Nghệ An: Bảo tồn làng nghề để bứt phá du lịch cộng đồng

Giữa nhịp sống hiện đại, nhiều làng nghề truyền thống ở Nghệ An đang hồi sinh nhờ định hướng bảo tồn gắn với phát triển du lịch cộng đồng…

Tiềm năng phát triển làng nghề

Theo số liệu thống kê mới đây, Nghệ An là tỉnh có số lượng làng nghề không nhỏ, toàn tỉnh có đến 189 làng nghề. Trong đó, có 17 làng nghề có sản phẩm đạt chuẩn OCOP, 18 làng nghề có hợp tác xã. Tựu chung, các làng nghề trên địa bàn tỉnh hoạt động hiệu quả chiếm tỷ lệ cao và giải quyết việc làm cho hàng chục nghìn lao động địa phương.

Trên thực tế, bảo tồn và phát triển làng nghề có vai trò quan trọng trong thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm và nâng cao đời sống của người dân; bảo vệ, giữ gìn cảnh quan góp phần xây dựng nông thôn mới của địa phương. Đồng thời, việc bảo tồn này sẽ phát huy được giá trị văn hóa làng nghề gắn với phát triển kinh tế du lịch để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc, vùng, miền, địa phương khác nhau.

Xác định rõ điều đó, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành Đề án “Bảo tồn và phát triển làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2023-2030”. Trọng tâm cho mục tiêu  đến năm 2030 khôi phục, bảo tồn được ít nhất 02 nghề truyền thống và 02 làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một, thất truyền; công nhận mới ít nhất 30 làng nghề, 3 làng nghề truyền thống, trong đó có 04 làng nghề gắn với du lịch; trên 80% làng nghề, làng nghề truyền thống hoạt động có hiệu quả; có ít nhất 95% người lao động trong làng nghề được đào tạo, đào tạo lại, đào tạo nâng cao kỹ năng nghề, kỹ năng vệ sinh an toàn lao động và kiến thức công nghệ thông tin cơ bản.

Đặc biệt, việc đặt quyết tâm phấn đấu mỗi năm tổ chức từ 02 - 03 lớp dạy nghề, truyền nghề tại các làng nghề; có ít nhất 01 làng nghề truyền thống và 12 làng nghề có sản phẩm được phân hạng theo Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP); có ít nhất 20% số làng nghề có sản phẩm được bảo hộ sở hữu thương hiệu; thành lập ít nhất 20 hợp tác xã trong làng nghề để đẩy mạnh liên kết theo chuỗi giá trị;… sẽ tạo “cú hích” trong việc tạo ra giá trị sản phẩm, đa dạng hóa các mặt hàng và giải quyết việc làm ổn định cho người dân địa phương. Mặt khác, đây còn là yếu tố cốt lõi để nâng tâm bộ mặt nông thôn góp phần đổi thay diện mạo trên hành trình thu hút du khách về với với bản làng.

Làng nghề có đóng góp rất tích cực cho quá trình phát triển của xã hội. Điều này đã được chứng thực suốt chiều dài lịch sử. Làng nghề không chỉ tạo ra sự đa dạng trong sản phẩm, làng nghề còn mang dấu ấn địa phương vươn ra thị trường. Cùng với đó là giá trị kinh tế, thu nhập cũng như nâng cao giá trị sản phẩm nông sản của địa phương.

Nghệ An là tỉnh có địa hình đa dạng phù hợp phát triển du lịch với các vùng được du khách biết đến như địa bàn các xã thuộc các huyện cũ như: Quế Phong, Nghĩa Đàn, Con Cuông, Kỳ Sơn,… Do đó, kế hoạch xây dựng làng nghề phát triển gắn với du lịch cộng đồng sẽ mang lại tín hiệu tích cực, tạo đà cho các sản phẩm dễ dàng đến tay người tiêu dùng.

Điển hình như xã Châu Tiến, vùng đất được xem là “miền cổ tích” trong phát triển du lịch cộng đồng có tiếng của Nghệ An đang từng bước nỗ lực đưa các sản phẩm của địa phương đến với du khách thông qua các làng nghề truyền thống như làng nghề thêu, dệt thổ cẩm,… Ở đây có du lịch cộng đồng bản Hoa Tiến - nơi có bước nhảy vọt ngỡ ngàng chỉ sau vài năm ngắn ngủi. Đến Hoa Tiến hôm nay người khó tính nhất cũng phải thừa nhận “thay da đổi thịt” trên nhiều phương diện. Lọt vào mắt du khách ngay từ phút đầu đến đây là hàng trăm ngôi nhà sàn tươm tất, ngăn nắp. Do đó, việc phát triển du lịch cộng đồng gắn với phát triển làng nghề sẽ tạo nên sự đa dạng cho cho du khách trải nghiệm khi đến với Châu Tiến.

