Minh bạch trong quản lý, sử dụng khoản đóng góp của doanh nghiệp thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất

Dự thảo Thông tư ban hành quy chế quản lý, sử dụng đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải đang thu hút được sự quan tâm rất lớn của cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng. Vấn đề chủ yếu xoay quanh việc quản lý khoản đóng góp của doanh nghiệp sao cho minh bạch, hiệu quả, bảo đảm đạt được mục đích bảo vệ môi trường. Phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường đã có cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Thi, chuyên viên chính Vụ Pháp chế, Bộ TN&MT xung quanh vấn đề này.

PV: Thưa ông, hiện nay, còn nhiều ý kiến khác nhau về việc sử dụng kinh phí đóng góp của doanh nghiệp để thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, đặc biệt là mục đích sử dụng khoản đóng góp này trong dự thảo Thông tư ban hành Quy chế quản lý, sử dụng đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu vào Quỹ BVMT Việt Nam để hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải, xin ông cho biết việc quản lý, sử dụng khoản đóng góp trong dự thảo Thông tư như thế nào?

Ông Nguyễn Thi: Dự thảo Thông tư quy định ba nội dung chính trong quản lý, sử dụng khoản đóng góp của doanh nghiệp vào Quỹ BVMT Việt Nam để thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, bao gồm: Hỗ trợ hoạt động tái chế sản phẩm, bao bì; hỗ trợ xử lý sản phẩm, bao bì và chi phí hành chính vận hành hệ thống quản lý, điều hành thự hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất.

Đối với hai hoạt động đầu; qua nhiều lần tổ chức hội thảo lấy ý kiến, đa số các đại biểu đến từ doanh nghiệp, hiệp hội, cơ quan quản lý, các tổ chức quốc tế đều bày tỏ sự đồng thuận, đồng thời còn đề nghị mở rộng thêm các đối tượng và hoạt động được hỗ trợ để thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp tái chế, xử lý chất thải ở nước ta.

Đối với nội dung thứ ba, về chi cho hoạt động quản lý hành chính của Hội đồng EPR quốc gia và Văn phòng giúp việc Hội đồng EPR quốc gia thì còn nhiều ý kiến khác nhau, chủ yếu là từ cách hiểu còn chưa đúng về các quy định về nội dung này trong Nghị định 08/2022/NĐ-CP, cụ thể như sau:

Thứ nhất, chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát và hỗ trợ thực hiện trách nhiệm tái chế, xử lý của nhà sản xuất, nhập khẩu đã được quy định tại khoản 1, 2 Điều 81; khoản 1 và khoản 5 Điều 82; khoản 5 Điều 83 và khoản 4 Điều 85, cụ thể như sau:

Nguồn chi cho quản lý hành chính thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất được quy định có 2 nguồn:

Nguồn thứ nhất là khoản trích từ đóng góp của nhà sản xuất, nhập khẩu vào Quỹ BVMT Việt Nam, mức trích này do Thủ tướng Chính phủ quyết định theo quy định tại khoản 2 Điều 81 và khoản 5 Điều 83 Nghị định 08/2022/NĐ-CP. Theo đó, tại khoản 1 Điều 14 dự thảo Thông gư đã quy định:  “Nguồn kinh phí thực hiện chi quản lý hành chính được trích một phần từ khoản đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhà nhập khẩu vào Quỹ BVMT Việt Nam để hỗ trợ tái chế sản phẩm, bao bì và hỗ trợ xử lý chất thải theo quy định của Thủ tướng Chính phủ.”

Nguồn thứ hai là từ nguồn “Thu lãi tài khoản tiền gửi khoản đóng góp tài chính của nhà sản xuất, nhập khẩu hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải” đã được quy định cụ thể tại khoản 1 Điều 82 và khoản 4 Điều 85 Nghị định 08/2022/NĐ-CP.

Về các mục chi cho quản lý hành chính của Hội đông EPR quốc gia và Văn phòng giúp việc Hội đồng EPR quốc gia, các hoạt động chi này được xây dựng trên cơ sở các quy định hiện hành về chi quản lý hành chính, chi thường xuyên của Quỹ BVMT Việt Nam và các Quỹ như Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá; Quỹ bảo vệ phát triển rừng Việt Nam; Quỹ Phòng, chống thiên tai,... Đây là những hoạt động cần thiết để vận hành hiệu quả hệ thống thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất.

Toàn cảnh buổi Hội thảo tham vấn ý kiến các doanh nghiệp, hiệp hội về dự thảo Thông tư

PV: Thưa ông, các ý kiến xoay quanh nội dung Văn phòng giúp việc Hội đồng EPR quốc gia làm việc theo chế độ kiêm nhiệm, đã được ngân sách nhà nước chi trả, vì vậy không được sử dụng khoản kinh phí đóng góp của doanh nghiệp để chi trả quản lý hành chính, ông có thể làm rõ hơn vấn đề này không ạ?

Ông Nguyễn Thi: Như tôi vừa đề cập, Nghị định 08/2022/NĐ-CP cho phép chi trả chi phí quản lý hành chính để phục vụ quản lý, giám sát và hỗ trợ thực hiện trách nhiệm tái chế và trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu (quy định tại khoản 1 Điều 82 và khoản 4 Điều 85), như vậy, Nghị định cho phép việc sử dụng các nguồn nêu trên, chủ yếu là nguồn từ lãi tiền gửi, để chi trả cho các khoản chi thường xuyên trong quản lý hành chính của Hội đồng và Văn phòng giúp việc. Đối với các công chức, viên chức của Bộ Tài nguyên và Môi trường làm việc kiêm nhiệm tại văn phòng thì họ được hưởng khoản phụ cấp kiêm nhiệm từ nguồn kinh phí nêu trên.

