Hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ đo đạc, bản đồ

Phát triển khoa học và công nghệ là yêu cầu quan trọng để đảm bảo sự phát triển của lĩnh vực đo đạc và bản đồ. Đồng thời, khoa học và công nghệ được xác định là then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong điều kiện thế giới đang áp dụng những thành tựu to lớn của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0. Sự thay đổi công nghệ trong đo đạc và bản đồ như công nghệ định vị vệ tinh, công nghệ số, công nghệ mạng,… đã làm thay đổi phương pháp thu nhận, xử lý thông tin và sử dụng sản phẩm đo đạc và bản đồ ngày càng chính xác, nhanh chóng và có hiệu quả, góp phần thúc đẩy việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, kết nối vạn vật dựa trên cơ sở dữ liệu không gian địa lý.

Ảnh minh họa.

Đo đạc và bản đồ (ĐĐ&BĐ) là ngành khoa học và kỹ thuật, liên quan chặt chẽ đến nhiều lĩnh vực khác nhau. Cuối Thế kỷ 20, đầu Thế kỷ 21, công nghệ ĐĐ&BĐ thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã có những thay đổi mang tính bước ngoặt. Trước đây, công nghệ truyền thống dựa trên các phương pháp đo góc, đo cạnh, xử lý ảnh chụp mặt đất bằng mô hình quang học, thì nay được thay thế dựa trên nền tảng của công nghệ vệ tinh và công nghệ thông tin. Nhờ vậy, công nghệ ĐĐ&BĐ có tầm hoạt động rộng, chính xác, kịp thời hơn; giảm đáng kể về chi phí, thời gian thi công, không phụ thuộc yếu tố ngoại cảnh và chủ quan của con người.

Kể từ khi được thành lập cho đến nay, Bộ TN&MT luôn dành nguồn lực đầu tư cơ sở hạ tầng, phục vụ công tác ĐĐ&BĐ và viễn thám nói chung và phục vụ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ lĩnh vực ĐĐ&BĐ nói riêng nhằm nâng cao chất lượng công tác đo đạc, điều tra cơ bản; ứng dụng ĐĐ&BĐ trong quan trắc, giám sát tài nguyên, môi trường. Hoạt động KH&CN trong lĩnh vực ĐĐ&BĐ luôn bám sát Chiến lược phát triển ngành ĐĐ&BĐ Việt Nam đến năm 2020, các chương trình phát triển KH&CN quốc gia. Trong giai đoạn 2015-2020, đã triển khai thực hiện 12 đề tài nghiên cứu khoa học (NCKH) cấp Bộ, 10 đề tài NCKH cấp cơ sở. Nội dung các đề tài NCKH được triển khai dựa trên Khung chương trình nghiên cứu KH&CN cấp Bộ lĩnh vực ĐĐ&BĐ “NCKH và phát triển công nghệ ĐĐ&BĐ, viễn thám đáp ứng yêu cầu công tác quản lý, điều tra cơ bản, giám sát TN&MT phục vụ phát triển bền vững KT-XH và đảm bảo QP-AN. Đặc biệt trong năm 2018, Cục đã tổ chức thành công Hội nghị KH&CN toàn quốc ngành ĐĐ&BĐ, các báo cáo và các nội dung thảo luận đã đề xuất định hướng cho công tác nghiên cứu KH&CN cho ngành ĐĐ&BĐ. Năm 2019, Cục ĐĐ&BĐ và Thông tin địa lý Việt Nam đã phối hợp với Hội Trắc địa, Bản đồ, Viễn thám Việt Nam tổ chức thành công Tuần lễ Hiệp đoàn Trắc địa quốc tế 2019 (FIG Working Week 2019).

Công tác xây dựng văn bản QPPL: Các kết quả hoạt động KH&CN đã hình thành hệ thống cơ sở lý luận khoa học phục vụ việc xây dựng và ban hành cơ chế, chính sách pháp luật về ĐĐ&BĐ; hình thành mô hình và khung kỹ thuật trong xây dựng hạ tầng dữ liệu không gian địa lý quốc gia NSDI; trong đó, nổi bật nhất là việc hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chủ trì xây dựng và trình Luật ĐĐ&BĐ. NCKH góp phần xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quy định về kỹ thuật, xây dựng các định mức kinh tế kỹ thuật trong lĩnh vực ĐĐ&BĐ. Nghiên cứu KH&CN không chỉ giúp chuyển đổi hệ thống văn bản đã có cho phù hợp quy định pháp luật về tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật mà còn đưa ra các quy định mới cho phù hợp với công nghệ tiên tiến, hiện đại trong ĐĐ&BĐ như: Công nghệ bay quét LiDAR, công nghệ sử dụng máy bay không người lái (UAV).

