Hội nghị phổ biến, tuyên truyền Luật Tài nguyên nước năm 2023

Sáng ngày 21/6, tại Hải Phòng, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức “Hội nghị phổ biến, tuyên truyền Luật TNN số 28/2023/QH15 và các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật”. Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành tham dự và chủ trì Hội nghị.

Tham dự Hội nghị có đại diện Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; đại diện các Bộ: NN&PTNT, Xây dựng, Công Thương; đại diện Cục Quản lý TNN và các đơn vị liên quan thuộc Bộ TN&MT; đại diện Sở TN&MT của 29 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thuộc khu vực miền Bắc và Bắc Trung Bộ; đại diện các Tổ chức quốc tế; cùng đại diện phóng viên các cơ quan báo chí trung ương và địa phương; các cơ quan, đơn vị liên quan khác.

Đánh dấu bước tiến về tư duy, cách tiếp cận, thay đổi phương thức quản trị tài nguyên nước

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Công Thành cho biết, ngày 27/11/2023, Quốc hội đã thông qua Luật TNN số 28/2023/QH15, để quy định chi tiết thi hành Luật, ngày 16/5/2024, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 53/2024/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật TNN, Nghị định số 54/2024/NĐ-CP quy định việc hành nghề khoan nước dưới đất, kê khai, đăng ký, cấp phép, dịch vụ TNN và tiền cấp quyền khai thác TNN. Đồng thời, ngày 16/5/2024, Bộ TN&MT cũng đã ban hành 03 Thông tư quy định chi tiết thi hành Luật (Thông tư số 03/2024/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật TNN; Thông tư số 04/2024/TT-BTNMT quy định việc kiểm tra việc chấp hành pháp luật về TNN và thẩm định, nghiệm thu kết quả hoạt động điều tra cơ bản TNN; Thông tư số 05/2024/TT-BTNMT quy định việc di chuyển, thay đổi vị trí, giải thể trạm quan trắc TNN dưới đất). Các văn bản quy phạm pháp luật nêu trên có hiệu lực đồng thời với thời điểm Luật TNN có hiệu lực, ngày 01/7/2024.

Thứ trưởng Bộ TN&MT Lê Công Thành phát biểu tại Hội nghị

Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh, Luật TNN và các văn bản quy định chi tiết được ban hành, đánh dấu bước tiến rất lớn về tư duy, cách tiếp cận, thay đổi phương thức quản trị TNN trong bối cảnh nguồn nước Việt Nam được đánh giá là còn nhiều thách thức. Bốn nhóm chính sách, gồm: Bảo đảm an ninh nguồn nước; xã hội hóa ngành nước; kinh tế TNN và bảo vệ TNN, phòng, chống tác hại do nước gây ra được thể hiện xuyên suốt trong Luật tại các quy định về: Nguyên tắc quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phát triển, khai thác, sử dụng TNN, phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra; điều tra cơ bản TNN, chiến lược, quy hoạch TNN; quy định về bảo vệ, phục hồi nguồn nước; điều hoà, phân phối TNN; khai thác, sử dụng TNN; phòng, chống, khắc phục tác hại do nước gây ra; công cụ kinh tế, chính sách, nguồn lực cho hoạt động quản lý, bảo vệ TNN; hợp tác quốc tế về TNN; thanh tra, kiểm tra về TNN và quy định về trách nhiệm quản lý nhà nước về TNN.

Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết thêm, để triển khai thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật nêu trên, Bộ TN&MT đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật (Quyết định số 274-TTg ngày 02/4/2024), tuyên truyền, phổ biến pháp luật về TNN trên các phương tiện thông tin đại chúng. Đồng thời, ngay khi các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật được ban hành, Bộ TN&MT đã có 03 văn bản gửi các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đề nghị phổ biến văn bản cũng như sẵn sàng triển khai khi các văn bản nêu trên có hiệu lực thi hành.

“Luật TNN và các văn bản quy định chi tiết được ban hành đã quy định trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, ban, ngành ở trung ương và địa phương, trong đó, Luật đã giao cho địa phương thực thi 28 nội dung để tổ chức thi hành Luật (điều tra cơ bản, phương án khai thác trong quy hoạch tỉnh, lập, cắm mốc hành lang bảo vệ nguồn nước, hạn chế khai thác nước dưới đất, vùng bảo hộ vệ sinh công trình lấy nước sinh hoạt, lập và ban hành danh mục hồ ao không được san lấp, dòng chảy tối thiểu trên sông, suối nội tỉnh,...). Việc phân cấp, phân quyền, chú trọng đề cao vai trò, trách nhiệm các bên liên quan đã được cụ thể hóa trong 02 Nghị định, 03 Thông tư hướng dẫn thi hành Luật TNN (đều có hiệu lực thi hành cùng với Luật TNN ngày 1/7/2024)”, Thứ trưởng Lê Công Thành thông tin thêm.

