đảm bảo hiệu quả nhất.
Về nội dung liên quan đến phục hồi TNN, đặc biệt là nhiệm vụ khôi phục được những “dòng sông chết” mà các đại biểu quan tâm, Bộ trưởng cho rằng, bên cạnh việc tiếp tục nghiên cứu KHCN về phòng, chống, thoát lũ thì các bộ, ngành, địa phương phải cần có cơ chế phối hợp để phục hồi và bảo vệ các dòng chảy. Đồng thời, phải gắn trách nhiệm trong việc quản lý nguồn nước, BVMT.
Về nội dung lấy ý kiến dân cư liên quan đến quy hoạch cũng như các dự án liên quan đến nguồn nước, các đại biểu đề nghị dự thảo Luật cần hạn chế việc lấy ý kiến nhiều lần, đảm bảo sự ổn định cuộc sống của nhân dân, cơ quan soạn thảo sẽ đưa ra những quy định cụ thể hơn, rõ ràng hơn và sẽ có hướng dẫn trong việc lấy ý kiến của người dân để việc lấy ý kiến được khách quan, dân chủ nhất, đảm bảo người dân sẽ vừa tham gia vừa lấy ý kiến nhưng cũng tham gia kiểm tra, giám sát để tránh việc các dự án gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng tới đời sống. Cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến trên tinh thần cầu thị, sẽ cố gắng tối đa, tổng hợp những nội dung mang tính phổ quát và chiến lược, định hướng nhất để hoàn thiện dự án Luật.
TRẦN THANH
Cục Quản lý tài nguyên nước
Trích: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 14 (Kỳ 2 tháng 7) năm 2023
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiếu nước và ô nhiễm gia tăng, việc quản lý tài nguyên nước đòi hỏi không chỉ là con người và chính sách, mà cần thêm một yếu tố quyết định: dữ liệu và công nghệ. Với quyết tâm chuyển đổi số toàn diện, Cục Quản lý tài nguyên nước đang xây dựng nền móng cho một nền quản trị thông minh, nơi mỗi quyết định về tài nguyên nước được hậu thuẫn bởi dữ liệu thời gian thực, hệ thống phân tích dự báo và nền tảng ra quyết định dựa trên công nghệ số.
Xây dựng thể chế hiện đại, cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương là những nền tảng quan trọng để ngành tài nguyên nước bước vào giai đoạn quản trị mới, hiệu lực, hiệu quả và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.
Trong bối cảnh thời tiết cực đoan, khô hạn kéo dài, thách thức từ biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước ngày một gia tăng, việc chủ động điều hòa, phân bổ nguồn nước không còn là giải pháp tình thế, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết cho an ninh nguồn nước quốc gia. Sáu tháng đầu năm 2025, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã triển khai hàng loạt giải pháp điều tiết linh hoạt, dựa trên dữ liệu thời gian thực, mang lại hiệu quả rõ rệt trong cấp nước hạ du, kiểm soát dòng chảy và quản lý tài nguyên bền vững.
Tài nguyên nước, một trong những yếu tố sống còn của sự sống trên Trái đất đang đứng trước những thách thức to lớn. Suy giảm chất lượng nước, cạn kiệt nguồn nước ngọt, khai thác quá mức, ô nhiễm do công nghiệp và sinh hoạt,… là những mối nguy hại ngày càng nghiêm trọng, không chỉ ở quy mô địa phương mà đã mang tính toàn cầu.
Hiện nay, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải và sông Nhuệ mỗi ngày có hàng triệu m3 nước thải từ sinh hoạt, làng nghề, cơ sở sản xuất xả vào gây ô nhiễm nguồn nước.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, sử dụng hợp lý tài nguyên nước là yếu tố then chốt trong việc nâng cao hiệu quả nuôi trồng thủy sản.
