Trong hành trình 70 năm qua, Hà Nội đã chuyển mình ngày càng phát triển và hiện đại, kéo theo đó là nhiều thay đổi trong nhịp sống của đô thị cũng như lối sống của người dân. Tuy nhiên, Thủ đô vẫn còn đang phải đối mặt với nhiều vấn đề về ô nhiễm môi trường.
Nét đẹp văn hóa xưa và sự đổi thay của Thủ đô hiện nay
Ngày 10/10/1954, một mốc son chói lọi trong trang sử hào hùng của dân tộc, khi quân và dân ta từ mọi ngả tiến vào tiếp quản Thủ đô Hà Nội, kết thúc chín năm gian khổ đấu tranh giành độc lập từ tay thực dân Pháp. Khoảnh khắc ấy không chỉ đánh dấu niềm tự hào riêng của người Hà Nội, mà còn trở thành biểu tượng bất diệt của sức mạnh đoàn kết và ý chí kiên cường của cả dân tộc.
Nhìn lại 70 năm qua, hình ảnh về những con phố dọc ngang, lấp lánh bóng dáng thời gian với những ngôi nhà mái ngói thâm nâu, tường vôi mốc thếch, loang lổ màu rêu phong, đã khắc sâu trong ký ức của bao thế hệ người Hà Nội.
Phố Hàng Ngang xưa. (Ảnh: tư liệu)
Tòa nhà cổ của người dân Hà Nội là những di sản sống động, lưu giữ vẻ đẹp mộc mạc, bình dị và thấm đẫm hồn cốt của một thời kỳ xưa cũ. Các căn nhà ống hẹp nhưng sâu, nối liền với nhau dọc theo những con phố nhỏ như Hàng Ngang, Hàng Đào, Hàng Bạc, Hàng Mã… không chỉ là nơi sinh sống mà còn là những chứng nhân của lịch sử, phản ánh lối sống và văn hóa của người Hà Nội qua nhiều thế hệ.
Những ngôi nhà cổ kính trên đường Quán Thánh, Quận Ba Đình, Hà Nội
Trong hành trình đổi thay, Hà Nội đã không ngừng vươn lên phát triển, hiện đại hóa với nhịp sống đô thị ngày càng nhanh hơn, năng động hơn. Một trong những biểu tượng cho sự chuyển mình đó là hệ thống giao thông công cộng như xe buýt và tàu điện trên cao. Từ chỗ các phương tiện cá nhân như xe đạp, xe máy chiếm ưu thế, nay xe buýt và tàu điện đã trở thành một phần quan trọng trong lối sống của người dân thành thị. Không chỉ là phương tiện di chuyển tiết kiệm và tiện lợi, chúng còn góp phần giảm thiểu ùn tắc giao thông và hạn chế ô nhiễm môi trường, một vấn đề mà Hà Nội đang phải đối mặt trong quá trình đô thị hóa.
Tàu điện trên cao tuyến Metro Nhổn - Ga Hà Nội
Tuyến buýt hai tầng được kỳ vọng sẽ là động lực phát triển du lịch cho Thủ đô
Cùng với sự phát triển của quá trình đô thị hóa, Hà Nội đã có những bước tiến quan trọng, đặc biệt trong việc đẩy mạnh đầu tư và phát triển hạ tầng đô thị, huy động nhiều nguồn lực từ xã hội. Nhiều khu đô thị mới đã được xây dựng một cách đồng bộ, hiện đại, tạo ra không gian phát triển mở rộng, mang lại một diện mạo đô thị văn minh và hiện đại hơn.
Hà Nội cũng đang tập trung đầu tư mở rộng ra vào các huyện ngoại thành như: Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì, Hoài Đức, và Đan Phượng,.. và chuẩn bị các điều kiện để nâng cấp chúng thành quận. Trong những năm tới, Hà Nội sẽ tập trung triển khai hiệu quả Quy hoạch Thủ đô giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, cùng với việc điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2045 và tầm nhìn đến năm 2065 khi được phê duyệt.
Thành phố “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”
Suốt 70 năm, Hà Nội đã không ngừng lớn mạnh, vươn mình trên hành trình hiện đại hóa. Tuy nhiên, những giá trị lịch sử và tinh thần của ngày Giải phóng vẫn rạng ngời, tiếp thêm động lực quý báu cho các thế hệ hôm nay và mai sau.
Quang cảnh mừng kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô
Môi trường Thủ đô hiện nay
Theo thống kê, tổng dân số Hà Nội hiện nay đạt hơn 8 triệu người. Mật độ dân số của thành phố Hà Nội là 2.398người/km2, cao gấp 8,2 lần so với mật độ dân số của cả nước. Đây chính là nguyên nhân khiến Hà Nội đang phải đối mặt với nhiều thách thức về vấn đề môi trường, từ tình trạng ô nhiễm bụi mịn, sự gia tăng không kiểm soát của rác thải, cho đến các tác động của quá trình đô thị hóa nhanh chóng.
