Bước vào giai đoạn 2026 - 2030, Việt Nam đang xây dựng một chương trình giảm nghèo bền vững mới với định hướng đổi mới mạnh mẽ. Chiến lược lần này đặt trọng tâm vào sự chuyển đổi tư duy, coi giảm nghèo không chỉ là hỗ trợ trước mắt mà phải tạo nền tảng để người dân tự vươn lên, thích ứng và phát triển bền vững.
Hướng trọng tâm đến: “Trao cần câu, không trao xâu cá"
Giai đoạn 2021 - 2025 là giai đoạn chuyển từ hỗ trợ trực tiếp sang tài chính bao trùm. Theo đó giai đoạn này đã ghi nhận nhiều kết quả quan trọng nhờ nguồn lực lớn hơn 75.000 tỷ đồng và sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị. Tuy nhiên, điều đáng chú ý nhất không chỉ ở con số mà ở sự thay đổi tư duy chính sách. Thay vì dựa quá nhiều vào hỗ trợ trực tiếp, chính sách giảm nghèo đã bắt đầu chuyển hướng sang mô hình tài chính bao trùm, đảm bảo mọi người dân, kể cả vùng sâu, vùng xa, đều có cơ hội tiếp cận các dịch vụ tài chính phù hợp. Đây là nền tảng quan trọng giúp họ từng bước tự chủ kinh tế và không tái nghèo. Những kinh nghiệm này trở thành điểm tựa để Việt Nam bước vào giai đoạn tiếp theo với định hướng chuyển đổi mang tính đột phá.
Trong giai đoạn tới (2026 - 2030) sẽ hướng đến việc “Trao cần câu, không trao xâu cá". Theo đó, phương châm cốt lõi của chương trình giảm nghèo sẽ là tăng năng lực, không chỉ tăng hỗ trợ. Chính phủ đang hoàn thiện Chương trình phát triển kinh tế - xã hội và giảm nghèo tổng thể 2026 - 2030 để trình Quốc hội, theo đó: Ba nhóm nội dung trọng tâm của chương trình gồm: (1) Hỗ trợ phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội ở các địa bàn nghèo, tạo môi trường thuận lợi cho sản xuất và kinh doanh. (2) Giảm thiếu hụt đa chiều theo chuẩn nghèo mới, tập trung vào các dịch vụ xã hội cơ bản: y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch. (3) Tăng cường quản lý, truyền thông và giám sát, đảm bảo chính sách đi đúng địa chỉ và được triển khai thống nhất, hiệu quả.
Điểm mới quan trọng là chuyển từ cách tiếp cận "tiêu chí" sang "thích ứng": mỗi địa phương sẽ có không gian linh hoạt hơn để triển khai các mô hình giảm nghèo phù hợp với điều kiện thực tế, nhất là trong bối cảnh tái cơ cấu mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Nhân rộng mô hình sinh kế, nền tảng để thoát nghèo bền vững
Thực tiễn trong những năm qua cho thấy nhiều mô hình sinh kế đã mang lại hiệu quả rõ rệt, khơi dậy ý chí tự lực của người dân. Tiêu biểu như: Nghệ An: Hộ nghèo được hỗ trợ bê giống lai Sind, kèm theo tập huấn kỹ thuật chăn nuôi. Cách làm này giúp người dân chủ động phát triển sản xuất thay vì trông chờ vào trợ cấp. Kon Tum: Các dự án hỗ trợ chăn nuôi bò sinh sản, trồng cây dược liệu đã giúp 85% đến hơn 90% số hộ tham gia có thu nhập ổn định, nhiều hộ thoát nghèo bền vững.
Điểm chung của những mô hình thành công là: trước khi trao con giống hay cây trồng, người dân được tập huấn đầy đủ, giúp họ biết cách phát huy tối đa giá trị sinh kế, đúng tinh thần “trao cần câu”. Việc nhân rộng các mô hình này được xem là yếu tố then chốt giúp người dân chủ động tạo ra nguồn thu ổn định, hạn chế nguy cơ tái nghèo.
Giai đoạn 2026 - 2030 không chỉ là sự đổi mới về giải pháp sinh kế, mà còn là sự đổi mới về quản trị giảm nghèo. Công tác kiểm tra, giám sát, tuyên truyền sẽ được tăng cường để đảm bảo chính sách thực thi hiệu quả và thực chất hơn.
Trọng tâm của chiến lược mới vẫn là tinh thần xuyên suốt: "không để ai bị bỏ lại phía sau, nhưng với một cách tiếp cận chủ động, bền vững, và có khả năng thích ứng tốt hơn trước thay đổi của thị trường và xã hội".
Việc đánh giá chuẩn nghèo phải được đặt trên nền tảng khoa học, đồng thời gắn chặt với thực tiễn đời sống để phản ánh đúng đối tượng và mức độ nghèo. Đây là cơ sở quan trọng để thiết kế, thực thi và giám sát các chính sách giảm nghèo một cách hiệu quả, công bằng và minh bạch.
Theo báo cáo của Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, từ ngày 11/5 đến 17/5/2025 nước ta có thêm 04 địa phương đã tổ chức lễ công bố hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát, đó là: Sơn La, Bình Định, Bình Phước và Hậu Giang. Nâng tổng số địa phương không còn nhà tạm, nhà dột nát là 19/63 địa phương.
