Nông nghiệp là trụ đỡ, động lực phát triển kinh tế bền vững

GS.TS Nguyễn Anh Trí - Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội nhấn mạnh, nông nghiệp là chủ lực, một thế mạnh, một mũi nhọn, trụ đỡ và là động lực quan trọng để phát triển kinh tế bền vững.

Tám thập niên đồng hành, kiến tạo và phát triển cùng đất nước và dân tộc là hành trình của ý chí và khát vọng, là biểu tượng của trí tuệ, bản lĩnh và cũng là cột mốc ghi dấu bước chuyển mình mạnh mẽ của ngành Nông nghiệp Việt Nam. Trong mọi giai đoạn lịch sử, nông nghiệp luôn thể hiện vai trò quan trọng, sự vững vàng, luôn đứng vững trước mọi thách thức và khó khăn, là điểm tựa của ổn định chính trị, là trụ đỡ của nền kinh tế, là nền tảng sinh kế của hàng triệu hộ nông dân và là thế mạnh giúp Việt Nam vươn tầm quốc tế. 

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Nông nghiệp và Môi trường (1945 - 2025), phóng viên Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường đã có buổi trao đổi với GS.TS Nguyễn Anh Trí - Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội về vai trò, sứ mệnh cũng như kỳ vọng đối với ngành trong bối cảnh đất nước đang vững bước tiến vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Nông nghiệp là động lực quan trọng để phát triển bền vững

Phóng viên: Luôn đồng hành cùng đất nước, cùng dân tộc trong mọi giai đoạn lịch sử, dưới sự lãnh đạo sáng suốt và đúng đắn của Đảng, Chính phủ, ngành Nông nghiệp và Môi trường đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp thiết thực cho sự nghiệp đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước, thể hiện rõ nét là hai trụ đỡ chiến lược bảo đảm cho đất nước phát triển hài hòa, bền vững, hướng tới tương lai xanh, thịnh vượng. Nhân dịp kỷ 80 năm Ngày truyền thống ngành Nông nghiệp và Môi trường, đại biểu đánh giá vai trò của lĩnh vực nông nghiệp có ý nghĩa quan trọng như thế nào?

GS.TS Nguyễn Anh Trí - Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội: Ngày kỷ niệm truyền thống ngành Nông nghiệp và Môi trường có ý nghĩa hết sức quan trọng. Bởi nông nghiệp là ngành có rất nhiều đóng góp trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đạt được nhiều thành tựu ấn tượng, nổi bật và rất cần có sự quan tâm, chú trọng để tiếp tục phát triển. Do đó, ngày kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường là dịp để ôn lại những kết quả đã đạt được, những truyền thống vẻ vang, ngày để tôn vinh cũng như lan toả vai trò của ngành tới cử tri và nhân dân cả nước. Đồng thời khơi dậy tinh thần đổi mới, sáng tạo và khát vọng vươn lên trong giai đoạn chuyển đổi xanh, phát triển nông nghiệp sinh thái, kinh tế tuần hoàn và tăng trưởng bền vững gắn với bảo vệ môi trường.

Về vai trò, ý nghĩa của nông nghiệp trong nền kinh tế quốc dân, tôi thống nhất rất cao với quan điểm của Đảng rằng nông nghiệp là lợi thế quốc gia, trụ đỡ của nền kinh tế. Phát triển nông nghiệp hiệu quả, bền vững, tích hợp đa giá trị theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, năng lực cạnh tranh, gắn với đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến, bảo quản sau thu hoạch và phát triển thị trường nông sản cả ở trong nước và ngoài nước; bảo đảm an toàn thực phẩm, an ninh lương thực quốc gia, bảo vệ môi trường sinh thái; khuyến khích phát triển nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn. Chuyển mạnh tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang phát triển kinh tế nông nghiệp gắn với nhu cầu thị trường. Phát huy lợi thế vùng, miền, địa phương, tổ chức sản xuất kinh doanh nông nghiệp theo chuỗi giá trị, dựa trên nền tảng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo... Trên thực tế, ngành nông nghiệp đã hoàn thành xuất sắc và thực hiện rất hiệu quả vai trò của mình.

Ngoài vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, tôi cho rằng nông nghiệp còn là chủ lực, một thế mạnh, một mũi nhọn và là một động lực để phát triển kinh tế đất nước, không phải chỉ bây giờ mà chắc chắn còn rất lâu dài. Mặc dù vai trò trụ đỡ nền kinh tế đã được thể hiện rõ nhưng chưa đủ. Phải nhìn nhận sâu hơn rằng, nông nghiệp chính là trụ đỡ phát triển, trụ đỡ động lực để phát triển kinh tế bền vững. Như vậy mới xác định đúng, trúng và xứng đáng vai trò của nông nghiệp Việt Nam, mới đúng bản chất và thế mạnh của ngành.

