Hiểu đúng và hành động đúng vì thị trường carbon

ĐBQH Nguyễn Thị Việt Nga nêu thực tế khái niệm "thị trường carbon" vẫn còn xa lạ với người dân và doanh nghiệp, do đó kiến nghị Chính phủ chỉ đạo đẩy mạnh truyền thông về hiểu đúng, hành động đúng vì thị trường carbon; kết hợp phổ biến kiến thức cơ bản về phát thải tín chỉ carbon, tiêu dùng xanh,... nhằm phát triển hiệu quả, thực chất.

Phiên thảo luận về kinh tế - xã hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV diễn ra sôi nổi, chất lượng, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) trong việc quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Tại phiên thảo luận, các ĐBQH tập trung đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025, 5 năm 2021 - 2025 và dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026. 

Theo đó, năm 2025 tình hình thế giới có nhiều biến động phức tạp, khó lường, tình hình trong nước còn nhiều khó khăn, thách thức. Song, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sáng suốt, sát sao của Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là Tổng Bí thư Tô Lâm; sự điều hành quyết liệt, linh hoạt của Chính phủ, của Thủ tướng Chính phủ; sự giám sát, đồng hành, phối hợp của Quốc hội; sự vào cuộc của các bộ, ngành, các địa phương cùng sự nỗ lực của các doanh nghiệp và nhân dân; sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, tình hình kinh tế - xã hội của đất nước tiếp tục đạt nhiều kết quả quan trọng, toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực.

Năm 2025 đạt và vượt 15/15 chỉ tiêu chủ yếu, 22/26 chỉ tiêu chủ yếu của giai đoạn 2021 - 2025 cũng đạt và vượt, tạo thế và lực cho phát triển cao hơn trong giai đoạn tới. Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn cơ bản được bảo đảm; tăng trưởng GDP dự kiến đạt ở mức khá; vị thế, uy tín quốc gia tiếp tục được nâng lên trên trường tế. Các tổ chức quốc tế uy tín đánh giá cao kết quả chỉ đạo, điều hành, nâng hạng tín nhiệm và triển vọng tăng trưởng của Việt Nam. Trong đó, IMF đánh giá Việt Nam nằm top 10 nước tăng trưởng cao nhất thế giới; Standard Chartered dự báo Việt Nam thuộc nhóm 5 nước tăng trưởng nhanh nhất châu Á...

Mặc dù, năm 2025 đạt nhiều kết quả ấn tượng, kinh tế tăng trưởng khá, song theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH TP. Hải Phòng, tình trạng ô nhiễm môi trường, sạt lở, xâm nhập mặn, thiên tai cực đoan vẫn diễn biến phức tạp, gây thiệt hại nặng nề cả người và tài sản. Biến đổi khí hậu đã trở thành nguy cơ hiện hữu, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển bền vững, đòi hỏi phải hành động quyết liệt và thực chất hơn.

Đại biểu nêu rõ, phát triển thị trường carbon là công cụ tất yếu để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Chính phủ xác định chủ động ứng phó biến đổi khí hậu, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc xây dựng thị trường carbon trong nước vẫn còn chậm so với lộ trình đề ra và còn rất nhiều thách thức. 

Hiện chúng ta đang ở giai đoạn chuẩn bị vận hành thử nghiệm sàn giao dịch carbon với hơn 1.900 cơ sở phát thải lớn đã được thống kê. Nhưng trong số đó chỉ có 20% doanh nghiệp có báo cáo kiểm kê phát thải hoàn chỉnh, số còn lại chưa có năng lực kỹ thuật hoặc chưa thiết lập được hệ thống theo dõi, kiểm đếm và xác nhận lượng phát thải thực tế. "Đây chính là "điểm nghẽn" lớn nhất khiến thị trường carbon chưa thể vận hành mạnh mẽ và chưa thể trở thành công cụ kinh tế hiệu quả trong giảm phát thải" - đại biểu nhấn mạnh.

Nêu thực tế khái niệm "thị trường carbon" vẫn còn xa lạ với người dân, doanh nghiệp, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga thẳng thắn nhìn nhận, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa hiểu rõ tín chỉ cacbon là gì, mua bán tín chỉ carbon diễn ra thế nào, doanh nghiệp được lợi gì khi giảm phát thải. Không ít người dân vẫn coi biến đổi khí hậu là câu chuyện ở đâu đó xa xôi, chưa nhận ra rằng vấn đề này có mối liên hệ rất chặt chẽ với những hành vi tiêu dùng hằng ngày của mình. 

Đại biểu cho rằng, khi xã hội chưa hiểu, doanh nghiệp chưa quan tâm thì dù có hành lang pháp lý, thị trường cũng chỉ tồn tại hình thức, thiếu thanh khoản và thiếu động lực để phát triển. Bởi vậy, phát triển thị trường carbon không chỉ là vấn đề thể chế mà còn là vấn đề nhận thức xã hội. Từ đó, đại biểu kiến nghị Chính phủ chỉ đạo một chương trình truyền thông quốc gia về hiểu đúng và hành động đúng vì thị trường carbon; kết hợp đưa kiến thức cơ bản về phát thải tín chỉ carbon, tiêu dùng xanh vào trường học, truyền hình, nền tảng số và các khóa tập huấn doanh nghiệp. Khi người dân hiểu, doanh nghiệp hiểu, chính quyền các cấp hiểu thì thị trường carbon mới thực sự vận hành hiệu quả. 

Để phát triển thực chất thị trường carbon, đại biểu Đoàn TP. Hải Phòng cho rằng cần tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý về thị trường carbon, quy định rõ cơ chế giao dịch, giám sát, xử lý vi phạm. Cùng với đó, xây dựng hệ thống theo dõi, kiểm đếm, xác nhận lượng phát thải thực tế minh bạch, độc lập, thống nhất giữa các bộ, ngành và doanh nghiệp phát thải lớn.

Một trong những giải pháp đột phá, đại biểu cho rằng cần đẩy mạnh truyền thông đại chúng về giáo dục cộng đồng. Đại biểu nhấn mạnh đây là mũi đột phá mềm trong thực hiện mục tiêu, giải pháp phát thải, khơi dậy tinh thần chủ động, sáng tạo từ mỗi người dân và doanh nghiệp.