Phú Quốc nỗ lực thay đổi hành vi và ứng xử đúng trong hành động giảm nhựa

Để tiếp tục đồng hành cùng cuộc chiến giảm nhựa trong chặng đường tiếp theo và khẳng định sự bền vững, trách nhiệm của cộng đồng, Tổ chức WWF rất cần chính quyền địa phương sở tại có những quyết sách, hành động cụ thể, chế tài nghiêm minh, đảm bảo tính bền vững, có giá trị.

Cuộc chiến giảm nhựa được thể hiện trong hành động cụ thể

Cuộc chiến chống lại rác thải nhựa và những hành động phản cảm của con người trong việc xả rác bừa bãi tại các địa phương ven biển, đặc biệt là ở các mô hình thí điểm đô thị giảm nhựa được triển khai tại 10 địa phương, bao gồm: Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang; thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang; quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng; thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên; thành phố Tân An, tỉnh Long An; thành phố Huế và huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên - Huế; thành phố Hà Tĩnh đến nay đã thực sự thành công, chính quyền địa phương và cộng đồng người dân thay đổi nhận thức, hành vi trong giảm nhựa.

Tuy nhiên, để tiếp tục đồng hành cùng cuộc chiến giảm nhựa trong chặng đường tiếp theo và khẳng định sự bền vững, trách nhiệm của cộng đồng, Tổ chức WWF rất cần chính quyền địa phương sở tại có những quyết sách, hành động cụ thể, chế tài nghiêm minh, đảm bảo tính bền vững, có giá trị.

Ghi nhận tại Phú Quốc

Tại Phú Quốc những năm qua, Tổ chức Quốc tế về bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam là một trong những đơn vị đã đồng hành và liên tục phối hợp cùng với chính quyền địa phương, doanh nghiệp, tổ chức, cộng đồng người dân trong các dự án, chương trình hành động giảm rác nhựa, hạn chế ô nhiễm nhựa đại dương với một mục tiêu kiên định là trở thành “Đô thị giảm nhựa” kiểu mẫu.

Cụ thể về những nỗ lực tiêu biểu từ những ngày đầu tiên, đó là việc phát động và duy trì phong trào “Ngày vì Môi trường Phú Quốc” năm 2019, tiếp đó là phong trào đã tổ chức được 38 đợt dọn vệ sinh trên toàn địa bàn, thu hút sự tham gia của 59,000 lượt người, thu gom được 645 tấn rác thải tồn đọng trong môi trường, góp phần loại bỏ khoảng 110 tấn rác thải nhựa. Đây cũng là một minh chứng về sự nỗ lực từ phía chính quyền địa phương, các tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng người dân cũng góp phần không nhỏ trong việc đẩy lùi vấn nạn ô nhiễm nhựa trên đảo này.

Những sự kiện được diễn ra nhằm thay đổi hành vi, nhận thức trong cộng đồng được diễn ra, đó là WWF đã phối hợp với Uỷ ban MTTQ Việt Nam tại thành phố triển khai mô hình vận động nhân dân giảm túi ni lông dùng một lần thông qua việc sử dụng túi đi chợ dùng nhiều lần. Đồng thời, tổ chức này cũng phối hợp với Hội LHPN thành phố triển khai chuỗi chương trình “Truyền thông và vận động giảm nhựa theo phương pháp giáo dục hành động”. Nội dung bao gồm: Tập huấn về “Phương pháp kể chuyện bằng hình ảnh”; Tập huấn về “Tổng quan về tình hình rác thải nhựa, giá trị bảo tồn của Phú Quốc, và phương pháp truyền thông thay đổi hành vi”; Tập huấn về “Kỹ năng truyền thông trực tuyến thông qua Facebook, Zalo, và nền tảng họp trực tuyến Google Meet”.

Một trong những nhân tố tích cực, đó chính là Hội phụ nữ trên địa bàn thành phố, họ cũng chính là những tuyên truyền viên, những người trực tiếp vận động cư dân đăng ký thực hiện các thực hành tốt trong tiêu dùng và xử lý rác nhựa cho khoảng 700 hộ dân tại 8 xã/phường.

