Rừng mét mở hướng sinh kế bền vững cho đồng bào miền núi Nghệ An

Từ một loại cây rừng quen thuộc, cây mét đang trở thành “cứu cánh” kinh tế, mở ra hướng thoát nghèo bền vững cho nhiều hộ đồng bào miền núi các xã Tương Dương, Tam Thái, Tam Quang của tỉnh Nghệ An.

Từ phục tráng cây mét truyền thống…

Cây mét (thực chất là một loại tre rừng) có đặc điểm nổi bật là thân tre mọc thành bụi, dễ trồng, sinh trưởng nhanh, chịu hạn, chịu đất chua tốt, không tốn công chăm sóc, có giá trị kinh tế cao và có thể thu hoạch lâu dài, mang lại sinh kế bền vững cho người dân miền núi. 

Từ việc nhìn nhận giá trị đa hệ của rừng mét, chính quyền địa phương đã có chủ trương phục tráng cây mét thông qua Dự án " Nhân rộng mô hình sinh kế bền vững từ phát triển cây mét theo chuỗi giá trị để giảm áp lực lên đa dạng sinh học (ĐDSH) và chức năng hệ sinh thái rừng”.

Việc triển khai mô hình phục tráng rừng mét đã suy thoái được đánh giá mang ý nghĩa lớn và hứa hẹn nhiều triển vọng trong thời gian tới. Theo tính toán, hiện có 1.634 ha rừng mét trên địa bàn đã suy thoái cần được phục tráng. Dự án này được thực hiện sẽ giảm áp lực lên ĐDSH và chức năng hệ sinh thái rừng, góp phần tạo sinh kế cho người dân đồng bào dân tộc thiểu số. Đây chính là yếu tố rất quan trọng để giúp người dân nâng cao thu nhập và vươn lên thoát nghèo.

Cây mét được đánh giá là loài cây đa tác dụng, rất phù hợp và mang lại nhiều lợi ích cho đồng bào dân tộc thiểu số. Không chỉ có tác dụng chống xói lở, bảo vệ môi trường, cây mét còn mở ra hướng phát triển kinh tế bền vững cho người dân. Loại cây này cho thu hoạch quanh năm nên người dân có thể lấy ngắn nuôi dài, từ việc khai thác măng đến sử dụng cây mét làm vật liệu xây dựng, đồ thủ công mỹ nghệ... 

Để triển khai dự án hiệu quả, chính quyền địa phương đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm giúp người dân hiểu rõ hơn về lợi ích của cây mét, hướng đến nâng cao kiến thức, kỹ năng trong việc trồng, phát triển loại cây này. Những nỗ lực này hướng đến mục tiêu cải thiện sinh kế, nâng cao đời sống và góp phần thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới theo đúng kế hoạch.

Dự án "Mô hình sinh kế bền vững từ phát triển cây mét theo chuỗi giá trị để giảm áp lực lên đa dạng sinh học và chức năng hệ sinh thái rừng" được triển khai tại các xã Tam Quang, Tam Đình, Tam Thái, Tam Hợp, thị trấn Thạch Giám thuộc huyện Tương Dương cũ (sau sáp nhập nay là các xã Tương Dương, Tam Thái, Tam Quang). Dự án do Quỹ Môi trường toàn cầu, Chương trình các dự án nhỏ tài trợ kết hợp cùng các nguồn lực khác, với tổng kinh phí hơn 9,6 tỷ đồng và được thực hiện tại 12 thôn, bản.

Sau khi kí kết, các hộ gia đình được dự án tổ chức truyền thông tại các thôn bản để biết được lợi ích, quyền lợi, nghĩa vụ khi tham gia dự án. Mục tiêu chung là nâng cao thu nhập cho đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần bảo vệ rừng, bảo tồn ĐDSH. Đặc biệt, dự án đã trích gần 300 triệu đồng làm quỹ vốn quay vòng cho người dân tham gia dự án để phát triển kinh tế.

Trong suốt thời gian triển khai dự án, Hạt Kiểm lâm Tương Dương với vai trò đơn vị đồng hành đã thể hiện được năng lực và trách nhiệm của mình. Ngoài việc phân công 5 cán bộ kiểm lâm bám sát cơ sở để thực hiệm nhiệm vụ QLBVR, đơn vị còn đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục Luật lâm nghiệp, hướng dẫn đồng bào thực hiện các biện pháp trồng rừng.