Trước tiên, vấn đề bụi mịn, đặc biệt là các hạt bụi siêu nhỏ như PM2.5 và PM10, đã trở thành một trong những mối đe dọa môi trường cấp bách nhất của thành phố. Những hạt bụi này phát sinh từ lượng phương tiện giao thông khổng lồ, các công trình xây dựng liên tục và sự phát triển công nghiệp mạnh mẽ, khiến chất lượng không khí ở Hà Nội liên tục ở mức đáng báo động.
Điển hình vào ngày 7/10 vừa qua, theo thông tin từ ứng dụng PAM Air – một mạng lưới quan trắc môi trường không khí độc lập – cho thấy, nhiều khu vực tại Thủ đô Hà Nội đã ghi nhận chất lượng không khí ở mức có hại cho sức khỏe, phần lớn do tác động của thời tiết, như gió Đông Bắc và sương mù làm độ ẩm tăng cao, khiến bụi mịn không thể thoát ra khỏi bầu khí quyển.
Một trong những cư dân của thành phố, học sinh Nguyễn Yên Chi tại THPT Phan Đình Phùng - sinh sống tại Quận Long Biên - Thành phố Hà Nội chia sẻ rằng: “Trong thời gian gần đây tại Hà Nội, vấn đề bụi mịn đang trở nên nguy cấp hơn bao giờ hết. Theo tôi nghĩ, với mức dân số ngày càng tăng tại Hà Nội thì tỉ lệ ô nhiễm môi trường cũng sẽ gia tăng đáng kể”.
Học sinh Nguyễn Yên Chi - học tập tại THPT Phan Đình Phùng, Hà Nội
Ngoài vấn đề ô nhiễm bụi mịn, sự gia tăng của rác thải sinh hoạt cũng là một trong những thách thức lớn đối với môi trường của Thủ đô. Khi được hỏi về điều lo lắng nhất ở môi trường Thủ đô hiện nay, nhà báo Ngô Hồng Vân - công tác tại Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật chia sẻ: “Điều tôi lo lắng nhất về tình hình môi trường Thủ đô đó chính là tình trạng rác thải. Hiện nay vẫn còn rất nhiều khu vực mà ý thức của người dân vẫn chưa được nâng cao nhất là các bạn trẻ; đặc biệt là những khu vực công cộng mà sau khi tổ chức những sự kiện lớn thì rác tồn đọng lại rất là nhiều. Và để giải quyết vấn đề này, tôi nghĩ phải chấn chỉnh ngay về ý thức của người dân trong việc xả rác ra môi trường”.
Nhà báo Ngô Hồng Vân - Công tác tại Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật
Theo “Báo cáo hiện trạng Môi trường Quốc gia 2016-2020” do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố cuối năm 2021, lượng chất thải trên phạm vi cả nước vẫn liên tục gia tăng trung bình 64.658 tấn/ngày. Qua số liệu chứng minh cho thấy với tốc độ phát triển đô thị chóng mặt cùng sự gia tăng dân số không ngừng, Hà Nội đang chứng kiến sự bùng nổ về số lượng rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa – một loại rác khó phân hủy và tiềm ẩn nhiều mối nguy hại lâu dài cho môi trường. Hậu quả là các bãi rác ngày càng quá tải đã tạo ra những nguy cơ tiềm ẩn đáng lo ngại đối với sức khỏe của cư dân đô thị. Dòng nước từ các bãi rác đang dần đầu độc hệ sinh thái và phá hủy cảnh quan.
Hình ảnh rác thải ứ đọng ven Hồ Gươm, Hoàn Kiếm, Hà Nội
Không chỉ dừng lại ở vấn đề rác thải, việc mở rộng các khu đô thị và xây dựng hạ tầng không ngừng đã làm giảm diện tích cây xanh, vốn là "lá phổi" tự nhiên của thành phố. Điều này đã dẫn đến hiện tượng "đảo nhiệt đô thị" - khi nhiệt độ tại các khu vực trung tâm thành phố cao hơn hẳn so với vùng ngoại ô, gây cảm giác ngột ngạt cho người dân. Song song với đó, mật độ xây dựng dày đặc và các tòa nhà cao tầng liên tiếp mọc lên cũng không chỉ làm thay đổi cảnh quan đô thị mà còn phá vỡ cân bằng tự nhiên. Tất cả những yếu tố này đang đặt ra những thách thức lớn cho Hà Nội trong việc tìm kiếm các giải pháp phát triển bền vững.