PV: Việc thành lập Hội đồng EPR quốc gia và Văn phòng giúp việc Hội đồng EPR quốc gia được thực hiện theo quy định nào và khi nào thì được thành lập?

Ông Nguyễn Thi: Hiện nay, Hội đồng EPR quốc gia và Văn phòng giúp việc hội đồng đang được thảo luận giữa các Bộ, ngành có liên quan thống nhất trước khi trình Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Hội đồng EPR quốc gia và Văn phòng giúp việc Hội đồng EPR quốc gia đã được quy định tại khoản 2 Điều 88 Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật BVMT. Cũng tại khoản 3 Điều này, Nghị định đã giao Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường quyết định thành lập Hội đồng EPR quốc gia; ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng EPR quốc gia và quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của văn phòng giúp việc của Hội đồng EPR quốc gia. Như vậy, Văn phòng giúp việc Hội đồng EPR quốc gia đã được thành lập theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP nêu trên và Bộ trưởng có thẩm quyền quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Văn phòng cũng như quy định tên gọi chính thức của Văn phòng. Trong dự thảo Thông tư, chúng tôi đề nghị tên là Văn phòng EPR Việt Nam. Tuy nhiên, các quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng sẽ được quy định ở văn bản khác mà không quy định trong dự thảo Thông tư này. Liên quan đến chi phí văn phòng EPR, quy định chi cho quản lý hành chính hỗ trợ thực hiện trách nhiệm tái chế của nhà sản xuất, nhập khẩu đã quy định tại khoản 1 Điều 82 Nghị định 08/2022/NĐ-CP và chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát và hỗ trợ thực hiện trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu được quy định tại khoản 5 Điều 83 Nghị định 08/2022/NĐ-CP, do vậy, việc quy định các mục chi quản lý hành chính hiện nay là phù hợp với quy định hiện hành để bảo đảm đủ nhân lực, thiết bị và tài chính để vận hành hệ thống EPR vốn sẽ rất phức tạp; việc quy định cụ thể chi phí quản lý hành chính để bảo đảm tính chặt chẽ và có thể thực hiện được ngay theo định mức chi của cơ quan quản lý hành chính nhà nước.

Đối với mỗi sản phẩm các nhà sản xuất, nhập khẩu sẽ có lộ trình và mức đóng góp phù hợp khi thực hiện EPR

PV: Thực hiện EPR và sự minh bạch khi tham gia EPR đang là vấn đề mà cộng đồng doanh nghiệp quan tâm, xin ông chia sẻ về quy trình thực hiện để đảm bảo sự công bằng khi thực hiện?

Ông Nguyễn Thi: Sự minh bạch trong thực hiện trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất là yếu tố quan trọng nhằm bảo đảm tính hiệu quả cũng như bảo đảm đạt được mục đích BVMT, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn của EPR. Tính minh bạch này không chỉ yêu cầu đối với nhà nước mà còn yêu cầu đối với doanh nghiệp trong việc đăng ký và báo cáo việc thực hiện trách nhiệm của mình; minh bạch trong việc đề xuất hỗ trợ và sử dụng kinh phí được hỗ trợ.

Đối với nhà nước, yêu cầu về sự minh bạch trong quản lý, vận hành, đặc biệt là việc quản lý sử dụng khoản tiền đóng góp của doanh nghiệp vào Quỹ BVMT Việt Nam đã được quy định rõ ràng tại điểm c khoản 4 Điều 54 và khoản 4 Điều 55 Luật BVMT (Việc tiếp nhận, sử dụng đóng góp tài chính phải công khai, minh bạch, đúng mục đích theo quy định của pháp luật).

Cụ thể hóa các quy định nêu trên, Nghị định 08/2022/NĐ-CP đã quy định việc tiếp nhận, sử dụng đóng góp tài chính vào Quỹ BVMT Việt Nam để hỗ trợ tái chế phải công khai, minh bạch, đúng mục đích. Quỹ BVMT Việt Nam có trách nhiệm báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Hội đồng EPR quốc gia và công khai việc tiếp nhận, sử dụng tiền đóng góp tài chính hỗ trợ tái chế hằng năm trước ngày 31 tháng 3 của năm tiếp theo (khoản 4 Điều 82). Nghị định cũng quy định việc xây dựng và vận hành cổng thông tin điện tử nhằm kê khai, đăng ký, báo cáo; đề nghị hỗ trợ tái chế và theo dõi, giám sát sử dụng kinh phí hỗ trơ xử lý, tái chế; theo dõi thực hiện trách nhiệm của nhà sản xuất, nhập khẩu; công khai trên cổng thông tin điện tử,... Đây là cách tiếp cận thông tin một cách dễ dàng, minh bạch và rộng rãi nhất.

PV: Nhiều đại biểu đề nghị mở rộng đối tượng được tiếp cận nguồn hỗ trợ từ Quỹ BVMT, xin ông cho biết quan điểm về vấn đề này và dự kiến thời điểm ban hành Thông tư?

Ông Nguyễn Thi: Ngoài các đối tượng được tiếp cận nguồn hỗ trợ từ Quỹ BVMT Việt Nam là các doanh nghiệp tái chế, ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện thì chúng tôi sẽ nghiên cứu để mở rộng đối tượng được tiếp cận nguồn hỗ trợ, trong đó có các đối tượng là các tổ chức thực hiện hoạt động làm sạch môi trường; thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt và thu gom, xử lý bao bì thuốc bảo vệ thực vật. Dự kiến, Thông tư sẽ được ban hành vào tháng 12/2022.

Lê Tư (thực hiện)