Thanh Hóa: Khai thác và sử dụng cát, sỏi lòng sông hiệu quả

Sau hơn 4 năm bám sát Nghị định số 23/2020/NĐ-CP của Chính phủ, thực hiện nhiều các giải pháp đồng bộ, chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra, đến nay tình hình quản lý hoạt động khai thác cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã đi vào ổn định. Góp phần tăng thu ngân sách nhà nước, nâng cao giá trị tài nguyên, giải quyết việc làm cho một lượng lớn lao động địa phương, đồng thời ngăn chặn đáng kể tình trạng khai thác cát trái phép.

Bám sát Nghị định số 23

Tài nguyên khoáng sản (cát, sỏi) lòng sông trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa được phân bố chủ yếu trên tuyến sông Chu, sông Mã, ngoài ra còn rải rác trên các tuyến sông, suối nhỏ, như: sông Lò, sông Luồng, sông Bưởi, sông Âm… thuộc địa bàn 20 huyện, thị xã, thành phố.

Để thực hiện hiệu quả Nghị định số 23/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định về quản lý cát, sỏi lòng sông và bảo vệ lòng, bờ, bãi sông, trong thời gian qua, Sở Tài nguyên và Môi trường Thanh Hóa cùng các cấp, ngành, đơn vị có liên quan đã xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra nhằm chấn chỉnh hoạt động khai thác, tập kết, kinh doanh cát trên địa bàn, do đó hoạt động khai thác, tập kết, kinh doanh cát cơ bản đã đi vào nề nếp.

Tình hình khai thác, tập kết, kinh doanh cát, sỏi lòng sông trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã đi vào ổn định

Trên cơ sở các quy hoạch khoáng sản được UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt tại Quyết định số 5368/QĐ-UBND ngày 28/12/2018 về việc phê duyệt Quy hoạch thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản cát, sỏi làm vật liệu xây dựng tỉnh Thanh Hóa đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030; Quyết định số 4343/QĐ-UBND ngày 14/10/2020; Quyết định số 1701/QĐ-UBND ngày 18/5/2022 về việc phê duyệt điều chỉnh, bổ sung các Quy hoạch thăm dò, khai thác khoáng sản đã phê duyệt trước ngày 01/01/2019; UBND tỉnh đã tích hợp các quy hoạch trên vào Phương án bảo vệ, thăm dò, khai thác và sử dụng khoáng sản trong Quy hoạch tỉnh Thanh Hóa thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 153/QĐ-TTg ngày 27/02/2023. Theo đó, tổng số mỏ cát, sỏi và khu vực nạo vét sông, cửa biển được quy hoạch là 124 khu vực thuộc 17 huyện, thị xã, thành phố (trong đó, mỏ cát, sỏi là 116 mỏ; khu vực nạo vét sông, cửa biển là 08 khu vực), với tổng tài nguyên dự báo khoảng 18.385.025 m3.

Về cấp phép khai thác: Hiện nay, UBND tỉnh Thanh Hóa đã cấp 31 giấy phép khai thác khoáng sản cát, sỏi lòng sông đang còn thời hạn, với tổng trữ lượng, tài nguyên cát, sỏi đã cấp phép là 6.995.017 m3, công suất khai thác trung bình là 750.877 m3/năm. Các giấy phép được cấp chủ yếu tập trung tại các huyện đồng bằng và trung du như: Cẩm Thủy, Vĩnh Lộc, Thọ Xuân, Yên Định, Thiệu Hóa. Việc cấp phép cho đơn vị khai thác đã góp phần tăng thu ngân sách nhà nước, nâng cao giá trị tài nguyên, giải quyết việc làm cho một lượng lớn lao động địa phương, đồng thời góp phần ngăn chặn đáng kể tình trạng khai thác cát trái phép.

Những năm gần đây do có sự chỉ đạo quyết liệu của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, sự vào cuộc của các ngành, địa phương liên quan, tình hình khai thác, tập kết, kinh doanh cát, sỏi lòng sông trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã đi vào ổn định.