Theo PGS,TS. Lưu Trường Văn, Trường ĐH Quốc tế TP. Hồ Chí Minh: “Tình trạng xây dựng lộn xộn tại các đô thị lớn là một vấn đề bức xúc đòi hỏi những biện pháp quản lý cấp bách và hiệu quả, nếu không cái giá phải trả cho việc giải quyết hậu quả môi trường sẽ là vô cùng lớn”.
Quá trình đô thị hóa tại Thủ đô
Nhà báo Ngô Hồng Vân - Công tác tại Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật chia sẻ thêm: “Vấn đề thứ nhất, tôi thấy mật độ xây dựng quá dày làm cho không gian trở nên chật chội hơn. Thứ hai là các tòa nhà cao tầng, những cái mà đang phá vỡ cảnh quan đô thị, ví dụ như có một tòa nhà màu đen ở An Dương Vương phía Hồ Tây làm cho khu vực Hồ Tây đó bị xâm hại nghiêm trọng, nhất là về những không gian đô thị. Đúng ra là chính quyền Nhà nước cùng cơ quan chức năng phải có những biện pháp để khống chế để có thể bảo vệ đô thị khỏi những sự xâm phạm đó bởi vì nguyên nhân một phần cũng là do các chủ nhà thầu thi công quá tầng không theo giấy phép”.
Giải pháp giữ thủ đô xanh, sạch đẹp
Đứng trước những vấn đề môi trường cấp bách tại Thủ đô, việc giữ cho Hà Nội xanh, sạch, đẹp là một nhiệm vụ quan trọng trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và áp lực từ dân số ngày càng tăng.
Đầu tiên cũng là giải pháp tiên quyết, Hà Nội cần đẩy mạnh việc phát triển không gian xanh. Việc trồng thêm cây xanh, xây dựng các công viên, vườn hoa trong lòng thành phố không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm bụi mịn mà còn tạo ra những khoảng không gian thư giãn, nghỉ ngơi cho người dân. Đặc biệt, bảo tồn những hồ nước như Hồ Gươm, Hồ Tây và các hàng cây cổ thụ sẽ giúp duy trì hệ sinh thái tự nhiên, giảm nhiệt đô thị, và giữ cho thành phố Hà Nội có một môi trường sống trong lành.
Bên cạnh các giải pháp cụ thể như trồng thêm cây xanh, việc nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên – những chủ nhân tương lai của Thủ đô – cũng là một yếu tố then chốt. Thế hệ này không chỉ là người trực tiếp thừa hưởng những giá trị về môi trường mà còn đóng vai trò quyết định trong việc bảo vệ và phát triển Thủ đô xanh, sạch, đẹp trong tương lai.
Hà Nội cần xem xét việc lồng ghép các nội dung giáo dục về môi trường vào chương trình học chính khóa ở tất cả các cấp, từ tiểu học đến đại học. Đây là cách tốt nhất để trang bị cho các em những kiến thức cơ bản về môi trường, như tác động của biến đổi khí hậu, ô nhiễm không khí, quản lý rác thải và bảo vệ tài nguyên nước.
Không chỉ vậy, thành phố cũng có thể tổ chức các ngày hội “Sống xanh”, nơi học sinh và sinh viên có cơ hội tham gia vào các chiến dịch dọn dẹp vệ sinh, trồng cây, hoặc các cuộc thi sáng tạo về môi trường. Những hoạt động này sẽ giúp học sinh rèn luyện kỹ năng và tạo ra sự kết nối, gắn bó với cộng đồng và cảnh quan xung quanh. Khi tham gia, các em sẽ hiểu rõ hơn về vai trò và bổn phận của mình trong việc gìn giữ môi trường sống và biết cách áp dụng những hành động cụ thể để bảo vệ môi trường ngay từ những việc nhỏ nhất.
Theo chia sẻ của học sinh Nguyễn Yên Chi tại THPT Phan Đình Phùng - sinh sống tại Quận Long Biên - Thành phố Hà Nội: “Theo tôi, nếu chỉ có sự tác động của riêng thanh niên thì vẫn chưa đủ. Tuy nhiên, tôi nghĩ “tuổi nhỏ làm việc nhỏ”. Vì thế, là một thanh niên của Thủ đô Hà Nội, tôi sẽ đi bộ đi học nếu trong khoảng cách gần hoặc sử dụng phương tiện công cộng nếu quãng đường xa. Hoặc chỉ cần những hành động nhỏ như vứt rác đúng nơi quy định cũng đã góp phần bảo vệ môi trường Thủ đô hiện nay rồi.”
