Những nghiên cứu đặt ra trong phát triển du lịch sinh thái thân thiện với môi trường ở Ninh Bình

Khai thác và BVMT sinh thái là điều kiện quan trọng để thúc đẩy du lịch Ninh Bình phát triển. Ngoài ý nghĩa góp phần bảo tồn tự nhiên, bảo vệ ĐDSH và văn hóa cộng đồng, sự phát triển của du lịch sinh thái (DLST) đã mang lại những nguồn lợi to lớn, nâng cao thu nhập, giải quyết việc làm cho người dân vùng du lịch, nhất là ở khu vực vùng sâu vùng xa.

Bảo vệ, khai thác để phát triển là yêu cầu quan trọng trong phát triển du lịch sinh thái, trong đó đẩy mạnh hoạt động giáo dục về các hệ sinh thái và môi trường sống, hướng dẫn cách thức để người làm du lịch và khách du lịch tiến hành hoạt động du lịch đúng cách với thái độ trân trọng, bảo vệ thiên nhiên là mục tiêu đang được thực hiện tại Ninh Bình.

Khu du lịch sinh thái Tràng An - Ninh Bình

Phát huy tiềm năng, thế mạnh du lịch

Với đặc điểm đa dạng về cấu trúc địa hình, biển cả, đồng bằng, đồi núi, đầm hồ... Ninh Bình là một trong số những địa phương ở khu vực phía Bắc được sở hữu sự đa dạng về cảnh quan sinh thái có giá trị trong việc phát triển nhiều loại hình du lịch hấp dẫn như: Du lịch sinh thái, văn hoá, lịch sử, nghỉ dưỡng, thể thao, nghiên cứu khoa học, hội chợ… Do vậy, mỗi năm du lịch Ninh Bình đón hàng triệu lượt khách tới thăm quan, chiêm bái.

Một trong những điểm đến nổi tiếng ở xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư là Khu du lịch sinh thái vườn chim Thung Nham. Đây là một trong những mô hình du lịch phát triển bền vững, gắn với trách nhiệm bảo vệ tài nguyên du lịch, BVMT thiên nhiên, bảo vệ HST đa dạng với 300 ha rừng, trong đó có nhiều loại cây lấy gỗ có chất lượng cao như keo, xà cừ, sưa đỏ, sưa trắng... cùng với xen mô hình các cây ăn quả tạo dựng nên một quần thể thực vật có sự kết hợp giữa cây lấy gỗ, cây ăn quả và thảm thực vật xanh.. Khu du lịch với diện tích hơn 300 ha có 12 điểm tham quan với nhiều loại hình du lịch và là tổ hợp đa dạng các dịch vụ cho khách tham quan như: Nghỉ dưỡng, thưởng thức ẩm thực, DLST… Nhờ đó, Thung Nham góp phần tô điểm vào bức tranh kinh tế du lịch của tỉnh Ninh Bình và là khu du lịch điển hình trong vấn đề phát triển loại hình DLST theo hướng bền vững.

Khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long nằm ở phía Đông Bắc huyện Gia Viễn, thuộc địa phận của 7 xã Gia Hưng, Liên Sơn, Gia Hòa, Gia Tân, Gia Vân, Gia Lập và Gia Thanh. Đây là khu vực có HST phong phú. Ngoài hai hệ sinh thái chủ yếu là đất ngập nước và rừng trên núi đá vôi còn có cả HST đồng ruộng, rừng trồng, bãi cỏ, nương rẫy và HST làng bản. Ngoài giá trị ĐDSH, Vân Long còn có cả một quần thể di tích lịch sử văn hóa lâu đời. Đến nay, nơi đây có khoảng 40 loài cá thể, với nhiều loại động vật quý hiếm như Voọc quần đùi trắng, gấu ngựa, sơn dương, tắc kè… Không chỉ có thế, Vân Long còn là nơi có cảnh quan và di tích văn hóa với 32 hang động đẹp như hang Cá, hang Bóng.

Quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới - di sản “kép” đầu tiên ở Việt Nam không chỉ mở ra cơ hội phát triển du lịch đối với Ninh Bình mà còn là dịp để lớp lớp các thế hệ người dân xác định trách nhiệm cùng nhau giữ gìn và bảo tồn giá trị của di sản. Nơi đây đang xây dựng hình ảnh của một điểm đến an toàn thân thiện, mến khách.

Thực tế đã chứng minh, sau khi Quần thể danh thắng Tràng An trở thành di sản thế giới, số lượng khách du lịch đến với Ninh Bình liên tục tăng hằng năm. Bình quân đón 4-5 triệu lượt du khách/năm. Có được kết quả đó là nhờ chiến lược phát triển và khai thác có hiệu quả của Ban Quản lý cũng như biết chú trọng phát triển kinh tế du lịch nhưng chú trọng đến môi trường sinh thái. Bên cạnh việc đóng góp vào NSNN, các khu DLST ở Ninh Bình còn góp phần không nhỏ vào việc giải quyết việc làm cho lao động nông nhàn tại chính địa phương đó, đặc biệt là lao động nữ tham gia chở đò, hướng dẫn dịch vụ.

