Thành phố Rạch Giá thuộc tỉnh Kiên Giang có diện tích tự nhiên gần 105 km2, trong đó có khu lấn biển về phía Tây để mở rộng đô thị mới rộng 420 ha thuộc các phường Vĩnh Bảo, Vĩnh Lạc và An Hòa; khu lấn biển 16 ha thuộc phường Vĩnh Thanh Vân. Bên cạnh kết quả đạt được, việc phát triển kinh tế - xã hội đang tạo nhiều áp lực lớn, thách thức trong công tác quản lý, kiểm soát môi trường, trong đó nổi lên vấn đề chất thải và nước thải sinh hoạt.
Nhận diện mức độ ô nhiễm
Thống kê của WWF- Việt Nam cho thấy, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh trên địa bàn thành phố hiện nay khoảng từ 170 tấn đến 184 tấn/ngày; tỷ lệ thu gom đạt từ 84% đến 91%, số còn lại hoặc người dân tự xử lý hoặc chưa được thu gom. Trong số rác thải được thu gom, 72 - 75% rác được xử lý chủ yếu bằng hình thức đốt, 12 - 15% được xử lý làm phân bón, số còn lại 10 - 15% được chôn lấp tại khu vực xử lý rác.
Mặc dù tỉ lệ thu gom đạt được là cao, tuy nhiên vẫn còn một số khu vực nhất là khu vực nông thôn thuộc xã Phi Thông và phường Vĩnh Hiệp, do mật độ dân cư thấp, phân tán, nguồn lực hạn chế, nên tỉ lệ thu gom vẫn chưa đạt theo mong đợi.
Khảo sát của WWF- Việt Nam (thực hiện tháng 4/2021) và số liệu từ UBND của 3 địa phương này cho thấy, tỉ lệ số hộ dân được thu gom rác ở Vĩnh Hiệp ước đạt khoảng 64%, Vĩnh Thông ước đạt 24% và Phi Thông ước đạt 16%. Với địa hình nhiều kênh rạch, thói quen vứt rác xuống sông, cộng thêm tỉ lệ thu gom còn hạn chế dẫn đến nguy cơ thất thoát rác thải nhựa ra môi trường cao.
Ngoài ra, Rạch Giá còn chịu ảnh hưởng bởi một lượng lớn rác thải từ đại dương dạt vào bờ biển (dài khoảng 14km) cũng như rác từ các tỉnh lân cận đổ về qua 5 của sông.
Hiện toàn bộ lượng rác thải sinh hoạt thu gom được trên địa bàn thành phố được vận chuyển và xử lý tại nhà máy Tâm Sinh Nghĩa tại huyện Hòn Đất, tỉnh Kiên Giang. Công tác thu gom, vận chuyển và xử lý tại khu vực nội ô thành phố cơ bản được đảm bảo; tuy nhiên còn khó khăn về tuyến đường và vận chuyển (vùng sâu thuộc các khu vực nông thôn),… nên lượng rác thải chưa được thu gom, xử lý triệt để và đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường. Lượng chất thải nhựa phát sinh nhiều, xuất phát từ thói quen tiêu dùng chưa ý thức của người dân.
Hỗ trợ và đồng hành cùng địa phương
Với sự hỗ trợ của WWF-Việt Nam, UBND thành phố đã xây dựng và ban hành kế hoạch hành động (KHHĐ) về quản lý chất thải nhựa và rác thải nhựa đến năm 2025 số 152/KH-UBND.
