Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo: Động lực tăng trưởng ngành nông nghiệp và môi trường

Tại Hội nghị "Thúc đẩy đột phá nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo của các viện, trường" ngày 14/11, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh yêu cầu cấp thiết phải khai thác tối đa nguồn lực khoa học - công nghệ để tạo động lực tăng trưởng mới cho ngành Nông nghiệp và Môi trường. Trong đó, các viện, trường phải là trung tâm tri thức, hạt nhân nghiên cứu chiến lược.

Tăng năng suất, nâng giá trị sản phẩm: Đột phá từ nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Trần Đức Thắng nhấn mạnh, chưa bao giờ lĩnh vực giáo dục, nghiên cứu khoa học được quan tâm mạnh mẽ như giai đoạn hiện nay, thể hiện qua việc Bộ Chính trị ban hành hai nghị quyết quan trọng: Nghị quyết 57 về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo số, và Nghị quyết 71 về phát triển giáo dục, đào tạo.

Báo cáo tại hội nghị cho thấy ngành NN&MT hiện sở hữu đội ngũ 11.427 cán bộ, giảng viên, nhà khoa học và người lao động tại các trường, viện nghiên cứu, với 21 tổ chức khoa học công nghệ và 34 đơn vị đào tạo, quản lý khoảng 163.000 ha đất, tương đương 0,5% diện tích cả nước. Đây là nguồn lực quý giá để nghiên cứu, tạo ra giống cây trồng, vật nuôi mới, quy trình công nghệ và các giải pháp môi trường hiệu quả, góp phần nâng cao năng suất, giá trị sản phẩm và đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy giảm diện tích đất canh tác và mục tiêu tăng trưởng ngành khoảng 4% năm 2025, Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho rằng, chỉ có hai hướng, đó là “Tăng năng suất và phải tăng gấp hai lần”, đồng thời “Tăng giá trị sản phẩm”.

Bộ trưởng đề nghị các viện, trường mạnh dạn đề xuất các đề tài về nuôi trồng thủy hải sản công nghiệp, trồng rừng giá trị cao, nhằm mở rộng không gian phát triển và tạo lợi ích thiết thực cho người dân. Các lĩnh vực nghiên cứu khác như khoáng sản, đặc biệt là đất hiếm, cũng được xác định là ưu tiên, phục vụ các công nghệ cao như nam châm vĩnh cửu, pin mặt trời hay UAV. 

Người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu rõ, các viện, trường phải là trung tâm tri thức, hạt nhân nghiên cứu chiến lược, đưa ra giống cây - con mới, nghiên cứu kinh tế tuần hoàn, chuyển đổi xanh, quản lý tài nguyên gắn với biến đổi khí hậu. Bên cạnh đó, hợp tác quốc tế đa phương cũng được đẩy mạnh, với các chương trình hợp tác đào tạo và nghiên cứu, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ sau thu hoạch và xuất khẩu công nghệ nông nghiệp.

Trong bối cảnh kỷ nguyên mới, Bộ trưởng tin tưởng rằng với truyền thống 80 năm xây dựng ngành, cùng tinh thần đổi mới và sự đoàn kết, đội ngũ giảng viên, nhà khoa học của Bộ sẽ tiếp tục tạo nên những đột phá mới, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đóng góp thiết thực vào sự phát triển bền vững của đất nước.

8 giải pháp trọng tâm phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo ngành nông nghiệp và môi trường

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết: “Ngành Nông nghiệp và Môi trường luôn được Đảng, Chính phủ đánh giá là trụ đỡ của nền kinh tế, từ một quốc gia sản xuất không đủ ăn, đến nay Việt Nam đã trở thành cường quốc xuất khẩu nông sản lớn thế giới, đạt trên 62,5 tỷ USD vào năm 2024 và năm 2025 có thể đạt khoảng 70 tỷ USD, góp phần quan trọng bảo đảm an ninh lương thực, an sinh xã hội và môi trường bền vững”.

Để thúc đẩy đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, tạo động lực phát triển mạnh mẽ ngành nông nghiệp và môi trường, góp phần tăng trưởng GDP, Thứ trưởng đưa ra 8 giải pháp trọng tâm: 

Thứ nhất, đề xuất sửa đổi ngay những quy định của pháp luật chuyên ngành để tháo gỡ các điểm nghẽn, cắt giảm triệt để các điều kiện, thủ tục hành chính để thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số ngành nông nghiệp và môi trường.

Thứ hai, trên cơ sở quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Luật Chuyển giao công nghệ, Chiến lược quốc gia về khoa học, công nghệ, cần khẩn trương rà soát, điều chỉnh, bổ sung các chương trình, kế hoạch quốc gia của ngành, bảo đảm có đầy đủ các nội dung để thúc đẩy đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Thứ ba, sắp xếp, kiện toàn hệ thống tổ chức các tổ chức khoa học công nghệ thuộc Bộ bảo đảm "tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”, hướng đến tự chủ toàn diện, bao gồm tự chủ bộ máy, tự chủ nhiệm vụ và tự chủ tài chính.

Thứ tư, thay đổi toàn diện tư duy đề xuất và cách đặt hàng; trong đó, đề xuất nghiên cứu phải xuất phát từ yêu cầu sản xuất thực tiễn, cung cấp các giải pháp KHCN, các sản phẩm phục vụ sản xuất, thương mại hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng, an toàn và giá trị của sản phẩm. Ưu tiên lựa chọn lĩnh vực đột phá, phát triển mạnh như công nghệ sinh học, để đột phá về nguồn giống sản xuất nông nghiệp, quy trình công nghệ sản xuất, chế biến, bảo quản, khai thác, sử dụng hiệu quả tài nguyên khoáng sản, gắn với bảo vệ môi trường.

Thứ năm, chuyển đổi số toàn diện, số hóa ngay từ khi xây dựng văn bản đến sản xuất thực tiễn, mọi hoạt động được số hóa, được truy xuất toàn diện.

Thứ sáu, xây dựng cơ chế chính sách để hỗ trợ và thúc đẩy các mô hình hợp tác hiệu quả của 3 Nhà “Nhà nước, Nhà trường và Doanh nghiệp”, đặc biệt chú trọng tham gia của Doanh nghiệp ngay từ khâu đặt hàng, triển khai, tiếp nhận chuyển giao kết quả KHCN vào sản xuất và thương mại hóa sản phẩm.

Thứ bảy, chú trọng nguồn nhân lực chất lượng cao, lành nghề để làm chủ KHCN; trong đó, mời gọi các chuyên gia trong nước, người giỏi của Việt Nam tại nước ngoài, từ khối doanh nghiệp sẽ chung tay, đồng lòng cùng Bộ, ngành triển khai thắng lợi các Nghị quyết và Kế hoạch đã ban hành.

Cuối cùng, đẩy mạnh hợp tác quốc tế để tiếp nhận chuyển giao các thành tựu KHCN của thế giới vào ứng dụng trong sản xuất tại Việt Nam.

Hội nghị “Thúc đẩy đột phá nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo gắn với đào tạo tại các viện, trường” đã khẳng định vai trò chiến lược của KHCN và đổi mới sáng tạo trong phát triển ngành Nông nghiệp và Môi trường. Hội nghị đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá nguồn lực hiện có, xác định các hướng nghiên cứu trọng tâm, thúc đẩy hợp tác giữa cơ quan quản lý, viện, trường và doanh nghiệp, đồng thời tạo tiền đề cho việc ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, nâng cao năng suất, giá trị sản phẩm và cải thiện đời sống người dân.