Để rõ hơn về quan điểm này, chúng ta phải nhìn lại quá trình phát triển lịch sự đầy ấn tượng. Gốc rễ của đất nước Việt Nam chúng ta là nông nghiệp, bao gồm đất đai, ruộng vườn, con người, văn hoá và truyền thống. Trong suốt quá trình giành độc lập dân tộc, nông nghiệp luôn là nền tảng vững chắc, đảm bảo an ninh lương thực cho cả tiền tuyến và hậu phương. 

Từ xưa, dân ta đã có câu “dĩ nông vi bản”, nghĩa là lấy nông nghiệp làm gốc, làm cơ sở. Quan điểm coi trọng vai trò của nông nghiệp đối với sự phát triển đất nước càng được thể hiện rõ nét và tập trung trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt đề cao vai trò của nông nghiệp, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, cần phải lấy canh nông là gốc của nền kinh tế, người nông dân và lĩnh vực nông nghiệp là một điểm tựa quan trọng, một cội nguồn của sự giàu mạnh, phát triển của dân tộc, của quốc gia. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp. Nền kinh tế của ta lấy canh nông làm gốc. Trong công cuộc xây dựng nước nhà, Chính phủ trông mong vào nông dân, trông cậy vào nông nghiệp một phần lớn. Nông dân ta giàu thì nước ta giàu. Nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh”.

Bên cạnh đó, trong khoảng 40 năm đổi mới vừa qua, đất nước chúng ta lớn mạnh được là nhờ nông nghiệp. Nền kinh tế của Việt Nam thoạt đầu cực kỳ nghèo nàn, lạc hậu, người dân chúng ta bớt khổ, bớt khó khăn bắt đầu từ việc xuất khẩu gạo. Nếu nhìn lại lịch sử, khoảng những năm từ 1985 - 1989, đất nước mình còn nghèo nàn, vô cùng khó khăn, bản thân tôi cảm thấy lúc đó không có đường ra. Nhưng may mắn thay, bằng phát triển nông nghiệp, cụ thể nhất là xuất khẩu gạo, chúng ta đã "rũ bùn đứng dậy chói lòa", từng bước sánh vai với quốc tế. Có thể khẳng định, nông nghiệp chính là bệ phóng giúp Việt Nam thoát khỏi khủng hoảng kinh tế.

Đến bây giờ, điều đó thấy rất rõ. Trên thế giới có 195 quốc gia và vùng lãnh thổ thì Việt Nam chúng ta đã xuất khẩu nông sản tới 190 quốc gia và vùng lãnh thổ, gần như bao phủ trên toàn bộ địa cầu. Trên thực tế, xuất khẩu nhiều mặt hàng lương thực, thực phẩm của Việt Nam đang đứng top đầu thế giới. Đơn cử như xuất khẩu gạo năm 2024 đạt 9,15 triệu tấn, chỉ đứng sau Ấn Độ - nước xuất khẩu gạo nhiều nhất thế giới.

Năm 2024, xuất khẩu thủy sản đạt trên 10 tỉ USD, đứng thứ ba thế giới, sau Trung Quốc và Na Uy. Xuất khẩu cà phê đứng thứ hai thế giới, sau Brazil. Xuất khẩu rau gia vị đứng đầu thế giới và xuất khẩu rau quả đứng thứ 15 thế giới. Việt Nam đã và sắp ký kết hợp tác đảm bảo an ninh lương thực với nhiều nước như Singapore, Philippines, Indonesia, Brazil, Malaysia... điều này cho thấy xuất khẩu nông sản, trong đó có an ninh lương thực đóng vai trò rất quan trọng, nâng tầm vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. Đây là một thành tựu vĩ đại, một niềm tự hào lớn, đánh dấu sự vươn mình mạnh mẽ của nông nghiệp Việt Nam.

Tôi khẳng định nông nghiệp là trụ đỡ động lực phát triển lâu dài bởi các sản phẩm nông nghiệp của chúng ta đã trở thành thương hiệu uy tín cùng với nguồn lực chất lượng,... Nếu ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo vào nông nghiệp để làm giàu hơn, phong phú hơn các sản phẩm thì chắc chắn nông nghiệp sẽ là một động lực phát triển rất quan trọng đối với nền kinh tế của đất nước.

Bên cạnh đó, trong đường lối phát triển đất nước, cụ thể nhất là ngay trong dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng cũng nhấn mạnh, nông nghiệp tiếp tục phát huy vai trò "trụ đỡ" trong nền kinh tế, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đồng thời đề ra nhiều định hướng chiến lược để phát triển nông nghiệp trong giai đoạn tới.

Nông nghiệp Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang và phát triển mạnh mẽ hơn nữa

Phóng viên: Nông nghiệp luôn phát huy vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, đặc biệt là trong nhiệm kỳ vừa qua, khi chứng kiến rất nhiều biến cố và thách thức. Trong giai đoạn tới, đại biểu có kỳ vọng như nào với ngành đồng thời có khuyến nghị như nào để nông nghiệp tiếp tục phát huy vai trò là trụ đỡ của nền kinh tế, song hành cùng phát triển kinh tế - xã hội, gắn với phát triển bền vững?