.jpg)
Rạch Giá là đô thị thứ 5 tham gia ký cam kết trở thành Đô thị giảm nhựa
Đây là văn bản đóng vai trò then chốt trong chiến lược tăng cường kiểm soát và giảm thất thoát rác thải nhựa ra môi trường tự nhiên, giao nhiệm vụ và huy động sự tham gia của các phòng ban và các bên liên quan cùng phối hợp thực hiện. KHHĐ tập trung vào 4 nhiệm vụ chính: (1)Tuyên truyền, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, ứng xử với các sản phẩm nhựa và rác thải đại dương; (2) Thu gom, phân loại, vận chuyển và xử lý chất thải nhựa, rác thải nhựa đại dương từ các hoạt động ở khu vực đất liền; khu vực ven kênh và trên kênh; khu vực ven biển; (3) Ngăn ngừa, giảm thiểu rác thải nhựa thất thoát ra đại dương; (4) Tăng cường nghiên cứu, hợp tác trong quản lý rác thải nhựa đại dương. Để nâng cao kỹ năng, cũng như tạo nguồn tuyên truyền viên cho công tác môi trường nói chung và giảm rác thải nhựa nói riêng, Dự án đã phối hợp cùng các cơ quan đơn vị của liên quan của Tp. Rạch Giá tổ chức được 03 lớp tập huấn ToT cụ thể như: Tập huấn cho khoảng 120 giáo viên đến từ các trường trên địa bàn tỉnh Kiên Giang về kỹ năng truyền thông giảm rác thải nhựa và giáo dục môi trường cho học sinh; 40 đoàn viên là bí thư/phó bí thư và các đoàn viên nòng cốt của thành đoàn Tp. Rạch Giá về kỹ năng truyền thông giảm rác thải nhựa và lồng ghép truyền thông giảm rác thải nhựa trong hoạt động của Đoàn; tập huấn ToT về kỹ năng truyền thông giảm rác thải nhựa, phân loại rác tại nguồn, hướng dẫn làm vi sinh bản địa IMO, xử lý rác hữu cơ làm phân hữu cơ bàng IMO tại hộ gia đình cho các thành viên nòng cốt của hội phụ nữ thành phố Rạch Giá.
.jpg)
Tổ chức tập huấn và đi thực địa nhà máy xử lý rác cho Hội LHPN thành phố
Các lớp tập huấn đã trang bị các kiến thức và kỹ năng truyền thông cần thiết cho các tuyên truyền viên nòng cốt, cũng như giúp họ thực hành và xây dựng các kế hoạch truyền thông để có thể lồng ghép vào nhiệm vụ công tác của cơ quan/đơn vị.
Tổ chức 12 chương trình tập huấn nâng cao kỹ năng về giảm rác thải nhựa, phân loại rác, hướng dẫn phân loại rác, sản xuất và ứng dụng vi sinh bản địa IMO cho hơn 300 hộ gia đình giúp giảm lượng rác hữu cơ, giảm lượng hóa chất phải sử dụng giúp bảo vệ môi trường. Đặc biệt, là ở các khu vực có tỉ lệ thu gom thấp như các Xã Phi Thông là 15%, Vĩnh Thông 24% và phường Vĩnh Hiệp 64%… thì việc hỗ trợ kiến thức và kỹ năng để quản lý và xử lý rác tốt hơn tại chính hộ gia đình sẽ góp phần quan trọng trong việc giảm thiểu rác thải thất thoát trực tiếp ra môi trường.
Để tăng cường công tác truyền thông về giảm rác thải nhựa, tăng cường thu hồi rác tái chế tại các cơ quan nhà nước, Dự án đã hỗ trợ Hội LHPN thành phố Rạch Giá 16 bình hoa 3T (tiết giảm, tái chế, tái sử dụng) để thu gom rác tái chế ở các cơ quan: Hội LHPN thành phố, UBND các phường/xã, Hội LHPN tỉnh và Hội LHPN công an thành phố để tuyên truyền về giảm thiểu rác thải nhựa và tuyên truyền về thực hành phân loại rác, cũng như thu gom rác tái chế nhằm gây quỹ cho các hoạt động của Hội.