Về tài nguyên trữ lượng đã khai thác, tài nguyên trữ lượng còn lại: Theo báo cáo hoạt động khoáng sản, báo cáo thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản đã khai thác hàng năm của các đơn vị nộp tại Sở Tài nguyên và Môi trường, tính đến ngày 31/12/2023, tổng trữ lượng khoáng sản cát, sỏi đã khai thác là 2.370.304 m3; trữ lượng khoáng sản còn lại là 4.624.713 m3.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra

Từ năm 2020 đến nay, Sở Tài nguyên và Môi trường Thanh Hóa cùng các cấp, ngành, đơn vị có liên quan đã xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra nhằm chấn chỉnh hoạt động khai thác, tập kết, kinh doanh cát trên địa bàn, do đó hoạt động khai thác, tập kết, kinh doanh cát cơ bản đã đi vào nề nếp. Tuy nhiên, do nhu cầu nguyên vật liệu cát trong xây dựng là rất lớn và rất cần thiết, lợi nhuận từ việc khai thác cao, các mỏ được cấp phép có trữ lượng, công suất nhỏ chưa đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ của thị trường, dẫn đến tình trạng các đối tượng lợi dụng khai thác bất kỳ vị trí nào có cát, lực lượng chức năng khó kiểm soát, đặc biệt là tại các khu vực giáp ranh giữa các huyện, các xã, do đó vẫn tiềm ẩn nguy cơ khai thác trái phép tái diễn.

Một số cuộc kiểm tra đã thực hiện:

Năm 2020, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Thanh Hóa đã ban hành Quyết định số 195/QĐ-STNMT ngày 19/5/2020 về việc thành lập đoàn kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động tập kết, kinh doanh cát đối với 23 bãi tập kết kinh doanh cát nhưng không có mỏ cát được cấp phép. Kết quả kiểm tra, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có Báo cáo số 198/BC-STNMT ngày 14/12/2020 báo cáo UBND tỉnh kết quả thực hiện. UBND tỉnh có Công văn số 17824/UBND-CN ngày 23/12/2020 yêu cầu các sở, ngành, đơn vị có liên quan thực hiện một số nội dung để khắc phục các tồn tại trong hoạt động khai thác, tập kết, kinh doanh cát sỏi lòng sông.

Năm 2021, 2022: Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường ban hành Quyết định số 240/QĐ-STNMT ngày 21/5/2021 về việc thành lập đoàn kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động khai thác khoáng sản cát, sỏi lòng sông trên địa bàn tỉnh đối với 26 mỏ cát. Kết quả kiểm tra, phát hiện một số tồn tại như: chưa ký hoặc chưa ký lại hợp đồng thuê đất theo quy định; chưa cắm mốc giới mỏ đầy đủ theo quy định; khai thác vượt công suất; chưa lập và nộp bản đồ hiện trạng khai thác mỏ theo quy định. Trên cơ sở đó, Sở Tài nguyên và Môi trường đã tổng hợp và có Báo cáo số 59/BC-STNMT ngày 27/5/2022 báo cáo UBND tỉnh. UBND tỉnh Thanh Hóa sau đó đã có Công văn số 8405/UBND-CN ngày 13/6/2022 yêu cầu các sở, ngành, đơn vị có liên quan nghiêm túc triển khai thực hiện một số nội dung để khắc phục các tồn tại.

Tỉnh Thanh Hóa chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra tại các bãi tập kết cát, sỏi

Năm 2023, phối hợp với Sở Xây dựng kiểm tra, đánh giá tình hình hoạt động tại các Bãi tập kết cát, sỏi trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa và có Công văn số 1799/SXD-VLXD ngày 27/3/2023 báo cáo UBND tỉnh. UBND tỉnh Thanh Hóa có Công văn số 4507/UBND-CN ngày 06/4/2023 chỉ đạo các ngành, địa phương, đơn vị liên quan triển khai, khắc phục tồn tại trong hoạt động, kinh doanh tại các bãi tập kết cát, sỏi trên địa bàn tỉnh.

