Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ TN&MT) vừa phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai lập Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 nhằm đánh giá đầy đủ, toàn diện các vấn đề về quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng tài nguyên nước trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn.
Nghiên cứu phân bổ và điều tiết nguồn nước hợp lý
Lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn là lưu vực sông rất đặc biệt ở Việt Nam với rất nhiều vấn đề cần giải quyết. Mặc dù lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn là 1 trong 10 lưu vực sông lớn nhất Việt Nam và có lượng mưa trung bình lưu vực lớn nhất Việt Nam. Tuy nhiên trên thực tế, tài nguyên nước tại lưu vực sông không dồi dào trước những thách thức nghiêm trọng gây mất an ninh nguồn nước, từ nguyên nhân tự nhiên như tác động của biến đổi khí hậu làm thay đổi lượng mưa, phân bố dòng chảy không đều giữa mùa mưa, mùa khô; và các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, đô thị hóa,... làm gia tăng nhu cầu sử dụng nguồn nước, gây sức ép lớn đến tài nguyên nước nước.
Hiện nay, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 9 trên tổng số 14 quy hoạch về tài nguyên nước, trong đó có 01 quy hoạch tài nguyên nước quốc gia và 08 Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông liên tỉnh. Trong năm 2024, Bộ TN&MT sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 05 Quy hoạch tổng hợp các lưu vực sông còn lại, bao gồm: Cả, Ba, Trà Khúc, Vu Gia - Thu Bồn, Kôn - Hà Thanh.
.jpg)
Sông Thu Bồn
Phó Giám đốc Sở TN&MT TP. Đà Nẵng Nguyễn Hồng An cho biết, báo cáo Quy hoạch tài nguyên nước Quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Bộ TN&MT công bố cho thấy, Vu Gia - Thu Bồn là 1 trong 10 lưu vực sông lớn nhất Việt Nam, có tổng lượng mưa trung bình lưu vực lớn nhất Việt Nam. Thế nhưng, tài nguyên nước của TP. Đà Nẵng luôn phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng gây mất an ninh nguồn nước. Do đó, để đảm bảo an ninh nguồn nước cho thành phố, Đà Nẵng đề nghị một số giải pháp ưu tiên khi lập Quy hoạch là đưa vào quy hoạch nội dung khai thác nguồn nước sông Vu Gia tại thượng lưu hệ thống thủy lợi An Trạch hoặc sông Thu Bồn để cấp nước cho Đà Nẵng.
Trước đó, tại quyết định số 1287/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch thành phố Đà Nẵng thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 đã xác định nghiên cứu phân bổ nguồn nước tại sông Vu Gia hoặc sông Thu Bồn để xây dựng nhà máy mước mới với công suất 120.000 m3/ngày đêm vào năm 2030 và nâng thành công suất 240.000 m3/ngày đêm vào năm 2050. Đồng thời, thực hiện công trình điều tiết nguồn nước và chỉnh trị sông Quảng Huế nhằm ổn định tỷ lệ phân lưu giữa sông Vu Gia và sông Thu Bồn và nâng cấp hệ thống thuỷ lợi An Trạch (gồm các đập dâng An Trạch, Thanh Quýt, Bàu Nít, Hà Thanh).
Cùng với đó, cần xác định rõ nguồn nước dự phòng để cấp nước sinh hoạt trong trường hợp xảy ra sự cố ô nhiễm nguồn nước; các giải pháp để bảo vệ hiệu quả nguồn sinh thủy; phương án ứng phó khi xảy ra sự cố ô nhiễm nguồn nước trên toàn lưu vực; phương án đảm bảo an ninh nguồn nước trên toàn lưu vực, đánh giá trên cơ sở xác định các tình huống cực đoan, bất lợi nhất xảy ra cùng một lúc,...
Chia sẻ nguồn nước theo đối tượng sử dụng
Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Nam Trương Xuân Tý đề xuất một số giải pháp giải quyết vấn đề tài nguyên nước tại lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn trong những năm tới và trong thời kỳ quy hoạch như: Tổ chức xây dựng chính sách, cơ chế quản lý, vận hành, điều hoà phân phối nguồn nước các hồ chứa lớn đa mục tiêu trên địa bàn tỉnh để tạo một nguồn cung cấp an toàn và hiệu quả cao nhất phục vụ các nhu cầu khai thác, sử dụng của các ngành, địa phương trong mùa cạn kết hợp với phòng chống lũ, bảo đảm duy trì chế độ dòng chảy tối thiểu trên các sông chính trong vùng. Cùng với đó, xây dựng chính sách quy định thứ tự ưu tiên chia sẻ nguồn nước theo đối tượng sử dụng nhằm bảo đảm lợi ích chung (sinh hoạt, chăn nuôi, thuỷ sản, nông nghiệp, công nghiệp,…) và theo mức độ hạn hán thiếu nước.
Hoàn thiện thể chế và hệ thống các văn bản pháp luật nhằm cụ thể hóa các công tác quản lý về tài nguyên nước bao gồm việc thực hiện Luật Tài nguyên nước, ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các cơ quan quản lý địa phương thi hành chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực tài nguyên nước; Xây dựng các chiến lược và quy hoạch sử dụng nước dài hạn, các kế hoạch cụ thể trong việc thực hiện các chiến lược và quy hoạch hướng đến bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên nước và môi trường; Quy hoạch phát triển nguồn nước, bao gồm các biện pháp công trình và phi công trình; gắn với việc bảo vệ, phát triển rừng và khả năng tái tạo nguồn nước.