Ngoài ra, em Đào Lê Thảo Nhi - Học lớp 5 tại Tiểu học Công nghệ giáo dục Hà Nội cũng chia sẻ thêm: “Em đã được các thầy cô tại trường giảng dạy về việc bỏ rác đúng nơi quy định và em đã áp dụng điều này trong cuộc sống hàng ngày.”
Em Đào Lê Thảo Nhi - Học lớp 5 tại Tiểu học Công nghệ giáo dục Hà Nội
Có thể thấy, những nỗ lực trong giáo dục và nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho thế hệ trẻ đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra một nền tảng vững chắc để duy trì các giải pháp bảo vệ môi trường lâu dài cho Thủ đô. Điều này không chỉ giúp Hà Nội duy trì được sự xanh, sạch, đẹp mà còn đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững, đảm bảo môi trường sống tốt đẹp hơn cho các thế hệ tương lai.
Cuối cùng, Thủ đô cần có những dự án quy hoạch đô thị mang tính bền vững, bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, thành phố cần tăng cường hợp tác với các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng quốc tế trong các chương trình về môi trường nhằm chia sẻ kinh nghiệm và tìm ra các giải pháp sáng tạo cho những thách thức hiện tại.
Chia sẻ về vấn đề này, nhà báo Ngô Hồng Vân - công tác tại Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật nói thêm: “Chính quyền Nhà nước cùng cơ quan chức năng phải có những biện pháp để khống chế để có thể bảo vệ đô thị khỏi những sự xâm phạm vì nguyên nhân một phần cũng là do các chủ nhà thầu thi công quá tầng không theo giấy phép.”
Để giữ cho Thủ đô Hà Nội luôn xanh, sạch, đẹp, sự phối hợp giữa chính quyền, cộng đồng và mỗi cá nhân là điều cần thiết. Chỉ khi tất cả cùng nhau hành động, chúng ta mới có thể bảo vệ và gìn giữ vẻ đẹp thiên nhiên và văn hóa của thành phố, tạo nên một môi trường sống tốt hơn cho các thế hệ tương lai.
Thùy Linh, Thu Hường
Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Chặng đường từ năm 2002-2022, Ban Cán sự đảng, Lãnh đạo Bộ xác định công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của Bộ; đồng thời, chuyển mạnh sang quản lý, điều hành phát triển trong các lĩnh vực tài nguyên và môi trường bằng pháp luật trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc thị trường; đẩy mạnh kinh tế hóa ngành Tài nguyên và Môi trường với mục tiêu phát huy tối đa nguồn lực của Ngành phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, coi đây vừa là mục tiêu, vừa là phương tiện để nhanh chóng xây dựng ngành Tài nguyên và Môi trường là một ngành kinh tế - kỹ thuật chính quy, hiện đại, hội nhập quốc tế, phục vụ đắc lực cho công cuộc phát triển bền vững đất nước.
Chặng đường 20 năm hình thành, phát triển và hội nhập của ngành Tài nguyên và Môi trường có vai trò to lớn của Đảng bộ Bộ Tài nguyên và Môi trường trong lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện công tác xây dựng Đảng; lãnh đạo tổ chức thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ chính trị, góp phần xây dựng và khẳng định vị thế của ngành Tài nguyên và Môi trường trong hành trình phát triển bền vững của đất nước.
Dự án Đầu tư Khu liên cơ quan lý nhà nước thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường là công quản trình trọng điểm của Bộ. Đây là tâm huyết của nhiều thế hệ Lãnh đạo Bộ với mục tiêu xây dựng trụ sở khối cơ quan hành chính đồng bộ, hiện đại, với kiến trúc xanh, thông minh, đáp ứng yêu cầu quản lý điều hành, tập trung; thực hiện chủ trương về sắp xếp lại, xử lý cơ sở nhà đất của Bộ tại TP. Hà Nội.
Tư liệu viễn thám là quan trọng trong giám sát tài nguyên thiên nhiên và môi trường, BĐKH, thiên tai, các điều luật đưa ra nhằm đảm bảo sự phát triển của CNVT trong cả tư nhân và nhà nước, khả năng nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ tân tiến trong tương lai. Tương tự, các nước như: Nga, Anh, Pháp, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc,… đã xây dựng các chính sách định hướng về các hoạt động ứng dụng CNVT độc lập.
Sở Tài nguyên và Môi trường thành phố Hải Phòng là cơ quan chuyên môn, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân thành phố quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường, gồm: Đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản, địa chất; môi trường; khí tượng thủy văn; biến đổi khí hậu; đo đạc và bản đồ; quản lý tổng hợp và thống nhất về biển và hải đảo; quản lý và tổ chức thực hiện các dịch vụ công về các lĩnh vực thuộc phạm vi chức năng của Sở.
