Hiểm hoạ rác thải nhựa đang đe doạ đến sức khoẻ và môi trường sống của con người trên trái đất được xem là mối đe doạ đến sự tồn vong của nhân loại trong thế kỷ 21 có thể sắp được giải quyết bằng một Hiệp ước quốc tế chuyên biệt đầu tiên về mối đe doạ này sau khi Liên Hợp quốc đã nhất trí khởi động.
Rác thải nhựa - Thách thức lớn nhất với loài người thế kỷ 21
Trong vô vàn những thách thức to lớn mà loài người phải đối mặt trong thế kỷ 21 như biến đổi khí hậu, ô nhiễm nguồn nước, năng lượng , ô nhiễm không khí, cháy rừng, đói nghèo, bệnh dịch, ô nhiễm rác thải nhựa cũng không nằm ngoài.
Như chúng ta đã biết đồ dùng, vật dụng nhựa như túi nylon, túi nhựa, chai nhựa, ống hút nhựa, các loại chất dẻo tổng hợp… được biết đến với rất nhiều lợi ích nên dẫn đến tình trạng sản xuất với số lượng lớn làm thế giới ngày nay phải đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng - rác thải nhựa đặc biệt là sản phẩm nhựa dùng một lần. Rác thải nhựa có mặt ở khắp nơi và được báo cáo từ Bắc Cực đến Nam Cực, từ bề mặt đến trầm tích.
Rác thải nhựa đang được các quốc gia trên thế giới xem là mối đe doạ lớn đối với loài người.
Theo báo cáo của Chương trình Môi trường LHQ mỗi năm cả thế giới có khoảng 300 triệu tấn rác thải nhựa đến từ nhiều nguồn khác nhau như từ sinh hoạt, hoạt động công nghiệp, từ các nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp, các khu du lịch, dịch vụ, y tế, hàng hóa nhập khẩu… và trong cả quá trình sản xuất, thi công lẫn quá trình sinh hoạt của cán bộ nhân viên, công nhân viên.
Cũng theo báo cáo này, mỗi năm thế giới sử dụng 500 tỷ túi nhựa và khoảng 40% nhựa được sản xuất dùng để đóng gói và ước tính 4 triệu đến 12 triệu tấn nhựa trong số này bị thải vào đại dương hàng năm.
Phần lớn rác thải nhựa được bỏ đi ngay sau khi sử dụng, góp phần tích lũy hơn 6,3 tỷ tấn chất thải nhựa được tạo ra trên toàn thế giới, trong khi chỉ có 9% chất thải nhựa được tái chế trên toàn cầu.
Từ năm 1969 đến nay, lượng nhựa tiêu dùng đã tăng gấp 20 lần và dự báo sẽ tăng nhanh theo cấp số nhân trong tương lai. Mặt khác, đại dịch COVID-19 kéo dài cũng làm gia tăng rác thải nhựa trong lĩnh vực y tế. Những con số nói trên sẽ khiến bất cứ ai cũng phải giật mình vì hiểm họa khủng hoảng rác thải nhựa trầm trọng.
Hiểm họa rác thải nhựa hiện đang là vấn đề nhức nhối mang tính toàn cầu, bởi rác thải nhựa tác động trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe con người cùng các loài sinh vật khác. Rác thải nhựa bị thải ra môi trường hoặc bị chôn lấp sẽ bị phân rã thành những mảnh nhựa với kích cỡ khác nhau như: micro, nano, pico...