Triển khai thí điểm các mô hình
Mô hình trường học không rác thải nhựa
.jpg)
Hoạt động kiểm toán rác trường học
Giáo dục môi trường và giảm rác thải nhựa cho học sinh luôn là một trong các hoạt động quan trọng, giúp góp phần nâng cao nhận thức và tạo chuyển biến trong hành vi của bộ phận thanh thiếu niên, thế hệ tương lai của đất nước. Trong thời gian qua Dự án đã ký kế hoạch phối hợp để triển khai mô hình trường học không rác thải nhựa với 5 trường, hiện tại 3 trường đã ban hành kế hoạch hành động tập trung vào các hoạt động như: Rà soát và ban hành nội quy về giảm rác thải nhựa trong nhà trường, mua sắm dụng cụ để thay thế sản phẩm nhựa dùng một lần, tiến hành kiểm toán rác, mua thùng rác để thực hiện phân loại rác tại nguồn, các hoạt động ngoại khóa như thi vẽ tranh, thi tái chế, giảm thiểu rác thải nhựa.
Nhằm góp phần quảng bá du lịch cho thành phố và tuyên truyền giảm nhựa đến hành khách, dự án đã phối hợp cùng cơ quan chức năng UBND Tp. Rạch Giá xây dựng phim quảng bá du lịch và tuyên truyền giảm nhựa và phát trên website của UBND thành phố. Hiện dự án vẫn đang tích cực vận động thành phố thúc đẩy việc phát sóng video tuyên truyền này trên hệ thống/kênh truyền thông công cộng và tại các chuyến xe, chuyến bay tới và đi từ Tp. Rạch Giá để tăng cường hơn nữa khả năng lan toả thông điệp của sản phẩm này.
Để góp phần trực tiếp giảm lượng rác thải nhựa thất thoát ra môi trường, tạo cảnh quan xanh, sạch đẹp, dự án đã phối hợp cùng các cơ quan chức năng của UBND Tp. Rạch Giá xóa 5 điểm nóng về rác thải nhựa cụ thể như: ở khu vực kênh T3 Lộ Liên Hương và đường Từ Dũ phường Vĩnh Quang; điểm cuối đường Ngô Thị Tập và Phạm Ngọc Thạch; điểm nóng gầm cầu Rạch Sỏi thuộc phường An Bình; Eo biển đường Tôn Đức Thắng, đoạn Marina và Gió Biển; chân cầu Vành Đai phường Vĩnh Hiệp.
Trước và sau khi xoá điểm nóng tại Vĩnh Quang
Trước và sau khi xoá điểm nóng tại Rạch Sỏi
Để góp phần cải thiện tình trạng trên, dự án đã hỗ trợ xây dựng thí điểm 03 điểm tập kết xe rác hợp vệ sinh tại đường Ngô Thị Tập, phường Vĩnh Thanh; công viên chợ Nguyễn Thoại Hầu, phường Vĩnh Thanh Vân và đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Vĩnh Quang. Các điểm tập kết xanh được xây dựng bao gồm: phông che chắn bằng khung sắt, vách tole với kích thước trung bình là ngang 8m, dài 3,5m và cao 2,5m, có cửa mở đẩy ngang để thuận tiện cho việc chứa các xe đẩy rác tay, nền được xử lý để đảm bảo không đọng nước, giảm ô nhiễm mùi. Bên ngoài phông quây có dán đề-can với nội dung tuyên truyền giảm thiểu rác nhựa, BVMT sống và thúc đẩy phân loại rác.
Để giảm mùi hôi từ các thùng chứa rác tập trung, giảm ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, dự án đã phối hợp cùng đơn vị thu gom triển khai thùng ủ IMO tại mỗi điểm để xử lý mùi hôi. Kết quả cho thấy, việc sử dụng sản phẩm IMO đã giúp giảm 70-80% mùi hôi từ các thùng rác này.
Để góp phần cải thiện tình trạng trên, dự án đã hỗ trợ xây dựng thí điểm 03 điểm tập kết xe rác hợp vệ sinh tại đường Ngô Thị Tập, phường Vĩnh Thanh; công viên chợ Nguyễn Thoại Hầu, phường Vĩnh Thanh Vân và đường Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Vĩnh Quang. Các điểm tập kết xanh được xây dựng bao gồm: phông che chắn bằng khung sắt, vách tole với kích thước trung bình là ngang 8m, dài 3,5m và cao 2,5m, có cửa mở đẩy ngang để thuận tiện cho việc chứa các xe đẩy rác tay, nền được xử lý để đảm bảo không đọng nước, giảm ô nhiễm mùi. Bên ngoài phông quây có dán đề-can với nội dung tuyên truyền giảm thiểu rác nhựa, BVMT sống và thúc đẩy phân loại rác.