Bên cạnh đó, cần lập kế hoạch điều hoà, phân phối tài nguyên nước cho từng lưu vực sông trên cơ sở cân đối khả năng nguồn nước và nhu cầu khai thác, sử dụng theo lưu vực sông. Các ngành và địa phương phải tuân thủ kế hoạch điều hoà phân phối tài nguyên nước trong lưu vực; Tăng cường công tác quản lý nhu cầu dùng nước; có cơ chế để bảo đảm dùng nước có hiệu quả cao nhất; đồng thời, tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao ý thức cộng đồng trong việc chấp hành các quy định của pháp luật về hoạt động thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước, hành nghề khoan nước dưới đất.
Ngoài ra, đề nghị Cục Quản lý tài nguyên nước cập nhật danh mục các dự án ưu tiên trong Quy hoạch phòng, chống thiên tai và thủy lợi thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (được ban hành theo Quyết định số 847/QĐ-TTg ngày 14/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ) vào Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, bao gồm: Đầu tư công trình điều tiết nguồn nước và chỉnh trị sông Quảng Huế, đập Vĩnh Điện; nâng cấp hệ thống các đập dâng An Trạch, Thanh Quýt, Bàu Nít, Hà Thanh. Tuy nhiên, đối với công trình điều tiết nguồn nước và chỉnh trị sông Quảng Huế, không nên đặt ra mục tiêu về tỉ lệ phân lưu nước, mà chỉ cần vận hành bảo đảm cao trình mực nước cho các trạm bơm ở hạ lưu sông Vu Gia hoạt động được.
Đồng thời, cân nhắc xây dựng đập Vĩnh Điện, mà cần xem xây dựng công trình ngăn mặn trên sông Thu Bồn là tối ưu, bảo đảm cấp nước cho thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam. Bên cạnh đó, đưa vào nội dung quy hoạch đối với nhiệm vụ thành lập tổ chức quản lý, điều phối lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn và xây dựng bộ công cụ hỗ trợ ra quyết định vận hành, điều tiết các hồ thủy điện.
Phó Giám đốc Sở NN&PTNT thành phố Đà Nẵng Huỳnh Vạn Thắng đề nghị thành phố Đà Nẵng xây dựng trạm bơm ở khu vực thượng lưu cầu Giao Thủy cùng hệ thống đường ống để thu nước từ sông Thu Bồn về thành phố phục vụ cấp nước sạch. Tỉnh Quảng Nam cũng cần nghiên cứu khai thác nước sông Thu Bồn để cấp cho thành phố Hội An và thị xã Điện Bàn, mà không phải xây dựng đập cứng ngăn sông Vĩnh Điện để bảo đảm tuyến giao thông thủy quan trọng trên sông này.
Cục Quản lý tài nguyên nước ghi nhận và mong các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý tiếp tục có những ý kiến đóng góp để đơn vị hoàn thiện Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 phù hợp với thực tế và giải quyết dứt điểm tất cả các vấn đề tồn tại của lưu vực sông này thời gian qua cũng như dưới tác động của biến đổi khí hậu trong thời gian tới.
Thanh Tâm
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiếu nước và ô nhiễm gia tăng, việc quản lý tài nguyên nước đòi hỏi không chỉ là con người và chính sách, mà cần thêm một yếu tố quyết định: dữ liệu và công nghệ. Với quyết tâm chuyển đổi số toàn diện, Cục Quản lý tài nguyên nước đang xây dựng nền móng cho một nền quản trị thông minh, nơi mỗi quyết định về tài nguyên nước được hậu thuẫn bởi dữ liệu thời gian thực, hệ thống phân tích dự báo và nền tảng ra quyết định dựa trên công nghệ số.
Xây dựng thể chế hiện đại, cắt giảm thủ tục hành chính, phân cấp mạnh mẽ cho địa phương là những nền tảng quan trọng để ngành tài nguyên nước bước vào giai đoạn quản trị mới, hiệu lực, hiệu quả và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm.
Trong bối cảnh thời tiết cực đoan, khô hạn kéo dài, thách thức từ biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước ngày một gia tăng, việc chủ động điều hòa, phân bổ nguồn nước không còn là giải pháp tình thế, mà đã trở thành yêu cầu cấp thiết cho an ninh nguồn nước quốc gia. Sáu tháng đầu năm 2025, Cục Quản lý tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã triển khai hàng loạt giải pháp điều tiết linh hoạt, dựa trên dữ liệu thời gian thực, mang lại hiệu quả rõ rệt trong cấp nước hạ du, kiểm soát dòng chảy và quản lý tài nguyên bền vững.
Tài nguyên nước, một trong những yếu tố sống còn của sự sống trên Trái đất đang đứng trước những thách thức to lớn. Suy giảm chất lượng nước, cạn kiệt nguồn nước ngọt, khai thác quá mức, ô nhiễm do công nghiệp và sinh hoạt,… là những mối nguy hại ngày càng nghiêm trọng, không chỉ ở quy mô địa phương mà đã mang tính toàn cầu.
Hiện nay, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải và sông Nhuệ mỗi ngày có hàng triệu m3 nước thải từ sinh hoạt, làng nghề, cơ sở sản xuất xả vào gây ô nhiễm nguồn nước.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, sử dụng hợp lý tài nguyên nước là yếu tố then chốt trong việc nâng cao hiệu quả nuôi trồng thủy sản.