Những hạt vi nhựa (microplastic) đi vào nguồn nước, đất, không khí, thức ăn… và khi con người tiếp xúc, ăn phải những mảnh vi nhựa này thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe. Đây cũng là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như mất cân bằng hoóc-môn, bệnh về hô hấp, bệnh về thần kinh…
Ngoài ra, theo các nhà khoa học việc xử lý rác thải nhựa bằng cách đốt cũng gây ra nhiều nguy hiểm cho sức khoẻ cả cộng đồng. Khi đốt rác thải nhựa sẽ tạo ra khí dioxin và fura… gây khó thở, rối loạn tiêu hoá, làm tăng khả năng ung thư…
Trong túi nilon có thể lẫn lưu huỳnh, dầu hỏa nguyên chất, đốt cháy gặp hơi nước tạo thành axit sunfuric gây mưa axit, nguy hiểm cho sức khỏe con người. Nhiều sản phẩm nhựa kém chất lượng được sản xuất số lượng lớn, trong quá trình sử dụng sẽ sản sinh ra BPA - đây là chất độc hại và gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm ở người như vô sinh, tiểu đường, ung thư…
Đối với môi trường, sự tồn tại của rác thải nhựa trong môi trường sẽ gây ảnh hưởng tới đất và nước, bởi túi nilon lẫn vào đất sẽ làm thay đổi tính chất vật lý của đất gây xói mòn, làm cho đất không giữ được nước, dinh dưỡng, ngăn cản ôxy đi qua đất, ảnh hưởng đến sinh trưởng của cây trồng.
Điều nguy hiểm nhất của rác thải nhựa là tính chất rất khó phân hủy.
Ngay cả khi được chôn lấp lẫn vào đất, chúng vẫn tồn tại hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm, làm thay đổi tính chất vật lý của đất, gây xói mòn đất, làm cho đất không giữ được nước và dinh dưỡng, ngăn cản oxy đi qua đất, làm ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây trồng, cản trở sự sinh trưởng và phát triển của các loài động, thực vật…
Đối với các loài sinh vật, rác thải nhựa khi đổ ra biển sẽ gây phá hủy hoặc suy giảm đa dạng sinh học, làm chết các sinh vật biển nếu chúng không may bị mắc vào hoặc ăn phải điều đó làm giảm khả năng hấp thu thức ăn của sinh vật. Điều này ảnh hưởng đến hoạt động khai thác thủy sản của con người.
Trên thực tế để giải quyết những mối đe dọa toàn cầu từ rác thải nhựa, năm 2018, LHQ đã phát động chủ đề “Giải quyết ô nhiễm nhựa” nhằm tuyên truyền, vận động, kêu gọi mọi người trên toàn thế giới cùng thay đổi thói quen sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ sức khỏe con người.
Song cho tới nay, rác thải nhựa vẫn là vấn đề gây nhức nhối. Nếu không có những giải pháp kịp thời thì rác thải nhựa sẽ tác động nghiêm trọng tới môi trường cũng như làm tổn hại tới sức khỏe con người.
Toàn cầu tiến gần đến Hiệp định đầu tiên về rác thải nhựa
Trong một nỗ lực toàn cầu nhằm giảm thiểu tác hại của rác thải nhựa, ngày 2/3, LHQ đã nhất trí khởi động đàm phán hiệp ước quốc tế đầu tiên về ô nhiễm rác thải nhựa.
Vấn đề cấp bách đặt ra lúc này là con người cần phải xử lý sớm rác thải nhựa trước khi vượt ngưỡng không thể phục hồi.
Gần 200 quốc gia dự Đại hội đồng Môi trường LHQ (UNEA) ở thủ đô Nairobi của Kenya đã đồng thuận thành lập một ủy ban liên chính phủ để đàm phán và đến năm 2024 sẽ hoàn thiện một hiệp định về rác thải nhựa mang tính ràng buộc pháp lý.
Trong đó, các nhà đàm phán sẽ thảo luận để tìm ra các biện pháp nhằm ngăn chặn rác thải nhựa ở mọi dạng thức, không chỉ là chai nhựa và ống hút nhựa thải ra đại dương mà các những hạt vi nhựa có trong không khí, đất và chuỗi thức ăn.