Từng bước nâng cao chất lượng công tác đo đạc, điều tra cơ bản, các hoạt động nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ trong những năm qua, Cục đã tập trung vào cải tiến và hoàn thiện hạ tầng đo đạc, áp dụng công nghệ mới, tiên tiến trong thu nhận, xử lý số liệu, quản lý cơ sở dữ liệu; kết quả nổi bật là mạng lưới các trạm định vị vệ tinh quốc gia VNGEONET. Với việc lần đầu tiên Việt Nam có được mạng lưới các trạm định vị vệ tinh thu liên tục tín hiệu từ các hệ thống định vị toàn cầu bằng vệ tinh GNSS đáp ứng theo tiêu chuẩn quốc tế. VNGEONET đã góp phần hoàn thiện và hiện đại hóa hạ tầng ĐĐ&BĐ cơ bản, thúc đẩy việc ứng dụng KH&CN đối với Việt Nam trong cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4; làm nền tảng để hoàn chỉnh hệ qui chiếu và hệ tọa độ quốc gia 3D theo quan điểm động; cung cấp kịp thời, đầy đủ, chính xác thông tin, dữ liệu ĐĐ&BĐ phục vụ phát triển KT-XH, QP-AN; giám sát tài nguyên, BVMT, phòng chống thiên tai và cứu nạn, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, thúc đẩy NCKH về Trái đất.

Hoạt động hợp tác và hội nhập quốc tế về KH&CN: Ngoài hợp tác với Anh, Nhật những năm gần đây, Cục ĐĐ&BĐ và Thông tin địa lý Việt Nam đã mở rộng thêm hoạt động hợp tác với các tổ chức thuộc các quốc gia khác như Australia, Mỹ, Hàn Quốc, Singapore, Mỹ,... Công tác phối hợp, trao đổi chuyên gia, tổ chức hội thảo giới thiệu công nghệ với các tổ chức nước ngoài được diễn ra thường xuyên: Năm 2019, Cục phối hợp với Cơ quan về đăng ký địa chính và bản đồ của Cộng hòa Liên bang Nga tổ chức thành công diễn đàn sử dụng tiếng Nga tại FIG Working Week; phối hợp với nhóm chuyên gia của Ngân hàng Thế giới tổ chức thành công Hội thảo “Khung pháp lý xây dựng hạ tầng dữ liệu không gian địa lý quốc gia” và Hội thảo “Tự động tổng quát hóa cơ sở dữ liệu địa lý”; phối hợp với Viện Thông tin địa lý Nhật Bản tổ chức Hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm trong quản lý và vận hành trạm tham chiếu hoạt động liên tục CORS”; tham dự Hội nghị, Diễn đàn quốc tế khoa học về ĐĐ&BĐ tại Thái Lan, Philippines, Úc, Singapore, Thổ Nhĩ Kỳ,...

Cơ sở hạ tầng phục vụ công tác ĐĐ&BĐ nói chung và phục vụ NCKH và phát triển công nghệ của lĩnh vực ĐĐ&BĐ luôn được quan tâm đầu tư xây dựng hiện đại. Kinh phí cấp cho công tác NCKH, ứng dụng và phát triển công nghệ tăng hàng năm. Kết quả hoạt động KH&CN lĩnh vực ĐĐ&BĐ đã đóng góp quan trọng trong việc hình thành hệ thống lý luận khoa học phục vụ việc ban hành cơ chế, chính sách pháp luật về ĐĐ&BĐ; nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác đo đạc, thành lập bản đồ phục vụ điều tra cơ bản phát triển KT-XH và đảm bảo QP-AN, đồng thời, góp phần nâng cao kiến thức, năng lực nghiên cứu cho công chức, viên chức.

Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định, nhưng nhìn chung hoạt động KH&CN trong lĩnh vực ĐĐ&BĐ còn một số hạn chế: Nhân lực NCKH trong ĐĐ&BĐ và công nghệ nói chung chưa thực sự đồng đều, còn thiếu cả về số lượng và yếu về chất lượng, đặc biệt là các cán bộ có trình độ cao, các chuyên gia đầu ngành, chuyên gia giỏi đủ sức đảm nhiệm các nhiệm vụ nghiên cứu có tầm cấp Nhà nước và quốc tế; thiếu quy hoạch, kế hoạch đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học trình độ cao về ĐĐ&BĐ; chưa có chính sách thu hút, ưu đãi cán bộ NCKH trong ĐĐ&BĐ; một số chuyên ngành còn thiếu cán bộ “đầu đàn”; kinh phí dành cho nghiên cứu KH&CN về ĐĐ&BĐ vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của Ngành cũng như yêu cầu phục vụ phát triển KT-XH.

Nhìn chung, kinh phí dành cho nghiên cứu KH&CN về ĐĐ&BĐ còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của ngành cũng như yêu cầu phục vụ phát triển KT-XH; khó phát huy được nguồn lực công nghệ và con người một cách hiệu quả, làm ảnh hưởng đến mục tiêu chung của việc thực hiện kế hoạch. Tiến độ giao kinh phí cho các đề tài chưa phù hợp với tiến độ thực hiện các nội dung nghiên cứu theo thuyết minh được phê duyệt làm ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.

Trong giai đoạn tới, để đảm bảo sự phát triển lâu dài, bền vững của Ngành, với mục tiêu phát triển Ngành có trình độ cao, chủ động trong công nghệ, phương tiện thu nhận, xây dựng, cập nhật thông tin, dữ liệu sản phẩm ĐĐ&BĐ ngang tầm với các các nước phát triển trên thế giới, cần tiếp tục đẩy mạnh NCKH, phát triển ứng dụng công nghệ; đào tạo, xây dựng nguồn nhân lực cho phát triển Ngành ĐĐ&BĐ Việt Nam.