Phân công, phân cấp rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về tài nguyên nước

Báo cáo tại Hội nghị, Phó Cục trưởng Cục Quản lý TNN Ngô Mạnh Hà cho biết, Luật TNN năm 2023 gồm 86 điều được bố cục thành 10 chương. Luật đã thể chế hóa quan điểm, chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước về quản lý, bảo vệ TNN thông qua 4 nhóm chính sách. Trong đó, Luật giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết 21 nội dung và giao Bộ TN&MT hướng dẫn chi tiết 07 nội dung.

Một trong những nguyên tắc cốt lõi của Luật là TNN phải được quản lý tổng hợp, thống nhất về số lượng và chất lượng, giữa nước mặt và nước dưới đất, giữa thượng lưu và hạ lưu; phân công, phân cấp rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về TNN, nguồn nước với trách nhiệm quản lý nhà nước về quy hoạch, xây dựng, vận hành công trình thủy lợi, thủy điện, cấp nước đô thị, cấp nước nông thôn; giải quyết những chồng chéo, đan xen, xung đột, có lỗ hổng trong các luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về TNN, đảm bảo an ninh TNN quốc gia.

Ông Ngô Mạnh Hà - Phó Cục trưởng Cục QLTNN giới thiệu những điểm mới của Luật TNN 

Luật được xây dựng theo hướng quy định tất cả các nội dung về quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng TNN, phòng, chống tác hại do nước gây ra. Đồng thời, quy định rõ quản cái gì, quản như thế nào và ai quản; bảo đảm an ninh nguồn nước quốc gia là kim chỉ nam trong quá trình xây dựng; điều hòa, phân phối TNN là một trong những công cụ cốt lõi trong việc quản lý, sử dụng, bảo vệ các nguồn nước hiệu quả, bảo đảm an ninh nguồn nước; hiện đại hóa, chuyên nghiệp hóa công tác quản lý TNN hướng tới quản trị TNN quốc gia trên nền tảng công nghệ số thông qua Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu TNN quốc gia, hệ thống công cụ hỗ trợ ra quyết định; chuyển dần từ quản lý bằng công cụ hành chính sang quản lý bằng công cụ kinh tế là một cách tiếp cận hiện đại, được áp dụng ở rất nhiều các nước tiên tiến trên thế giới như Pháp, Úc, Hàn Quốc, Mỹ,... đẩy mạnh xã hội hoá trong lĩnh vực TNN, tạo nguồn lực trong được chú trọng trong bối cảnh nguồn lực Nhà nước còn hạn chế; phục hồi, làm sống lại các “dòng sông chết; nước dưới đất được quản lý hiệu quả, bảo đảm công bằng, hợp lý giữa các tổ chức, cá nhân trong khai thác, sử dụng nước.

Bên cạnh những điểm nổi bật nêu trên, Luật TNN còn sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung quan trọng như: Quy định về việc đảm bảo duy trì dòng chảy tối thiểu trên sông, ngưỡng khai thác nước dưới đất; quy định về phân vùng chức năng nguồn nước; quy định về phòng, chống sạt, lở lòng bờ, bãi sông, hồ; quy định cụ thể về việc lập, công bố danh mục hồ, ao, đầm phá không được san lấp; quy định về khai thác, sử dụng nước,...

Giới thiệu về những nội dung chính của Nghị định số 53/2024/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số Điều của Luật TNN, đại diện Cục Quản lý TNN cho biết, Nghị định bao gồm 07 chương với 98 điều, gồm: Chương I: Quy định chung; Chương II: Điều tra cơ bản TNN và lập, thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành về TNN; Chương III: Lập, quản lý hành lang bảo vệ nguồn nước và ngưỡng khai thác nước dưới đất, khoanh vùng cấm, hạn chế khai thác nước dưới đất; Chương IV: Điều hòa, phân phối TNN, chuyển nước lưu vực sông và quy trình vận hành liên hồ chứa, quy chế phối hợp vận hành giữa đập, hồ chứa trên sông, suối; Chương V: Phòng, chống, khắc phục tác hại do nước gây ra và hạch toán TNN; Chương VI: Hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu TNN quốc gia và quy định về quan trắc, giám sát khai thác TNN, chất lượng nước và Chương VII: Trách nhiệm thực hiện và hiệu lực thi hành.