Với lượng khách tương đối lớn, vấn đề xả thải rác ra môi trường không hề nhỏ nhưng các khu du lịch trên đã triển khai đồng bộ và hiệu quả các giải pháp BVMT như bố trí hệ thống thùng rác dọc các trục, tuyến đường và các vị trí công cộng tại khu du lịch, có biển cảnh báo cấm xả rác ra môi trường, tuyên truyền, vận động và gắn trách nhiệm BVMT của người lao động và khách du lịch. Bên cạnh đó, với mô hình tự cung, tự cấp các sản phẩm sạch phục vụ cho khách tại khu ẩm thực, Ninh Bình đã duy trì tốt mô hình kinh tế nông trang, hướng đến những sản phẩm “sạch và an toàn, bảo vệ sức khoẻ khách hàng, những người tiêu dùng”. Đây cũng là một trong những tiêu chí phát triển du lịch bền vững, gắn với trách nhiệm BVMT của khu du lịch. Đặc biệt, doanh nghiệp đã đầu tư xây dựng hệ thống xử lý rác thải riêng nhằm bảo đảm vấn đề vệ sinh môi trường trong chính khu du lịch. Bên cạnh việc khai thác du lịch, Khu du lịch luôn coi trọng công tác BVMT thiên nhiên, thường xuyên phát động các hoạt động “Trồng cây gây rừng”, “Thung Nham xanh” trong các tổ chức Đảng, Đoàn của Doanh nghiệp, thu hút cán bộ, nhân viên và người lao động tham gia.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia về môi trường thì, việc đẩy mạnh khai thác tiềm năng DLST nhưng so với yêu cầu đặt ra thì Ninh Bình vẫn chưa thực hiện đồng bộ các biện pháp bảo vệ. Đặc biệt là nhận thức của toàn bộ người dân, do vậy môi trường du lịch sinh thái ở nhiều nơi trên địa bàn tỉnh bị ảnh hưởng. Chẳng hạn,tại Khu du lịch sinh thái vườn chim Thung Nham, hiện có khoảng 30 loài chim với khoảng hơn 4000 con về đây trú ngụ và sinh sống. Tuy nhiên, do nhận thức còn nhiều hạn chế, một số người dân vẫn lén lút chặt cây, phá rừng khiến đất đai thoái hóa dần, gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường tự nhiên của chúng. Hơn nữa, do diện tích kiếm ăn của các loài chim trong khu du lịch nhỏ nên chúng phải đi đến các khu vực lân cận để kiếm mồi, khi chúng ra khỏi vùng sinh thái thì lại bị con người săn bắt. Ngoài ra, tình trạng rác thải ở một số địa bàn nhỏ trong khu du lịch cũng đang là vấn nạn, gây phản cảm trong mắt du khách. Tại nhiều khu điểm du lịch, tình trạng thu gom rác thải chưa đảm bảo hoặc có thu gom nhưng xử lý chưa triệt để nên gây ONMT, mất mỹ quan.

Đề xuất những định hướng

Trọng tâm phát triển Ngành Du lịch Ninh Bình từ nay đến năm 2030 là đưa Ninh Bình thành trọng điểm du lịch của cả nước, du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh. Để hiện thực hóa điều đó, Ninh Bình đã và đang đặc biệt quan tâm chú trọng BVMT để du lịch ngày càng phát triển bền vững.

Theo quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Ninh Bình đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 thì Ngành Du lịch sẽ có nhiều bước tiến nhảy vọt như thu hút nhiều hơn khách du lịch quốc tế ở các khu vực Đông Bắc Á, Châu Âu, Bắc Mỹ, Châu Úc... Đa dạng hóa các nhóm sản phẩm du lịch như: Du lịch tham quan danh lam thắng cảnh; du lịch văn hóa tâm linh; DLST; du lịch nghỉ dưỡng; du lịch vui chơi giải trí, thể thao; du lịch biển, sinh thái biển, du lịch bổ trợ… Bên cạnh đó, Ninh Bình đầu tư xây dựng hệ thống xử lý chất thải, bảo đảm vệ sinh môi trường, góp phần làm gia tăng giá trị tài nguyên du lịch và phát triển bền vững. Khuyến khích, hỗ trợ các cơ sở hoạt động du lịch sử dụng năng lượng sạch, tái tạo để giảm thiểu ONMT; Có chính sách thu phí, xử phạt đối với các loại chất thải gây ONMT ở các cơ sở dịch vụ du lịch; Có quy định bắt buộc đối với các cơ sở du lịch báo cáo định kỳ về kết quả BVMT với cơ quan có thẩm quyền. Đồng thời, tuyên truyền, giáo dục, đào tạo về BVMT nhằm tăng cường hiểu biết cho cộng đồng và doanh nghiệp du lịch. Xây dựng nguồn nhân lực có kiến thức, kỹ năng tư duy để quản lý, sử dụng bền vững, khai thác hợp lý TN&BVMT du lịch. Ngoài ra, khuyến khích ứng dụng công nghệ xanh, công nghệ sạch trong các khu du lịch nhằm góp phần BVMT và phát triển du lịch bền vững. Sử dụng các vật liệu thân thiện với môi trường trong cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch… Tạo điều kiện về cơ chế, chính sách sử dụng vật liệu tre, luồng và các vật liệu khác thân thiện với môi trường trong các công trình du lịch. Cùng với đó, tuyên truyền, giáo dục đến cộng đồng, đến các doanh nghiệp và khách du lịch về bảo vệ TNMT du lịch. Nâng cao nhận thức toàn xã hội về tác động của BĐKH&NBD đối với hoạt động phát triển du lịch. Lồng ghép các phương án thích ứng với BĐKH trong các quy hoạch và các dự án đầu tư du lịch (đặc biệt là các dự án ven biển). Khuyến khích phát triển du lịch sinh thái và các loại hình du lịch thân thiện với môi trường và sử dụng năng lượng sạch, tái tạo trong các cơ sở dịch vụ du lịch.

VŨ THỊ THẢO

Khoa Kinh tế Tài nguyên và Môi trường

Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội