Ở Vĩnh Long, giữa những ruộng lúa đang vào vụ mới, người ta đã bắt đầu quen với hình ảnh những người nông dân xịt vi sinh bằng dáng vẻ tự tin đến lạ, đây là sự tự tin của những người từng hoài nghi, từng lúng túng, từng nghĩ rằng “đốt đồng vẫn nhanh nhất”, nhưng rồi lại chính họ trở thành những người tiên phong của mô hình nông nghiệp xanh, nhờ dự án hỗ trợ của GAHP (Liên minh toàn cầu về sức khoẻ và ô nhiễm), dưới sự tài trợ của Chính phủ Vương quốc Anh thông qua Bộ Môi trường, Thực phẩm và Nông thôn (Defra), phối hợp cùng Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam và Trường Đại học Nguyễn Tất Thành.
Đó không còn là câu chuyện của kỹ thuật, mà là câu chuyện của sự thay đổi tư duy. Và sự thay đổi đó, bắt đầu từ những điều rất đời thường.
Bỏ “chất hoá học” để chuyển sang vi sinh
Ông Lê Văn Hùng, cử tri ấp 1, xã Quới An cho biết, từ trước đến nay, ông vẫn luôn quen thuộc với các sản phẩm như thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hoá học,... cũng như chưa từng được tiếp cận hướng đi mới là vi sinh cho lúa.
Sau khi được ấp vận động tham gia lớp tập huấn mô hình xử lý rơm rạ sau thu hoạch, cũng như được giao 9000m2 đất thí điểm và lượng chế phẩm vi sinh tương ứng, ông mới bắt tay vào thực hiện. Vụ đầu tiên, ông chỉ dám dùng 50% số vi sinh được hỗ trợ, phần vì sợ xịt sai liều lượng được hướng dẫn, phần vì vẫn còn bán tín bán nghi “liệu có tốt hơn thuốc bảo vệ thực vật không?”.
“Vi sinh lúc đầu còn hơi đặc quánh quá, tôi phải dùng tay gỡ từng cục dẻo ra pha cho loãng. Mà khó cái là xịt theo hướng dẫn kỹ sư không đúng liều được,” ông kể lại, vừa cười vừa thừa nhận mình lúc ấy lúng túng vì dùng “công nghệ mới”. Nhưng rồi ruộng “xanh lại” đã trả lời thay cho nỗi lo của ông.
Chỉ vài ngày sau khi phun, ông thấy điều mà trước nay việc cày vùi rơm chưa từng làm được: Rơm rạ được phân huỷ, mủn ra trong thời gian ngắn; không còn hiện tượng thối gốc; lúa con lên đều, không chết, gãy rải rác; lúa lộn giảm mạnh, cũng như đất được “thoáng” hơn rõ rệt khi bước xuống ruộng.
“Có nửa số vi sinh mà ruộng đã tốt vậy, tôi mừng hết biết”, ông nói. Rồi ông cất kỹ 50% vi sinh còn lại để dành vụ sau. Không phải vì tiếc, mà vì đã tin rằng đây là thứ giúp ông chủ động được cả đất đai lẫn vụ mùa. Khi được hỏi liệu có mua vi sinh khi hết hàng hỗ trợ, ông gật đầu trả lời: “Dù khi dùng hết vi sinh đợt này, thì sau này tôi sẽ mua để dùng tiếp, thay thế hẳn thuốc bảo vệ thực vật. Nó tiết kiệm chi phí, năng suất lúa tăng, xử lý rơm rạ gọn hơn nhiều so với phân bón”. Đó là dấu hiệu đầu tiên của việc nông dân “làm chủ công nghệ”, không còn chờ hỗ trợ, mà biết chủ động đầu tư.
Người từng vùi rơm đến bạc sức, nay nhìn rơm “mủn” nhờ vi sinh
Cách đó không xa, ông Đặng Văn Tám, cũng thuộc ấp 1, đã đi qua gần như tất cả các cách xử lý rơm rạ: Vùi rơm, gom rơm cho bò, phơi rơm trồng nấm… Riêng đốt rơm, ông nói mình “ít đốt vì rơm đâu còn đủ mà đốt”. Vậy mà đất ruộng của ông vẫn luôn cùng một tình trạng: Đất thoái hoá, lúa còi, đỏ thân; lúa ma và lúa lộn mọc lên tua tủa; sâu bệnh đeo bám mỗi vụ; phân bón tốn kém mà hiệu quả chẳng bao nhiêu…
“Nhiều khi gieo xong, nhìn ruộng mà tôi thấy nản. Lúa lên như thiếu sữa vậy”, ông diễn tả bằng sự thật thà của người làm ruộng quanh năm. Vụ này, lần đầu ông xịt vi sinh theo hướng dẫn của dự án GAHP-VACNE và nhóm sinh viên trường Đại học Nguyễn Tất Thành và kết quả đến nhanh hơn cả sự hoài nghi của ông: Rơm được phân huỷ, xử lý ngay trong vụ; lúa lộn chỉ còn vài cây lưa thưa; sâu bọ “biến mất”; lúa xanh trở lại đúng màu “lúa khỏe”.
“Dễ làm thật. Tôi đi thăm ruộng, thấy rơm mủn hết, lúa xanh đều, tôi mới nói, vậy là mấy năm nay mình cày xới, vùi lấp rơm rạ đều uổng công?” - ông Tám chia sẻ. Câu nói này, nghe qua tưởng chừng rất giản dị, nhưng lại phản ánh một bước ngoặt quan trọng: Nông dân đã không còn “làm theo thói quen” như trước, mà bắt đầu chủ động chất vấn những gì họ đã quen suốt bao năm qua, từ cách xử lý rơm rạ đến việc canh tác mỗi vụ… Chính khoảnh khắc họ tự hỏi “Có cách nào tốt hơn không?” đã mở ra cánh cửa cho sự thay đổi mạnh mẽ và bền vững trong tư duy sản xuất.
Những người trẻ đứng sau “công nghệ xanh”
Phía sau những mô hình xử lý rơm rạ thành công này, chính là nhóm nghiên cứu sinh trẻ, những người vừa am hiểu khoa học, vừa thấu cảm đời sống nông thôn. Bà Đặng Thị Ngọc Mai, nghiên cứu sinh Trường Đại học Nguyễn Tất Thành cho biết, khi học ngành liên quan đến sinh học - môi trường, cô mới biết sự thật rằng: Đốt rơm gây hại phổi, tim mạch, mắt; không diệt được mầm bệnh như nông dân tin; còn vô tình tiêu diệt luôn vi sinh vật có lợi trong đất, làm đất mất hữu cơ và dẫn đến ngộ độc rễ.
Chính lý do đó đã khiến bà Đặng Thị Ngọc Mai tham gia nghiên cứu chế phẩm vi sinh hỗ trợ dự án GAHP-VACNE để triển khai mô hình nông nghiệp xanh. Từ “người xem đốt rơm cho vui”, bà Đặng Thị Ngọc Mai đã trở thành người đi gõ cửa từng nhà nông dân, thuyết phục họ từ bỏ thói quen đã kéo dài hàng chục năm. Đối với bà Đặng Thị Ngọc Mai, giai đoạn đầu khuyến khích người nông dân thay đổi tư duy khá khó, vì họ đã quen với việc đốt đồng là “dọn ruộng nhanh, sạch sâu bệnh”, khi kêu họ dùng thử vi sinh thì họ không tin và không muốn thử.
Nhưng “lửa thử vàng, gian nan thử sức”, cuối cùng sau nhiều nỗ lực thuyết phục, qua các lớp tập huấn cho nông dân, vụ mùa thử nghiệm đầu tiên đã được đền đáp bằng kết quả xứng đáng. Chỉ với 6 công ruộng, người nông dân đã thấy những tiềm năng mà vi sinh mang lại: Không còn ngộ độc hữu cơ; lúa ma, lúa lộn giảm thấy rõ; đất tơi xốp, dễ làm… và đặc biệt còn gia tăng thêm nguồn thu nhập ổn định cho nông dân.
Đối với ông Trần Vũ Hoài An, cũng là nghiên cứu sinh tham gia dự án GAHP-VACNE, lại nhìn nông nghiệp xanh ở góc độ dài hơi hơn: Đó là tương lai sống còn của vùng trồng lúa. Anh chia sẻ, khi hỗ trợ nông dân ấp 1, Hoài An đã từng chứng kiến những mảnh ruộng dùng hóa chất lâu năm bị chai mòn; lúa xanh không nổi vì đất không còn dinh dưỡng; năng suất giảm nhưng chi phí tăng.
Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian sử dụng vi sinh cho lúa, nông dân thấy năng suất tăng, lúa xanh mạnh, rơm phân hủy sạch… Thậm chí, ghi nhận tình hình sau khi nông dân sử dụng vi sinh đã giảm được 70-80% lúa ma và phân huỷ hoàn toàn các gốc rơm rạ. Từ đó, cũng giảm thiểu triệt để được các công đi gặt lúa ma, công diệt cỏ, chi phí đầu vào để mua phân bón, hay thuốc diệt cỏ hay thuốc bảo vệ thực vật,...