Hành vi và nhận thức thay đổi cũng từ đó, những người đăng ký “sử dụng túi đi chợ dùng nhiều lần” rất cao và được duy trì cho đến hiện tại - Điều này cho thấy, những dấu hiệu tích cực từ chương trình phát túi đi chợ dùng nhiều lần do Ủy ban MTTQ phát động kết hợp với chương trình truyền thông thay đổi hành vi của Hội LHPN thành phố và cùng với sự đồng hành của Tổ chức WWF rất thiết thực, hiệu quả.

Cần lắm, sự đồng thuận, chung tay cùng trách nhiệm giảm nhựa

Theo báo cáo của UBND TP. Phú Quốc, địa phương đã nỗ lực phối hợp với các tổ chức, doanh nghiệp trên địa bàn để triển khai các mô hình giảm nhựa đại dương. Mô hình đoàn tàu cá chống rác thải nhựa đại dương, phối hợp giữa Phòng Kinh tế, Công ty cổ phần thương mại Khải Hoàn và WWF Việt Nam, với sự tham gia của 26 tàu cá và 2 tàu thu mua hải sản.

Ngư dân mang rác về bờ nay đã là thói quen và trách nhiệm, tình nguyện

Kết quả giám sát thực hiện mô hình trong từ tháng 2-4/2022 cho thấy, trung bình mỗi tàu cá mang về 160 – 180kg rác sau mỗi chuyến biển 15-20 ngày, thành phần rác chủ yếu là bao đựng muối (90%), còn lại là rác tái chế (chai nhựa, lon bia) chiếm khoảng 10%. Như vậy, cứ mỗi chuyến đi biển về, Đoàn tàu cá Khải Hoàn gom được từ 4 – 4,5 tấn rác, trong đó lượng rác tái chế được khoảng tầm 500kg.

Cùng với WWF Việt Nam, Phòng Tài nguyên và Môi trường và Ban Quản lý Công trình Công cộng thành phố đã triển khai mô hình điểm tham quan giảm nhựa tại khu vực tham quan Dinh Cậu – Công viên Bạch Đằng và lắp đặt các thùng rác phân loại dành cho du khách trên tuyến đường du lịch Trần Hưng Đạo. Phòng Văn hoá và Thông tin triển khai Chương trình vận động doanh nghiệp giảm nhựa nhằm kêu gọi các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn thành phố chung tay đồng hành với chính quyền địa phương, thực hành các biện pháp cắt giảm sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần và quản lý rác nhựa hiệu quả.

Bên cạnh đó, Thành Đoàn Phú Quốc đã triển khai Chương trình xóa điểm nóng ô nhiễm rác nhựa và xây dựng các điểm tập kết xanh, và hoạt động Giờ vàng – Đổi rác lấy nhu yếu phẩm nhằm khuyến khích thói quen phân loại rác tại nguồn và bỏ rác đúng nơi quy định.

Từ cuối năm 2021 đến tháng 3/2022, Thành Đoàn Phú Quốc đã phối hợp với Đoàn Phường Dương Đông và Đoàn Phường An Thới, cùng với các đơn vị liên quan tổ chức xóa hai điểm đen ô nhiễm rác thải tại phường Dương Đông (điểm giao giữa đường Trần Phú và sân bay cũ) vào tháng 11/2021, và tại phường An Thới (khu vực chợ Ông Hòa) vào tháng 3/2022. Tổng khối lượng rác thải đã thu dọn tại hai điểm đen này là 18 tấn, trong đó có 800kg rác thải nhựa.

Rác từ các tàu đánh cá được đưa về bãi tập kết

Ngay tại các điểm đen đã xóa, hai trạm tập kết xanh đã được xây dựng tại Dương Đông vào tháng 12/2021 và tại An Thới vào tháng 3/2022 với mục đích cung cấp điểm tập kết hợp vệ sinh có đủ thiết bị lưu chứa rác phục vụ cho các tiểu thương và hộ dân sinh sống và hoạt động trong khu vực, góp phần giảm thất thoát rác thải nhựa ra môi trường.

Với 3 thùng rác 660L được trang bị tại điểm tập kết xanh Dương Đông đã gom được khoảng 30kg rác nhựa mỗi ngày, góp phần hạn chế thất thoát hơn 3 tấn rác nhựa tính từ thời điểm ra mắt trạm tập kết xanh (6/12/2021) đến 31/3/2022.

