Luật Khoáng sản năm 2010 đã trải qua 14 năm thi hành, mang lại nhiều kết quả tích cực nhưng cũng có nhiều vấn đề phải sửa đổi, bổ sung. Cụ thể như vấn đề thăm dò khoáng sản, đây là nội dung được đưa vào Dự thảo Luật Địa chất và Khoáng sản (Luật ĐC&KS) và được kỳ vọng sẽ giúp tăng cường tính minh bạch của lĩnh vực này. Dự thảo Luật Địa chất và Khoáng sản được Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì soạn thảo, dự kiến được trình Quốc hội cho ý kiến vào Kỳ họp thứ 7 và xem xét thông qua vào Kỳ họp thứ 8. Dự thảo gồm 117 Điều và được bố cục thành 12 chương, tăng 1 chương và 31 Điều so với Luật Khoáng sản năm 2010.
Cấp giấy phép thăm dò khoáng sản theo Đề án được thẩm duyệt
Ý kiến tại Điều 42 (lựa chọn tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản), PGS, TS. Tô Duy Phương, Chủ tịch Hội Đúc - Luyện kim Hà Nội cho biết, tại khoản 1 Điều 42 quy định: “Cơ quan QLNN có thẩm quyền về khoáng sản lựa chọn tổ chức, cá nhân để cấp giấy phép thăm dò khoáng sản ở khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản”. Theo đó, Dự thảo Luật này còn lỗ hổng như: Cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Bộ TN&MT, Sở TN&MT tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương): Khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản; có thẩm quyền lựa chọn tổ chức, cá nhân để cấp giấy phép thăm dò khoáng sản ở khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản.
Để tránh tạo ra lỗ hổng “sân sau”, lợi dụng quyền hạn chức vụ tham nhũng, PGS, TS. Tô Duy Phương đề nghị sửa khoản 1 Điều 42 thành “Cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về khoáng sản căn cứ Quy định của Luật này và các Luật khác liên quan xem xét lựa chọn tổ chức, cá nhân đủ năng lực theo quy định pháp luật để cấp giấy phép thăm dò khoáng sản theo đề án thăm dò được thẩm duyệt”.
Góp ý tại Điều 50 “Quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân được cấp giấy phép thăm dò khoáng sản”, TS. Nguyễn Văn Lâm, Chủ tịch Hội Địa chất Thủy văn Việt Nam cho biết, tại Điểm c khoản 1 Điều 50 Dự thảo Luật ĐC&KS quy định: “Được bổ sung, điều chỉnh phương pháp, khối lượng, hạng mục công việc thi công trong phạm vi khu vực thăm dò theo diễn biến thực tế trong quá trình thi công thăm dò sau khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận nhằm tăng mức độ tin cậy của kết quả thăm dò”.
Theo Dự thảo này, khi thay đổi khối lượng thăm dò phải báo cáo cơ quan QLNN có thẩm quyền chấp thuận, trong khi khối lượng các công trình thăm dò thường phải thay đổi so với dự kiến khi thiết kế đề án thăm dò.
Để thuận lợi và đảm bảo việc thi công các công trình thăm dò không bị gián đoạn, đúng tiến độ, đồng thời thăm dò đánh giá triệt để khoáng sản, TS. Nguyễn Văn Lâm đề xuất trong Dự thảo Luật yêu cầu chủ đầu tư cần báo cáo cơ quan nhà nước có thẩm quyền về sự thay đổi này, nếu cần thiết cơ quan QLNN sẽ kiểm tra ngoài thực tế.
Ngoài ra, để phù hợp với khoản 1 Điều 53 của Dự thảo Luật, TS. Nguyễn Văn Lâm đề xuất, cần giữ nguyên Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản Quốc gia như hiện nay hoặc Hội đồng Đánh giá trữ lượng khoáng sản trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường để xử lý các hồ sơ kết quả thăm dò và phê duyệt trữ lượng khoáng sản đối với các khoáng sản sử dụng vốn ngân sách nhà nước để thăm dò (Điều 52) và công nhận trữ lượng khoáng sản đối với khoáng sản có vốn đầu tư thăm dò của các doanh nghiệp tư nhân. Hội đồng này qua trên 50 năm thành lập đã và đang làm rất tốt chức năng, nhiệm vụ và được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao về tính chuyên nghiệp và hiệu quả.
Bà Đặng Thị Ngọc Thủy, Tổng Thư ký Hiệp hội ĐC&KS cho rằng cần bổ sung thêm Điều 51 về Quyền ưu tiên đối với tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản. Trên thực tế, các đơn vị thăm dò khoáng sản đều có nhu cầu xin cấp phép khai thác nhưng do điều kiện khách quan (giá bán xuống thấp, không tìm kiếm được thị trường, chưa có công nghệ chế biến sâu phù hợp,… nên chưa nộp đơn xin cấp phép khai thác trong khoảng thời gian được ưu tiên (36 tháng kể từ ngày được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận kết quả). Sau thời gian này, chưa có quy định hoặc hướng dẫn về trường hợp Khi mất quyền ưu tiên, đơn vị thăm dò khoáng sản vẫn có nhu cầu xin cấp phép khai thác thì xử lý như thế nào? Trong các trường hợp: Tại thời điểm nộp hồ sơ xin chấp thuận chủ trương đầu tư có nhiều đơn vị nộp hồ sơ xin chấp thuận đầu tư hoặc không có đơn vị nào xin chấp thuận đầu tư khai thác mỏ.