Nội dung chính của Nghị định số 54/2024/NĐ-CP quy định việc hành nghề khoan nước dưới đất, kê khai, đăng ký, cấp phép, dịch vụ TNN và tiền cấp quyền khai thác TNN. Theo đó, Nghị định bao gồm 05 chương với 59 điều, gồm:  Chương I: Quy định chung; Chương II: Kê khai, đăng ký, cấp phép thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước; Chương III: Hành nghề khoan nước dưới đất và dịch vụ về tài nguyên nước; Chương IV: Tiền cấp quyền khai thác TNN; Chương V: Trách nhiệm thực hiện và Hiệu lực thi hành.

Đối với nội dung của Thông tư số 03/2024/TT-BTNMT quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật TNN. Thông tư gồm 5 Chương, 36 điều, cụ thể như sau: Chương I. Quy định chung; Chương II. Phân vùng chức năng nguồn nước mặt; xác định và tổ chức việc công bố vùng bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước sinh hoạt; Chương Xác định, điều chỉnh dòng chảy tối thiểu; Chương IV. Bảo vệ nước dưới đất; Chương V. Điều khoản thi hành.

Nội dung chính của Thông tư số 04/2024/TT-BTNMT quy định việc kiểm tra việc chấp hành pháp luật về TNN và thẩm định, nghiệm thu kết quả hoạt động điều tra cơ bản TNN. Thông tư này gồm 4 Chương, 28 điều, các nội dung đều là các nội dung quy định mới, gồm: Chương I. Quy định chung; Chương II. Quy định kiểm tra việc chấp hành pháp luật về TNN; Chương III. Thẩm định và nghiệm thu kết quả hoạt động điều tra cơ bản TNN;  Chương IV. Điều khoản thi hành.

Với những cố gắng, nỗ lực rất lớn của Bộ TN&MT trong công tác xây dựng các Nghị định, Thông tư hướng dẫn thi hành Luật TNN số năm 2023, có thể nói đến nay, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về TNN mới đã được hoàn thiện đúng tiến độ, chất lượng, là một trong những Hệ thống pháp luật chuyên ngành được triển khai xây dựng, hoàn thiện một cách đồng bộ, bảo đảm thể chế hóa quan điểm, chủ trương, chính sách mới của Đảng và đặc biệt là Luật TNN, 02 Nghị định hướng dẫn thi hành Luật, 03 Thông tư. Các văn bản này sẽ được triển khai đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả trong thực tế và cùng hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2024.

Đặc biệt, trong quá trình xây dựng Luật TNN năm 2023, cơ quan soạn thảo đã nhận được sự quan tâm của nhiều đối tác, tổ chức quốc tế  như Ngân hàng Thế giới, AFD, KOICA, IUCN, JICA, FAO, GEF,… để chia sẻ, hiểu sâu hơn mô hình quản lý, bối cảnh, trình độ phát triển, thực tiễn triển khai các chính sách tại các quốc gia tiên tiến trên thế giới, cũng như các quốc gia có điều kiện tương đồng với Việt Nam.

Trong đó, Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF) thông qua Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), thực hiện bởi Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đã phối hợp, hỗ trợ tích cực quá trình xây dựng và hoàn thiện khung thể chế, chính sách, hành lang pháp lý nhằm tạo điều kiện, thúc đẩy hợp tác quốc tế về TNN qua đó nhằm bảo vệ, khai thác và phát triển nguồn nước xuyên biên giới, hệ sinh thái nước ngọt có liên quan theo hướng bền vững và tối ưu hóa lợi ích cho các quốc gia có chung nguồn nước.

Tại Hội nghị, các đại biểu đã trao đổi, làm rõ những nội dung có thể có cách hiểu khác nhau để Bộ TN&MT giải đáp để thuận lợi trong triển khai thi hành Luật và các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật TNN.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng là dịp để khởi động đối thoại đa phương giữa các bên liên quan chính, bao gồm những nhà lập chính sách; các bộ, ngành liên ngành; chính quyền địa phương chia sẻ và thảo luận về những thách thức và ưu tiên trong quản lý TNN xuyên biên giới; giới thiệu các dự án quản lý nước xuyên biên giới quốc tế, cơ hội tái cơ cấu và thành lập Tổ chức lưu vực sông, chia sẻ các khó khăn, thách thức về TNN tại các sông xuyên biên giới.

Phương Chi