GS.TS Nguyễn Anh Trí - Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội: Việc xác định đất nước chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc thể hiện tầm nhìn, định hướng và định vị rất đúng đắn và sáng suốt của Đảng, mà người đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm. Tuy nhiên, trước hết tôi muốn nói rõ hơn về kỷ nguyên mới của dân tộc.

Phải nói rằng, đất nước chúng ta đã trải qua hai kỷ nguyên. Kỷ nguyên thứ nhất là kỷ nguyên độc lập, tự do (1930 - 1975) và sau đó là các cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc xâm lược. Chúng ta từ một quốc gia bị xâm lược trở thành quốc gia có chủ quyền, độc lập.

Kỷ nguyên thứ hai là kỷ nguyên đổi mới, hội nhập và phát triển từ năm 1975 đến nay; đặc biệt là công cuộc đổi mới bắt đầu từ năm 1986 khi tạo ra những chuyển biến lịch sử đưa đất nước chúng ta từ một nước nông nghiệp, lạc hậu kém phát triển trở thành quốc gia phát triển.

Kỷ nguyên thứ ba là tiếp tục đưa đất nước phát triển lên một tầm cao mới, trình độ mới; đồng thời kế thừa những kết quả từ 2 kỷ nguyên trước, phù hợp với quy luật phát triển là “độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội”. Và kỷ nguyên mới được xác định tính từ Đại hội XIV của Đảng.

Giai đoạn kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc phải đạt được dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, đất nước chúng ta sánh vai với các nước cường quốc trên thế giới. Chúng ta cũng đặt ra hai mục tiêu 100 năm, mục tiêu trước mắt năm 2030 là kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng và trở thành một nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; năm 2045 là kỷ niệm 100 năm thành lập nước, trở thành nước phát triển, có thu nhập cao. 

Muốn đạt được các mục tiêu đó cần phải phát triển rất đồng bộ. Ở một khía cạnh, từ năm 2026, tăng trưởng GDP của chúng ta phải đạt mục tiêu hai con số. Đây chính là một thách thức lớn, hay có thể nói là một khó khăn, đòi hỏi cần có phương hướng, giải pháp, cách làm hiệu quả.

Từ khó khăn như vậy, chúng ta cần nhìn lại đâu là lợi thế, thế mạnh của mình. Trong những tiềm năng, lợi thế của đất nước, chúng ta có thế mạnh về nông nghiệp, con người, truyền thống, văn hoá, sự thông minh, cần cù, kiên trì và quyết tâm,... Trong những thế mạnh đó, tôi cho rằng nông nghiệp chính là thế mạnh số một. Chuyển đổi số hay các sản phẩm đều phải dựa vào nông nghiệp. Bởi lẽ, nông nghiệp đảm bảo an ninh lương thực cho đất nước và nuôi sống hơn 100 triệu dân. 

Đến thời điểm hiện tại, chúng ta có thể tự hào khẳng định rằng, vấn đề an ninh lương thực của Việt Nam được đảm bảo gần như tuyệt đối. Trong thời gian qua, vấn đề thiên tai, dịch bệnh hay biến đổi khí hậu khó lường,.. an ninh lương thực của Việt Nam vẫn đứng vững trước mọi khó khăn.

Ngoài ra, để đạt được các mục tiêu mà Đảng đã đề ra, thì không thể không nhắc tới chất lượng nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhân dân Việt Nam chúng ta có những ưu điểm, thế mạnh mà hiếm đất nước nào trên thế giới có được, đó chính là sự cần cù. Người Việt Nam chúng ta rất thông minh, sáng tạo, rất kiên trì và rất quyết liệt, điều này cũng được bạn bè quốc tế ghi nhận và đánh giá cao. Đây là thế mạnh mà chúng ta đang có.

Cùng với đó, nông nghiệp có rất nhiều điều kiện như ruộng, vườn, đất đai, sản phẩm,... Nếu kết hợp kiến thức, kinh nghiệm quý báu của những "lão nông tri điền" với trí tuệ, sự năng động, đổi mới sáng tạo của các bạn trẻ thì chắc chắn sẽ đạt được những thành tựu rất to lớn. Trên thực tế chúng ta đã làm được như thế. Rất nhiều bạn trẻ hiện nay quay trở lại làm nông nghiệp và đạt được thành tựu lớn.

Từ những lợi thế, thế mạnh đang có, chúng ta có rất nhiều cơ sở để tin tưởng rằng, nông nghiệp Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang và phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Trong nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp chính là sức mạnh của Việt Nam chúng ta. Do đó, tôi rất kỳ vọng nông nghiệp Việt Nam sẽ đạt được những thành tựu, mục tiêu đề ra.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn đại biểu!