Về phía cộng đồng địa phương, WWF cùng với nhóm Phú Quốc Sạch và Xanh đã phát động chương trình “Nói không với rác thải nhựa, dọn vệ sinh tại các bãi biển công cộng”. Theo đó, nhóm tình nguyện viên cùng các đoàn thể và các doanh nghiệp tư nhân đã triển khai 6 đợt làm sạch bãi biển công cộng ở Hòn Gầm Ghì, Hòn Móng Tay, và Bãi biển Dinh Cậu, Mũi Hàm Rồng, Bãi Dăm (Tuyến chùa Hộ Quốc).

Trong chiến dịch này, với tổng số lượt tình nguyện viên tham gia là 339 lượt người, tổng lượng rác thu gom được lên tới 7,9 tấn rác nhựa. Chương trình này góp phần lan toả và ảnh hưởng đến cộng đồng thanh thiếu niên trên đảo.

Đến nay, ngày càng nhiều các bạn trẻ hiện đang học tập, sinh sống và làm việc tại thành phố Phú Quốc biết đến chương trình và tình nguyện tham gia góp phần làm sạch môi trường thành phố đảo.

Giảm nhựa cũng phải giáo dục nghiêm túc

Nỗ lực của các cơ quan chức năng, tổ chức, doanh nghiệp và người dân tại Phú Quốc đã chứng minh mối quan tâm của họ tới vấn nạn ô nhiễm nhựa đại dương ngày càng nhức nhối trong những năm qua.

Ông Trần Văn Sanh, Trưởng nhóm Phú Quốc Sạch và Xanh, chia sẻ: “Nhiều công ty du lịch trên đảo đang dần thay đổi thói quen sử dụng đồ nhựa, ví dụ như thay nước đóng chai cho du khách từ chất liệu nhựa sang thủy tinh hay tổ chức các buổi dọn rác.”. Dù vậy, thực tế cho thấy, rác thải nhựa vẫn có xu hướng ngày càng gia tăng. Bên cạnh một bộ phận người dân, du khách tâm huyết với cuộc chiến chống lại rác thải nhựa, rất nhiều người vẫn còn thờ ơ với thực trạng này.

“Hiện tại, rác thải nhựa đã có những ảnh hưởng nhất định tới Phú Quốc nhưng vẫn chưa có sự thay đổi rõ rệt về hành vi của cả xã hội. Nhiều người dân vẫn chưa ý thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường, giảm thiểu rác thải nhựa. Dù họ vẫn biết rác thải nhựa là không tốt nhưng họ cho rằng vẫn chưa có ảnh hưởng quá nghiêm trọng đến đời sống hàng ngày và ngành du lịch địa phương”, chị Nguyễn Thúy Uyên - thành viên của nhóm Phú Quốc Sạch và Xanh, chia sẻ. Một thành viên khác, anh Trương Nguyễn Luân (SN 1999) cho rằng, cần phải có những chế tài mạnh mẽ hơn để xử lý các vi phạm về rác thải nhựa, như vậy mới có kết quả, tạo ra sự thay đổi trong xã hội.

“Phú Quốc cần có những chế tài, chính sách mạnh mẽ hơn để yêu cầu du khách không sử dụng hay mang theo rác thải nhựa như Hạ Long, Cù Lao Chàm... Bên cạnh đó, cần giáo dục cho trẻ nhỏ từ khi còn ngồi tại trường lớp thì mới mong thay đổi được thế hệ tương lai”, anh Luân chia sẻ!.

Trên thực tế, hoạt động giáo dục về thay đổi thói quen dùng đồ nhựa, đặc biệt là nhựa dùng một lần, có thể mang lại kết quả khả quan. Đơn cử là Chương trình truyền thông, giáo dục nâng cao nhận thức về rác thải nhựa cho các em học sinh do WWF phối hợp với Phòng Giáo dục & Đào tạo và Ban quản lý Vườn Quốc gia Phú Quốc tổ chức trong tháng 4 và 5/2022.

Chương trình ngoại khóa với chủ đề rác thải nhựa cho 10 trường tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn thành phố đã đem đến nhiều giá trị thiết thực, nâng cao ý thức ứng xử với rác nhựa cho hơn 1.800 học sinh tiểu học và THCS trên thành phố đảo.