Đây chính là bằng chứng sống khi GAHP-VACNE đã đưa “công nghệ xanh” vào đúng nơi cần nó nhất. Và khi tư duy đổi, hành động cũng đổi theo. Ngày hôm nay, ở Quới An, ông Hùng vẫn giữ 50% can vi sinh trong góc nhà để chuẩn bị cho vụ tới. Ông Tám vẫn ra ruộng kiểm tra rơm tan mủn sau vài ngày xịt. Còn nhóm sinh viên trẻ thì tiếp tục ngày nắng gió cùng bà con, hoàn thiện từng công thức vi sinh tốt hơn. Và đó cũng là lúc họ trở thành những người truyền cảm hứng, chứ không chỉ là người làm ruộng.
Trong tro xỉ thải ra, được tách riêng thành 2 loại: Tro bay theo đường khói, được thu hồi lại qua lọc bụi tĩnh điện trước khi thải ra ngoài trời qua ống khói và Xỉ thải ra ở đáy buồng đốt lò hơi. Thành phần hóa học của tro xỉ là các oxyt axit (SiO2, Al2O3, TiO2) chiếm tỷ lệ chủ yếu, các oxyt kiềm (CaO, MgO, K2O) chiếm tỷ lệ nhỏ. Xỉ nhiệt điện hay tro bay có chứa nhiều silic và có thể sinh nhiệt từ 800 - 1.200 kcal/kg nên có thể tái sử dụng làm phối liệu cho sản xuất gạch tuynel.
Gạch tuynel hay còn gọi là gạch đất nung là một loại gốm thô đã được sản xuất từ rất lâu đời, cho đến nay gạch tuynel vẫn được ưa chuộng bởi những đặc điểm ưu việt về chất lượng và thẩm mỹ trong xây dựng. Cùng với sự phát triển chung của ngành vật liệu xây dựng đã có nhiều công nghệ mới, nhiều vật liệu mới, tuy nhiên gạch đất nung vẫn chiếm một vị trí rất quan trọng trong các công trình đặc biệt là các công trình dân sinh. Hiện nay, gạch tuynel đã áp dụng nhiều công nghệ sản xuất hiện đại có thể sử dụng được các nguyên liệu là chất thải của một số ngành công nghiệp khác như: sử dụng xỉ nhiệt điện, tro bay, xít than, chất thải của các mỏ đất, chất thải tái chế, vật liệu đổ thải của công trình xây dựng,… Ngoài ra bằng công nghệ nung lò tuynel và lò xoay đã giúp cho việc nâng công xuất, tăng chất lượng, giảm ô nhiễm môi trường.
Giữa đại dương bao la, có những con người âm thầm “vẽ dáng hình Tổ quốc từ đáy biển”. Hơn hai thập kỷ qua, Trung tâm Trắc địa và Bản đồ Biển (SEAMAP) cùng những kỹ sư, nhà khoa học của mình đã miệt mài đo đạc, khảo sát, dựng nên nền dữ liệu biển quốc gia, góp phần khẳng định chủ quyền và phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam.
Thành phố Hồ Chí Minh đang bước vào giai đoạn phát triển mới, lấy giao thông công cộng xanh và thông minh làm trụ cột cho chiến lược tăng trưởng bền vững. Thực hiện Quyết định 1711/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Thành phố đặt mục tiêu xây dựng 10 tuyến metro với tổng chiều dài 510 km trong 20 năm tới. Đây không chỉ là một dự án hạ tầng khổng lồ, mà còn là chính sách xanh hóa đô thị, hướng tới giảm ô nhiễm không khí, tiết kiệm năng lượng và nâng cao chất lượng sống của hơn 14 triệu người dân. Với sự quyết tâm cao và công nghệ hiện đại, TP.HCM đang viết nên một tầm nhìn mới cho giao thông đô thị Việt Nam
Ứng dụng khoa học - công nghệ trong sản xuất nông nghiệp đang mở ra hướng đi mới cho nhiều địa phương. Mô hình nhà màng trồng dưa vàng ở xã Kiên Thọ (Thanh Hóa) không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, tạo việc làm ổn định, mà còn góp phần xóa đói giảm nghèo, khẳng định vai trò then chốt của nông nghiệp công nghệ cao trong phát triển bền vững nông thôn.