Ông Nguyễn Hải Âu, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Tương Dương cho biết, việc triển khai dự án phục tráng cây mét có ý nghĩa thiết thực đối với người dân miền núi. Dự án không chỉ góp phần hỗ trợ sinh kế mà còn nâng cao ý thức và trách nhiệm của người dân trong công tác bảo vệ rừng. Sau khi dự án được triển khai, diện tích trồng mét tăng lên đáng kể, qua đó giảm áp lực khai thác lên tài nguyên rừng tự nhiên.

Đến tạo động lực giảm nghèo ở miền núi

Thông qua dự án phục tráng, cây mét đã trở thành “cứu cánh” cho nhiều hộ gia đình miền núi khi mang lại nguồn thu nhập ổn định và bền vững. Nhờ phù hợp với điều kiện khí hậu, dễ trồng, ít sâu bệnh và đầu ra ngày càng mở rộng, cây mét không chỉ giúp người dân vươn lên thoát nghèo mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế lâu dài cho các địa phương vùng cao.

Từ mô hình ban đầu, diện tích trồng cây mét được nhân rộng, hình thành những cánh rừng xanh mướt. Chỉ tính riêng ở bản Tam Liên, xã Tam Quang, hiện có 110 hộ dân tham gia trồng mét, với diện tích hơn 400 ha.

Ông Vi Văn Minh, Bí thư Chi bộ bản Tam Liên cho biết: "Người dân rất phấn khởi khi được tham gia mô hình trồng mét. Hiện, cây mét đang được bán với giá dao động từ 18.000 - 26.000 đồng/cây. Giá cây mét tùy thuộc vào kích thước, độ già và độ dài của cây. Dân bản chỉ cần chặt, tập kết ở bên đường là có xe tải lớn tới thu mua".

Với tốc độ sinh trưởng nhanh, ít sâu bệnh, sau 3 - 4 năm kể từ khi trồng, loại cây này có thể khai thác và cho năng suất từ 10 - 12 tấn/ha, thu nhập từ 10 triệu đến 20 triệu đồng/ha/năm. Cây mét chỉ cần trồng một lần nhưng có thể cho thu hoạch liên tục hàng chục năm. Dễ sinh trưởng, ít tốn công chăm sóc nên loại cây này trở thành lợi thế lớn cho bà con miền núi các xã Tương Dương, Tam Quang, Tam Thái.

Ông Giàng Văn Thế trú tại xã Tam Thái chia sẻ: "Từ khi cây mét mới đâm chồi nhú khỏi mặt đất, có thể thu hoạch măng bán làm thực phẩm. Măng là loại thực phẩm rất được ưa chuộng được chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau, như măng tươi luộc, măng ngâm tỏi ớt, măng khô... bán rất chạy. Đến khi cây mét già thì có thể sử dụng tùy theo nhu cầu của từng người".

Theo kinh nghiệm lâu đời của người dân, khi chặt mét phải chặt sát gốc để bụi mét không bị thoái hóa và thoáng mặt bằng để những lứa măng sau đều, mập. Đặc biệt, sau khi phát triển ổn định, cây tăng nhanh về số lượng, sản lượng thu hoạch năm sau sẽ nhiều hơn năm trước.

Điểm nổi bật của dự án là các hộ dân tham gia trồng mét theo đề án giảm nghèo bền vững trên địa bàn sẽ được hỗ trợ từ thiết kế rừng, cung cấp cây giống đến hướng dẫn kỹ thuật theo đúng nhu cầu thực tế. Ngoài ra, mỗi hộ tham gia mô hình còn được hỗ trợ 2,5 triệu đồng cho mỗi hecta trồng. Song song với đó, địa phương cũng triển khai đồng bộ nhiều mô hình thuộc chương trình giảm nghèo như trồng keo nguyên liệu, nuôi gà thương phẩm, nuôi bò sinh sản,… Các mô hình này đã mang lại hiệu quả rõ rệt, giúp người dân ổn định sinh kế và từng bước giảm nghèo bền vững.