Để giảm mùi hôi từ các thùng chứa rác tập trung, giảm ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, dự án đã phối hợp cùng đơn vị thu gom triển khai thùng ủ IMO tại mỗi điểm để xử lý mùi hôi. Kết quả cho thấy, việc sử dụng sản phẩm IMO đã giúp giảm 70-80% mùi hôi từ các thùng rác này.
Cải thiện hệ thống thu gom rác ở các khu vực công cộng: Dự án đã bàn giao 160 thùng rác loại 240L cho Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố để bố trí ở các khu vực công viên ven biển, công viên, bệnh viện và một số công viên khác để giảm lượng rác thải nhựa thất thoát ra ngoài môi trường.
Mô hình làm túi từ banner cũ đã qua sử dụng: Dự án đã phối hợp cùng trường Khuyết tật Tình thương Mỹ lâm Hòn đất và doanh nghiệp xã hội Vòng tay Tử tế triển khai mô hình may túi, chậu trồng cây từ banner/poster cũ được thu gom trên địa bàn Tp. Rạch Giá. Có hơn 2000 sản phẩm đã được sản xuất từ banner cũ để làm chậu cây, túi đi chợ, túi trồng cây và nhiều sản phẩm khác,… Mô hình không chỉ góp phần giảm lượng rác nhựa khó phân huỷ từ banner poster cũ thất thoát ngoài môi trường, tái sinh một vòng đới mới hữu ích cho đồ nhựa dùng một lần mà còn giúp hỗ trợ tạo sinh kế, thêm thu nhập cho nhóm yếu thế trong xã hội. Mô hình này cũng đặc biệt ở việc kết nối các bên liên quan khác nhau trong xã hội, trong đó dự án đóng vai trò cầu nối và cung cấp kỹ thuật.
.jpg)
Mô hình may túi từ banners/posters cũ tại trường Mỹ Lâm
Thí điểm thu gom rác chủ động bằng thuyền: Dự án đã phối hợp cùng UBND Tp. Rạch Giá tiến hành hoạt thí điểm vớt rác trên sông trên biển. Tổng cộng đã có 24 chuyến vớt rác trên sông và trên biển ở tuyến sông bao gồm từ cầu Quoằng tới bến Đò Giải phóng 9 và tới Kênh Cụt và tuyến biển từ bến tàu Rạch Giá cho tới đường Hoàng Văn Thụ với tổng chiều dài là hơn 30 km, với mục tiêu là tìm ra giải pháp phù hợp nhất, khả thi nhất về mặt hiệu quả kinh tế.
Tổng lượng rác vớt rác thu gom được là hơn 26 tấn, trung bình khoảng 1 tấn/chuyến, các loại rác nhựa vớt được chủ yếu là rác nổi như hộp xốp, túi nilong…
Hoạt động thí điểm ghi nhận một số vị trí phát sinh nhiều rác thải nhựa bao gồm: Chân cầu rạch sỏi, bến chợ rạch sỏi, chợ tắc ráng, từ cầu quay về cóng kênh nhánh, dọc 2 bên cầu 3/2, dọc đường Trần Hưng Đạo, bãi biển Marina và eo biển Phú Cường.
Mô hình xử lý lục bình làm phân hữu cơ: Trong nỗ lực tìm giải phá sử dụng hiệu quả lục bình, dự án đã phối hợp cùng công ty TNHH Vòng tay Tử tế tiến hành thử nghiệm làm đất xanh từ lục bình.