“Con người, bản sắc văn hóa, danh lam thắng cảnh của xã Châu Tiến nói chung, bản Hoa Tiến nói riêng phù hợp để phát triển du lịch cộng đồng. Được sự quan tâm, định hướng của các cấp, các ngành, cùng với đó là sự quyết tâm của chính địa phương đã mang lại những kết quả khá tích cực, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể (chữ viết, các làn điệu dân ca), trong số đó, các làng nghề trên địa bàn được quan tâm và ngày càng phát triển”, ông Trần Văn Hùng, Phó Bí thư Đảng ủy xã Châu Tiến cho biết.

Song hành các chính sách kích cầu

Cùng với mục tiêu phấn đấu đạt lộ trình như kế hoạch, tỉnh Nghệ An đã có nhiều giải pháp thực hiện để làng nghề phát triển ngày càng xứng tầm và nhanh nhạy với thời cuộc.

Trước hết, cùng với bảo tồn, phát triển làng nghề, địa phương này cũng chú trọng phục hồi, tôn tạo các di tích liên quan đến giá trị văn hóa, làng nghề truyền thống (không gian làm nghề, cảnh quan làng nghề,...); khôi phục, tổ chức các lễ hội, hoạt động văn hóa dân gian, phát huy các giá trị văn hóa của nghề và làng nghề trong xây dựng môi trường du lịch văn hóa. Sản phẩm có đóng góp vào bảo tồn văn hóa truyền thống như: Dệt thổ cẩm, đan lát, các lễ hội Pu Nhạ Thầu, đền 9 Gian, đền Vạn, làng Vạc,…

Song song với đó là huy động tối đa các nguồn lực xã hội và sự hỗ trợ của Nhà nước để tạo điều kiện tối đa cho các làng nghề cả về vật lực cũng như chính sách. Phát triển hài hòa các cơ sở ngành nghề quy mô vừa và nhỏ, đa dạng hóa các hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh trong các làng nghề, kết hợp công nghệ hiện đại với công nghệ truyền thống để phát huy hiệu quả sản xuất, kinh doanh.

Mặt khác, phát triển làng nghề gắn với thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, đẩy mạnh xuất khẩu, phù hợp với chiến lược và định hướng phát triển kinh tế - xã hội bền vững, tăng trưởng xanh, phát triển mô hình sản xuất tuần hoàn khép kín tiết kiệm nguyên liệu, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu; ứng dụng công nghệ số trong quản lý, quảng bá, xúc tiến thương mại sản phẩm của làng nghề.

Để làng nghề có nguyên liệu để sản xuất, các địa phương phải có phương án duy trì và phát triển vùng nguyên liệu phục vụ làng nghề. Điển hình như: Cây lùng ở xã Châu Tiến; Mây, tre, mét ở Tam Thái, Tam Quang, Tương Dương; Đậu làm tương ở xã Nam Đàn;…

Điều kiện cần để làng nghề thích ứng với xu thế thị trường là đào tạo và phát triển được nguồn nhân lực cho các làng nghề. Trong đó, tập trung hỗ trợ, tạo điều kiện cho các nghệ nhân, thợ giỏi tham gia các khóa đào tạo nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng dạy học, thiết kế mẫu mã sản phẩm và xu hướng thị trường; Hỗ trợ đào tạo cho người lao động tại làng nghề nâng cao trình độ kỹ năng nghề, vệ sinh an toàn lao động, kiến thức công nghệ thông tin cơ bản, chuyển đổi số kiến thức kinh doanh.

Hiện nay, các làng nghề đang phải đối diện về cải tiến chất lượng, mẫu mã thiết kế, tính thẩm mĩ để bắt nhịp yêu cầu của người tiêu dùng, thị trường đầu ra,… Do đó, để đáp ứng với những đòi hỏi trong xu thế cạnh tranh, các làng nghề buộc phải tự làm mới mình, không ngừng “biến đổi” tích cực để vươn lên...