Phân loại rác thải tại nguồn: Giải pháp tiên quyết để xây dựng môi trường sống văn minh

Sáng 7/11, Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp với UBND phường Hoàng Liệt tổ chức tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động”.

Trong bức tranh phát triển đô thị hiện nay, rác thải sinh hoạt đã trở thành một vấn đề không chỉ về môi trường, mà còn là thước đo của văn minh đô thị và ý thức cộng đồng.

Luật Bảo vệ Môi trường 2020 yêu cầu, từ ngày 1/1/2025, các hộ gia đình phải phân loại rác thải tại nguồn. Tuy nhiên, như chúng ta đều thấy, từ cam kết đến hành động thực tế vẫn là một quãng đường đầy thử thách. Ở nhiều nơi, người dân muốn làm, nhưng thiếu hướng dẫn cụ thể; chính quyền cơ sở thiếu cơ chế, nhân lực, kinh phí; trong khi hạ tầng thu gom, vận chuyển chưa đồng bộ.

Vì sao phân loại rác thải tại nguồn chưa đi vào đời sống

Chính vì vậy, Báo Kinh tế & Đô thị, với vai trò là cơ quan báo chí chủ lực của Thành phố, đã và đang kiên trì đồng hành cùng chính quyền, doanh nghiệp và người dân trong chuỗi chương trình truyền thông “Bảo vệ môi trường Thủ đô” suốt nhiều năm qua.

Chia sẻ về kết quả thực hiện quy định rõ việc phân loại rác tại nguồn bắt buộc từ 1/1/2025, ông Đặng Thành Vinh, Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn - Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết, khi không thực hiện phân loại từ ngày 01/01/2025 trở đi thì đây là hành vi vi phạm. Đây là chủ trương đúng đắn và là xu thế tất yếu của phát triển đô thị.

Tuy nhiên, thực tế triển khai đến nay vẫn gặp nhiều vướng mắc khiến chính sách này chưa “đi vào đời sống” như mong đợi. Hà Nội cũng có những hành động để cụ thể hóa quy định này. Để quy định này có thể đi vào đời sống thì phải có lộ trình.

Hà Nội từng thí điểm với 5 quận từ 2024. Chia rác thành 4 loại, sau 6 tháng, kết quả cơ bản có 280 tấn rác thải có thể tái chế được, hơn 60 tấn là rác thải cồng kềnh… bước đầu đạt được kết quả nhất định, để đi vào đời sống thì phải có lộ trình và có thời gian. Năm 2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cũng đã tham mưu ban hành nhiều quy định đối với việc phân loại rác tại nguồn.

Còn theo ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội – URENCO chia sẻ: Công tác này vẫn đang có các khó khăn, tồn tại. Hạ tầng tiếp nhận xử lý không đồng bộ: Thiếu điểm tập kết/trạm trung chuyển phù hợp cho nhiều nhóm rác, đặc biệt trong đô thị nội thành vì thiếu quỹ đất. Hạ tầng để xử lý rác hữu cơ, tái chế tại nhiều nơi còn thiếu hoặc chưa phát huy hiệu quả. Nhận thức và thói quen người dân chưa ổn định: Người dân vẫn chưa quen với phân loại rác ở nguồn, việc bỏ rác sai giờ, sai nơi vẫn còn phổ biến.

Đơn giá thu gom – vận chuyển chưa phân biệt theo nhóm rác. Hiện nay, chưa có đơn giá mới áp dụng cho công tác thu gom, vận chuyển rác thải sau phân loại. Mặt khác, đơn giá duy trì VSMT đang áp dụng tại Hà Nội chưa được tính đúng tính đủ, một số nguyên giá máy móc thiết bị, vật tư vật liệu còn thấp, không phù hợp với thị trường xe chuyên dùng cho lĩnh vực môi trường hiện nay.

Giải pháp nào để rác được phân loại thật sự hiệu quả

Tại buổi tọa đàm các đại biểu đã chia sẻ những góc nhìn đa chiều, những giải pháp khả thi, để chính sách phân loại rác tại nguồn thực sự đi vào đời sống, từ cơ quan, trường học, đến từng hộ gia đình.

Theo ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt: Việc phân loại rác tại nguồn đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Trong thời gian vừa qua, phường Hoàng Liệt thực hiện nhiều giải pháp như thành lập các tổ công tác để triển khai các kế hoạch, phong trào thi đua tổng vệ sinh môi tường vào sáng thứ 7 hàng tuần. Để làm được việc đó, vai trò của các hội đoàn thể, của người dân là rất quan trọng. Chúng tôi đang làm tốt vấn đề này, nhưng cũng có những khó khăn như phong trào chưa được thường xuyên. Chúng tôi xác định trong thời gian tới cần tập trung, đẩy mạnh hơn nữa.

Theo ông Nguyễn Anh Tuấn: Xuất phát từ thực tế triển khai từ địa phương, việc thí điểm như thu gom rác tại các khu chung cư, dân cư nhất định là rất cần thiết, từ đó, đánh giá hiệu quả và có thể nhân rộng. Theo tôi, mọi công việc đều phải có thí điểm để đưa ra những giải pháp dài hơi, căn cơ và thực hiện đồng bộ trong giải pháp này.

Đưa ra giải pháp cụ thể cho từng đối tượng, ông Bùi Ngọc Tú – Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ, Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội – URENCO nhấn mạnh: Chính quyền cần làm “nhạc trưởng” và đảm bảo tính liên tục: Ban hành lộ trình bắt buộc phân loại rác tại nguồn gắn với chế tài rõ ràng. Đầu tư đồng bộ hạ tầng thu gom – xử lý, bảo đảm rác phân loại được thu và xử lý đúng. Thiết lập cơ chế phối hợp giữa các quận, phường, URENCO và khu dân cư, cùng hệ thống giám sát minh bạch.

Doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ tái chế, xử lý rác hiện đại, giảm phụ thuộc vào chôn lấp. Xây dựng chuỗi kinh tế tuần hoàn, thu hồi – tái chế – tái sử dụng, đặc biệt với nhựa, kim loại, và thực phẩm thừa. Tham gia các chương trình CSR xanh tại khu dân cư, trường học và khu công nghiệp.

Các cơ quan báo chí và truyền thông cần chuyển từ tuyên truyền khẩu hiệu sang truyền cảm hứng bằng câu chuyện thật, mô hình thật. Theo dõi, phản ánh và giám sát chính sách môi trường để tạo áp lực tích cực. Tôn vinh các tấm gương, khu dân cư, doanh nghiệp xanh, biến bảo vệ môi trường thành giá trị xã hội phổ biến.