Mô hình xử lý lục bình làm phân hữu cơ
Bước đầu cho thấy, hiệu quả trong việc ứng dụng lục bình làm phân hữu cơ, giúp giảm và sử dụng lục bình trên kênh rạch. Trong hoạt động thử nghiệm, lục bình được xay nhuyễn, được trộn với vi sinh, vi sinh giúp nhanh phân hủy lục bình, giảm các độc tố trong lục bình. Lục bình được xay nhuyễn được rãi trên mặt hoặc trộn với đất, lục bình sẽ giúp tạo độ ẩm, độ xốp giúp cây phát triển tốt. Ngoài ra, lục bình ủ vi sinh có thể được dùng làm thức ăn bổ sung cho gia cầm.
Kết quả kiểm định cho thấy, hàm lượng các chất, đặc biệt là hàm lượng kim loại nặng nằm trong ngưỡng cho phép để làm phân bón. Tuy nhiên, việc vớt lục bình để xay tốn nhiều công, lục bình nặng nên hiệu quả về mặt kinh tế thấp, sản phẩm từ lục bình làm ra cũng không cạnh tranh được với các loại phân sơ dừa trên thị trường. Do vậy, sử dụng lục bình làm phân chỉ hiệu quả ở quy mô hộ gia đình, để hiệu quả hơn trong việc khống chế lục bình, giảm lượng thuốc khai hoang phải sử dụng thì nên phát động các hoạt động ngày chủ nhật xanh, vớt và xay lục bình như Sở TN&MT thường xuyên triển khai ở kênh điều hành hoặc có đơn vị tư nhân áp dụng cơ giới hóa từ vớt lục bình, xay ở quy mô công nghiệp mới có hiệu quả cao.
Anh Việt
Để Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh, an toàn, nước ta đã có nhiều quyết sách quan trọng để thúc đẩy việc phát triển bền vững kinh tế biển theo tinh thần của Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”. Tuy nhiên, đứng trước sự biến động không ngừng của xã hội và ảnh hưởng của đại dịch Covid -19 tới nền kinh tế nói chung, kinh tế biển nói riêng, rất cần nhanh chóng chuyển dịch cơ cấu kinh tế biển sang những ngành, lĩnh vực mới hơn, năng động và bền vững hơn theo hướng chuyển từ “nâu” sang “xanh”.
Ngày 15/12, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa ông Lê Đức Giang cùng các sở ngành, địa phương liên quan tiến hành khảo sát thực địa các khu vực phải thiết lập hành lang bảo vệ bờ biển trên địa bàn tỉnh.
Bình Thuận là một trong những tỉnh có nguồn tài nguyên biển phong phú, đa dạng. Vùng biển Bình Thuận với diện tích 52.000 km2, là một trong những ngư trường lớn của cả nước. Tuy nhiên, hiện nay, ngư trường bị thu hẹp do hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí; nguồn lợi thủy sản ngày càng cạn kiệt do khai thác không đúng quy định; cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển du lịch còn khiêm tốn, nhiều nơi phát triển chưa đồng bộ,... Vì vậy, để phát huy tối đa tiềm năng lợi thế của tỉnh cần có một phương án quy hoạch sử dụng mặt biển và đáy biển nhằm sắp xếp, phân bố hợp lý không gian các hoạt động kinh tế của tỉnh.
Quá trình tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí luôn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ra tổn hại tới môi trường biển, có thể phát sinh từ các hóa chất sử dụng để thăm dò, khai thác; các chất thải độc hại thải vào môi trường hay từ các sự cố tràn dầu trong quá trình vận chuyển,… Do vậy, các hoạt động khai thác này phải gắn với nguyên tắc phát triển bền vững.
Rạn san hô có vai trò rất quan trọng với hệ sinh thái đại dương và đời sống con người. Hiện ở nhiều nơi trong vùng biển nước ta, san hô đang bị khai thác bất hợp pháp. Bảo vệ, gìn giữ nó không đơn giản nên cần có sự chung tay của cộng đồng và những giải pháp, chế tài hữu hiệu từ các nhà quản lý biển. Đó là chia sẻ của TS. Dư Văn Toán, Trưởng phòng Khoa học biển và Biến đổi khí hậu, Viện nghiên cứu Biển và Hải đảo với phóng viên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường.