Do thực hiện hiệu quả và thường xuyên công tác thanh tra, kiểm tra, hoạt động khai thác khoáng sản cát sỏi lòng sông trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa những năm qua đã đem lại hiệu quả kinh tế, giải quyết việc làm cho nhiều lao động, đóng góp vào ngân sách nhà nước, góp phần vào sự phát triển kinh tế của tỉnh, đáp ứng kịp thời phục vụ thi công các công trình, dự án quan trọng trên địa bàn tỉnh như: Đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông; đường Nghi Sơn - Sao Vàng; đường ven biển; các dự án trong Khu kinh tế Nghi Sơn...

Tuy nhiên, do nhu cầu nguyên vật liệu cát trong xây dựng là rất lớn và rất cần thiết, lợi nhuận từ việc khai thác cao, các mỏ được cấp phép có trữ lượng, công suất nhỏ chưa đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ của thị trường, dẫn đến tình trạng các đối tượng lợi dụng khai thác bất kỳ vị trí nào có cát, lực lượng chức năng khó kiểm soát, đặc biệt là tại các khu vực giáp ranh giữa các huyện, các xã, do đó vẫn tiềm ẩn nguy cơ khai thác trái phép tái diễn.

Chủ động phối hợp, ngăn chặn hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép

Cát sỏi lòng sông là khoáng sản có đặc thù riêng, thường phân bố ở lòng sông, bờ bãi sông cách xa khu dân cư, giáp ranh giữa các huyện, các xã, dễ khai thác nên công tác quản lý có những thời điểm gặp khó khăn, vẫn xảy ra tỉnh trạng khai thác trái phép. Do đó, ngoài việc thực hiện quản lý, bảo vệ khoáng sản cát sỏi theo Phương án bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 1206/QĐ-UBND ngày 06/4/2018 thì UBND tỉnh đã xây dựng Quy chế phối hợp số 02/QCPH-UBND-UBMTTQVN&ĐTCT ngày 10/5/2019 với UBMT Tổ quốc và Đoàn thể cấp tỉnh trong công tác giám sát, kiểm tra, kịp thời ngăn chặn các hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép, Phương án bảo vệ khoáng sản cát, sỏi lòng sông chưa khai thác trên địa bàn tỉnh tại Quyết định số 1285/QĐ-UBND ngày 19/4/2021.

Vì vậy, về lâu dài, để quản lý, giám sát hiệu quả việc khai thác cát, sỏi, UBND tỉnh Thanh Hóa sẽ có các giải pháp như:

Nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước, trách nhiệm của người đứng đầu của chính quyền cơ sơ trong quản lý tài nguyên khoáng sản. Triển khai thực hiện nghiêm Quyết định số 1285/QĐ-UBND ngày 19/4/2021 của UBND tỉnh về việc phê duyệt Phương án bảo vệ khoáng sản cát, sỏi lòng sông chưa khai thác trên địa bàn tỉnh trong đó có quy định trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị quản lý nhà nước trong công tác quản lý khai thác, tập kết, vận chuyển, kinh doanh cát, sỏi trên địa bàn tỉnh.

ảnh Minh họa

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật khoáng sản đối với các tổ chức, doanh nghiệp và xử lý nghiêm, kịp thời các hành vi vi phạm theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp thẩm quyền xử lý theo quy định; tiếp tục đôn đốc các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản lắp trạm cân, camera giám sát, chấp hành đầy đủ các quy định theo Giấy phép đã được cấp có thẩm quyền cấp và các quy định hiện hành của pháp luật có liên quan.

Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật; xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, nâng cao trình độ, trách nhiệm của đội ngũ công chức cấp huyện, xã trong tham mưu quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản; kế hoạch thanh tra, kiểm tra trách nhiệm trong công tác quản lý nhà nước về khoáng sản đối với UBND cấp huyện, UBND cấp xã, xử lý hoặc kiến nghị xử lý những trường hợp cố tình vi phạm.

Khuyến khích và có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư sản xuất cát nhân tạo để thay thế dần cho cát tự nhiên. Chỉ sử dụng cát tự nhiên dùng cho sản xuất bê tông, xây tô, trát.

Hoàng Anh