Việc biến động trữ lượng (thực tế tăng lên hoặc giảm xuống) tại các mỏ khoáng sản là một thực tế khách quan, do vậy trong dự thảo Luật ĐC&KS cần thiết bổ sung vào khoản 1 Điều 62 (quyền của tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản) quy định về quyền được báo cáo, thực hiện thăm dò bổ sung và Cơ quan có thẩm quyền để phê duyệt hoặc xác nhận kết quả thăm dò bổ sung đó (Điều 111 và Điều 112).
Luật ĐC&KS cần bổ sung quy định tại Điều 54 về sai số cho phép ở các cấp trữ lượng mà hiện nay chỉ đang mới được quy định ở cấp Thông tư của Bộ TN&MT, để đảm bảo hiệu lực pháp lý cao hơn; đồng thời Luật ĐC&KS cũng cần cho phép doanh nghiệp được phép khai thác trong phạm vi sai số cho phép này và nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản phù hợp với sai số khoản 1 Điều 62 (quyền của tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản).
Đối tượng được ưu tiên cấp giấy phép khai thác khoáng sản
Đồng tình với ý kiến trên, ông Nguyễn Xuân Ba, Thành viên Hội Khoa học và Công nghệ mỏ Việt Nam góp ý tại khoản 1 Điều 51 Dự thảo Luật ĐC&KS quy định: “Tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản được ưu tiên nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản đối với trữ lượng khoáng sản đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận trong thời hạn 36 tháng, kể từ ngày cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận kết quả thăm dò khoáng sản”.
Ông Nguyễn Xuân Ba đề nghị xem xét sửa đổi lại như “Tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản được ưu tiên cấp giấy phép khai thác khoáng sản đối với trữ lượng khoáng sản đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận”.
Lý giải việc sửa đổi này, ông Nguyễn Xuân Ba cho hay, tại Điều 42 và Điều 45 của Luật Khoáng sản số 60/2010/QH12 quy định: “Tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản ở khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản được ưu tiên cấp Giấy phép khai thác khoáng sản đối với trữ lượng khoáng sản đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt …”.
Như vậy, Dự thảo Luật ĐC&KS đã hạ thấp mức độ ưu tiên đối với tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản (đặc biệt là các tổ chức, cá nhân đã thăm dò khoáng sản theo quy định tại Luật Khoáng sản năm 2010), dẫn đến ảnh hưởng đến lợi ích của các tổ chức, cá nhân này. Do đó, ông Nguyễn Xuân Ba đề nghị giữ nguyên mức độ ưu tiên đối với tổ chức, cá nhân thăm dò khoáng sản như quy định tại Luật Khoáng sản năm 2010.
Về hồ sơ đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản, theo quy định tại khoản 1 Điều 59 Luật Khoáng sản năm 2010 bao gồm: Giấy chứng nhận đầu tư, Dự án đầu tư khai thác khoáng sản, Báo cáo đánh giá tác động môi trường… việc lập, thẩm tra, thẩm định, phê duyệt các hồ sơ trên của chủ đầu tư và các cơ quan nhà nước mất rất nhiều thời gian. Bên cạnh đó, có những loại khoáng sản sau khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận kết quả thăm dò, theo chủ trương của Bộ Chính trị, Chính phủ phải chờ kết quả thực hiện các dự án thí điểm mới cho triển khai các dự án tiếp theo (như khoáng sản bauxit), dẫn đến chưa thể lập hồ sơ xin cấp phép khai thác cho khu vực đã thăm dò trong thời hạn 36 tháng.
HƯƠNG TRÀ
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 16 (Kỳ 2 tháng 8) năm 2024
Hơn 80 năm qua, ngành Địa chất Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong khai thác và quản lý tài nguyên khoáng sản, góp phần phát triển kinh tế bền vững. Bài viết tổng hợp hành trình phát triển, những chính sách đổi mới và phong trào thi đua tiêu biểu, đồng thời định hướng chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, hướng ngành Địa chất Việt Nam phát triển hiện đại, minh bạch và bền vững.
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tiếp tục tăng cường công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh than và cung cấp than cho sản xuất điện trong tình hình mới.
Tiếp nối phần khai mạc và định hướng từ cơ quan quản lý, Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng” bước sang thảo luận chuyên sâu. Các đại biểu đại diện doanh nghiệp, hiệp hội và báo chí - truyền thông đã cùng phân tích những điểm mới, khó khăn và giải pháp để đưa Luật đi vào đời sống.
Ngày 16/9 tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Toạ đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Mở đầu chương trình, đại diện cơ quan quản lý đã phân tích sâu vai trò, ý nghĩa và các giải pháp chiến lược để Luật 2024 đi vào thực tiễn.
Ngày 16/9/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức Tọa đàm “Luật Địa chất và Khoáng sản - Nền tảng phát huy hiệu quả nguồn lực địa chất khoáng sản và công nghiệp khai khoáng”. Tọa đàm có sự tham dự của các chuyên gia đại diện cơ quan quản lý Nhà nước, hiệp hội doanh nghiệp, cơ quan báo chí - truyền thông cùng tập trung thảo luận về Luật Địa chất và Khoáng sản, đề xuất các giải pháp nhằm triển khai thực thi hiệu quả Luật trong đời sống.
Để Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 nhanh chóng đi vào đời sống, vai trò của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam được xem là then chốt. Không chỉ tham mưu, xây dựng chính sách, Cục còn trực tiếp tuyên truyền, hỗ trợ địa phương, giám sát khai thác và tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, bảo đảm Luật được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững.