Hiệp định sẽ bao quát toàn bộ vòng đời của mọi vật chất làm bằng nhựa và có thể bao gồm những quy định mới về sản xuất, tái thiết kế sản phẩm để thuận tiện hơn cho việc tái sử dụng, dùng lâu bền và phân hủy tốt hơn.
Ủy ban trên sẽ cho phép thảo luận về các biện pháp ràng buộc hoặc tự nguyện, tạo cơ hội đàm phán về các mục tiêu và nghĩa vụ toàn cầu, phát triển các kế hoạch hành động quốc gia, các cơ chế theo dõi quá trình thực hiện và đảm bảo quy trách nhiệm đầy đủ. Trong đó, các nước nghèo cần được hỗ trợ về tài chính để hành động.
Khung hiệp ước đã được các nước thông qua, trong đó có những nước thải nhựa lớn như Mỹ và Trung Quốc. Các chính sách cụ thể sẽ được thảo luận chi tiết trong thời gian tới, với các vòng đàm phán đầu tiên dự kiến sẽ bắt đầu vào nửa cuối năm nay.
Chủ tịch UNEA Espen Eide đã khẳng định việc 200 quốc gia đồng thuận thành lập một ủy ban liên chính phủ để khởi động đàm phán hiệp ước quốc tế đầu tiên về ô nhiễm rác thải nhựa là "thời khắc lịch sử rất đáng để tự hào". Đây là thông điệp quan trọng để người dân trên toàn thế giới cùng hành động nhằm giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa.
Đỗ Hùng
Thực hiện Kết luận chỉ đạo của Bí thư Thành ủy tại buổi khảo sát, kiểm tra tiến độ thực hiện dự án nạo vét, cải tạo môi trường và xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh chỉ đạo các sở, ngành và địa phương liên quan khẩn trương tháo gỡ vướng mắc, hoàn tất công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án rạch Xuyên Tâm trong tháng 11/2025.
Ngày 3/10/2025, tại Hà Nội, Báo Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức Lễ phát động Chương trình Bảng xếp hạng “Khách sạn tiêu biểu không thuốc lá” lần thứ I - năm 2025.
Trong bối cảnh Việt Nam đang theo đuổi các mục tiêu về kinh tế tuần hoàn và kinh tế xanh, giảm phát thải, trong đó giảm thiểu rác thải nhựa, trách nhiệm của các ngành sản xuất, đặc biệt là ngành hàng tiêu dùng nhanh, ngành đồ uống, với hàng tỷ sản phẩm được tiêu thụ mỗi năm đang đứng trước một bài toán nan giải nhưng cũng nhiều cơ hội. Đó là xử lý và tái chế bao bì và thực thi Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).
Chiều 26/9/2025, tại Hội trường Ban Quản lý chợ Đông Ba (TP. Huế), Dự án Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam (TVA)/WWF-Việt Nam phối hợp với Ban Quản lý chợ tổ chức sự kiện Tổng kết mô hình Giảm nhựa và Phân loại rác hữu cơ tại chợ năm 2025, đồng thời bàn giao 5 xe rác đẩy tay phục vụ công tác thu gom, phân loại rác. Sự kiện là bước tiếp nối nỗ lực lan tỏa mô hình phân loại rác tại nguồn, hướng tới xây dựng một đô thị Huế xanh - sạch - thân thiện môi trường.
Việc thực hiện chính sách, pháp luật kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, quan trọng; trong đó công tác bảo vệ môi trường có nhiều chuyển biến, đạt và vượt nhiều mục tiêu, chỉ tiêu quan trọng đề ra, chỉ số phát triển bền vững của Việt Nam đứng tốp đầu trong ASEAN; 03/05 chỉ tiêu đã vượt kế hoạch đặt ra cho năm 2025.
Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam (SOS) vừa được tin tưởng lựa chọn làm đơn vị trực sẵn sàng ứng phó sự cố môi trường trong suốt thời gian tàu chiến HMS Richmond (Hải quân Hoàng gia Anh) hiện diện tại cảng Nhà Rồng.
