Kiên quyết chống khai thác IUU: Hướng đến ngành thủy sản minh bạch, trách nhiệm và bền vững

Ngăn chặn triệt để khai thác hải sản bất hợp pháp, Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định tháng cao điểm chống khai thác IUU, các bộ ngành địa phương đồng loạt vào cuộc, từ tổ chức số hóa thiết bị giám sát hành trình đến xử lý hình sự, quyết tâm gỡ thẻ vàng thủy sản, nỗ lực vì uy tín quốc gia và ngành thủy sản bền vững.

Nghiêm túc tuyên chiến với nạn khai thác IUU

Vào ngày 23/10/2017, Ủy ban Châu Âu (EC) đã cảnh báo "thẻ vàng" đối với thủy sản Việt Nam vì các hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) và từ đó đến nay chúng ta đã có một hành trình đầy nỗ lực kiên trì nhằm gỡ thẻ vàng IUU với rất nhiều những cải cách và thay đổi.

Vấn đề đặt ra lúc này không chỉ là việc gỡ thẻ vàng nữa, mà đó còn là câu chuyện về sự phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam. Gần đây từ chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, tháng cao điểm chống khai thác hải sản bất hợp pháp IUU và phát triển bền vững ngành thủy sản Việt Nam đã được triển khai, chỉ đạo cũng đặt ra các nhiệm vụ rất cụ thể cho từng bộ, ngành và địa phương gắn với các mốc thời gian hoàn thành.

Theo đó 21 tỉnh, thành ven biển, mở đợt cao điểm kiên quyết xử lý triệt để các hành vi vi phạm quy định về IUU, ngăn chặn không để phát sinh tàu cá vi phạm IUU. Phấn đấu đến giữa tháng 11 không còn xảy ra các vụ việc tàu cá mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS), không báo cáo vị trí tàu và mất kết nối 10 ngày không đưa tàu về bờ, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển.

Để kiểm soát chặt chẽ tàu cá và ngư dân tại nơi cư trú thì việc liên thông phần mềm quản lý giữa thủy sản, biên phòng và công an cũng được đặt ra, nhằm đảm bảo nắm rõ địa chỉ của mọi chủ tàu gắn với cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia. Việc áp dụng hệ thống quản lý tàu cá và ngư dân xuất nhập bến trên nền tảng VNeID sẽ giúp kiểm soát được toàn bộ tàu cá và ngư dân từ lúc xuất bến đến lúc kết thúc chuyến biển.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Vũ Duyên Hải, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Có thể nói rằng sau khi bị Ủy ban Châu Âu (EC) cảnh báo thẻ vàng đối với ngành thủy sản Việt Nam các bộ ngành, các địa phương đã có những kế hoạch và cũng đã có những hoạt động nhất định để khắc phục những khuyến nghị của EC.

Tuy nhiên trong thời gian gần đây, đặc biệt là trong tháng 10 và tháng 11 này chúng ta đã có chỉ đạo một cách quyết liệt từ Thủ tướng Chính phủ và các đơn vị đã được giao nhiệm vụ rất rõ ràng, từng bộ, ngành và các địa phương kiểm điểm những nhiệm vụ và kết quả thực hiện của các bộ ngành cũng được báo cáo hàng tuần, từ đó đã có những thay đổi và những chuyển biến trong thực tế rất là tích cực.

Ông Vũ Duyên Hải nhấn mạnh: "Điều quan trọng nhất là sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị của các bộ ngành cũng như ở Trung ương đã giải quyết cơ bản các vấn đề liên quan đến chống khai thác bất hợp pháp ở Việt Nam nói chung và có một số những khuyến nghị liên quan đến khuyến nghị của EC cho đến thời điểm này".

Xây dựng một ngành thủy sản minh bạch, có trách nhiệm

Theo thống kê, hiện nay số lượng tàu cá được cấp phép tăng hơn 1.100 tàu, 99% tổng số tàu cá đã được lắp đặt VMS. Cơ quan chức năng cũng đã khởi tố tới 21 vụ với 22 bị can vi phạm về pháp luật.

Có thể nói, chưa bao giờ việc thực thi pháp luật trong tháng vừa rồi lại hiệu quả và có sức lan tỏa lớn như vậy. Bộ Công an đã tổ chức một số đoàn đi kiểm tra tại địa phương với sự phối hợp của Bộ Quốc phòng, Bộ Tư pháp và Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đến với các địa phương và đã tháo gỡ được rất nhiều khó khăn. Các đoàn đã hướng dẫn các địa phương phương để xử lý dứt điểm các vấn đề vi phạm pháp luật liên quan đến hành vi chống khai thác bất hợp pháp, tồn đọng từ xưa đến nay.

Nói về việc hoàn thiện, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện nay, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết: Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Bộ Tư pháp tiến hành thẩm định Nghị định 38/2024/NĐ-CP sửa đổi quy định rõ ràng các hành vi vi phạm hành chính trong hoạt động khai thác thủy sản, bao gồm cả việc khai thác không phép, khai thác sai nghề, và các hành vi vi phạm quy định về môi trường. Việc sửa đổi bổ sung Nghị định lần này giúp hoạt động quản lý khai thác thủy sản được xử lý thành một chuỗi, trong đó có quy định chi tiết rõ ràng sự tham gia của chủ tàu, của ngư dân, của người mua bán, các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu và cả người tiêu thụ.

"Chúng tôi ra soát chỗ nào, khâu nào hình thức xử phạt chưa nghiêm minh, chúng tôi đã tích hợp bổ sung vào Nghị định 38/2024/NĐ-CP sửa đổi lần này, để đảm bảo quản lý được toàn bộ tất cả các hành vi theo chuỗi, đảm bảo không bỏ sót một hành vi nào cả, tăng một số mức phạt để đảm bảo tính răn đe và ngăn chặn đầy đủ và toàn diện tất cả các hành vi về khai thác bất hợp pháp theo quy định của Luật thủy sản Việt Nam", ông Vũ Duyên Hải cho biết thêm.

Hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác điện tử (eCDT VN) tiếp tục được triển khai kết nối với toàn bộ cơ sở dữ liệu hiện có của ngành thủy sản và các bộ ngành khác có liên quan. Như liên kết với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của Bộ Công an, cơ sở dữ liệu của Bộ Quốc phòng, hệ thống dữ liệu của bộ đội Biên phòng Việt Nam để đảm bảo tất cả những tàu cá và ngư dân, từng chuyến biển, từng cảng cá đều được kiểm soát một cách thông suốt. Các tàu cá được quản lý từ khi bắt đầu xuất bến cho đến khi khai thác được bao nhiêu cá, loài cá gì đều được số hóa.

Ông Vũ Duyên Hải thông tin: Hệ thống truy xuất điện tử của chúng tôi hiện nay đã tương đồng với hệ thống của Ủy ban Châu Âu (EC) và sắp tới khi đàm phán xong với EC để gỡ thẻ vàng lúc đó chúng tôi có thể kết nối với hệ thống eCDT VN của chúng tôi từ đó có hệ thống truy xuất một cách minh bạch và không thể gian lận. Hệ thống cơ sở dữ liệu eCDT VN cũng được liên kết với hệ thống của Cục Hải quan để có thể kiểm soát được toàn bộ các sản phẩm thủy sản.

Có thể nói rằng, với sự chỉ đạo quyết liệt từ Thủ tướng Chính phủ, sự vào cuộc của Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các đơn vị liên quan, nhiều nhiệm vụ và kế hoạch đã được đánh giá là tích cực, bước đầu cũng đã mang lại rất nhiều kết quả tốt. Tuy nhiên, có thể khẳng định rằng mục tiêu cuối cùng của chúng ta không chỉ đơn giản là xóa bỏ thẻ vàng IUU, mà còn là xây dựng một ngành thủy sản minh bạch, có trách nhiệm và phát triển bền vững hơn, hướng đến sự thịnh vượng lâu dài.