Tiếp tục triển khai các hoạt động thực hiện các mục tiêu về Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam

Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” do Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam chủ trì và phối hợp với WWF - Việt Nam để thực hiện Dự án từ năm 2020-2023. Trong thời gian qua, Dự án được triển khai tại 10 khu vực ở 9 tỉnh thành phố và đã thu được những kết quả quan trọng. Vừa qua, Hội thảo thường niên của Dự án đã được tổ chức nhằm đánh giá kết quả thực hiện trong thời gian qua, đồng thời tăng cường phối hợp, đẩy nhanh tiến độ và thống nhất phương hướng, xây dựng kế hoạch và đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Dự án trong năm tới.

Liên quan đến những nội dung này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với Bà Nguyễn Thị Diệu Thúy - Giám đốc Chương trình giảm nhựa WWF-Việt Nam, Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên WWF; và đại diện các địa phương: Ông Huỳnh Trung Sơn, Phó Chủ tịch UBND huyện Côn Đảo; Ông Lê Trung Minh Tân, Trưởng phòng TNMT Quận Thanh Khê, TP. Đà Nẵng; Ông Nguyễn Thái Hòa, Phó Giám đốc Sở TNMT tỉnh Phú Yên. Tạp chí Tài nguyên và Môi trường xin trân trọng giới thiệu tới Quý bạn đọc nội dung phỏng vấn này:

Ông Huỳnh Trung Sơn-Phó Chủ tịch UBND huyện Côn Đảo

Trao đổi với phóng viên về tình hình rác thải nhựa và công tác triển khai Dự án tại Côn Đảo trong thời gian qua, Ông Huỳnh Trung Sơn, Phó Chủ tịch UBND huyện Côn Đảo cho biết: Hiện nay, vấn đề của Côn Đảo nói riêng và của cả nước nói chung là vấn đề về thất thoát lượng rác thải nhựa ra môi trường. Theo tính toán sơ bộ hàng năm và tính toán theo lưu lượng nguồn thải tại Côn Đảo hàng năm thì tại Côn Đảo có trên 30 tấn rác thải nhựa thất thoát ra môi trường (chiếm 5,1%). Cùng với Phú Quốc và Cù Lao Chàm, Côn Đảo là một trong ba khu bảo tồn biển quan trọng được lựa chọn để triển khai Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam”. Từ năm 2020 tổ chức WWF - Việt Nam hỗ trợ chương trình thu gom rác, phân loại rác, và đánh giá lưu lượng rác thải trên toàn Huyện, đồng thời WWF - Việt Nam đã hỗ trợ cho Côn Đảo trong công tác truyền thông, hỗ trợ tổ chức chính quyền cùng với người dân trong công tác tuyên truyền về giảm thiểu rác thải nói chung trong đó có rác thải nhựa.

Trong đó, huyện Côn Đảo đã phối hợp triển khai các hoạt động truyền thông cộng đồng, truyền thông về giảm nhựa cho cán bộ các cơ quan, đơn vị, đoàn thể, truyền thông về giảm nhựa tại chợ Côn Đảo; Triển khai các hoạt động giáo dục về giảm thiểu rác thải nhựa, tổ chức các khóa tập huấn cho các cán bộ, giáo viên tại các trường học trên địa bàn, xây dựng mô hình “trường học giảm nhựa” tại 03 trường mầm non trên địa bàn huyện; Tập huấn tuyên truyền viên về phân loại rác tại nguồn, triển khai thí điểm, tặng thùng rác thực hiện phân loại rác tại nguồn; Triển khai các hoạt động thu gom rác thải nhựa đại dương, cụ thể trong năm 2022, cùng với ngân sách của huyện và ngân sách hỗ trợ của WWF, huyện Côn đảo đã xây dựng kế hoạch thu gom rác thải đại dương tại 4 khu vực bãi biển công cộng trên toàn huyện.

UBND huyện Côn Đảo cùng Dự án đã ký cam kết tham gia mạng lưới Đô thị giảm nhựa

Ngày 26/3/2022, UBND huyện Côn Đảo cùng Dự án đã ký cam kết tham gia mạng lưới Đô thị giảm nhựa, cùng hướng tới mục tiêu không còn rác thải nhựa trong thiên nhiên, đưa Côn Đảo trở thành địa phương thứ 9 tham gia vào chương trình Đô thị giảm nhựa.

Trong thời gian qua, Côn Đảo cũng đã triển khai các hoạt động và chủ động xây dựng kế hoạch cho giai đoạn 5 năm để thực hiện các chương trình, mục tiêu của Dự án. Trong đó, bao gồm: Xây dựng và hoàn thiện được cơ chế quản lý chất thải rắn sinh hoạt nói chung và rác thải nhựa nói riêng trên địa bàn huyện Côn Đảo; Giảm 5 - 10% nhựa dùng 1 lần phát sinh từ đầu nguồn thải thông qua việc xây dựng chính sách quy định và các hoạt động truyền thông, khuyến khích thực hành hạn chế sử dụng sản phẩm nhựa dùng 1 lần; Tăng thêm 1% tỷ lệ tái sử dụng và tái chế rác thải tại nguồn thông qua thiết lập hệ thống phân loại rác tại nguồn và thúc đẩy các hoạt động thu gom, tái chế rác thải; Giảm khoảng 25% (tương đương 8 tấn/năm) lượng rác thải nhựa thất thoát ra môi trường thông qua hoạt động tăng cường thu gom và xóa các điểm tập kết rác tự phát; Giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa đại dương thông qua hoạt động làm sạch và giám sát định kỳ bãi biển, rừng ngập mặn và rạn san hô.

Các chương trình về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương đang được Chính phủ Việt Nam rất quan tâm và thúc đẩy mạnh mẽ, đồng thời Việt Nam chủ động tham gia xây dựng thỏa thuận pháp lý toàn cầu về giảm thiểu rác thải nhựa. Trong thời gian tới, để Côn Đảo thực hiện được mục tiêu của Dự án đặt ra, theo Ông Huỳnh Trung Sơn, ngoài việc tham gia thực hiện các chương trình theo mục tiêu của WWF, Côn Đảo cũng đã chủ động xây dựng kế hoạch phân loại rác thải tại nguồn và giảm thiểu rác thải nhựa từ mỗi hộ gia đình cho đến các cơ sở sản xuất kinh doanh để thực hiện kế hoạch phân loại rác tại nguồn trên địa bàn Huyện Côn Đảo theo Luật bảo vệ môi trường. Trên cơ sở đó, từ nay đến những tháng cuối năm, Côn Đảo phấn đấu đạt mục tiêu khoảng 40% người dân thực hiện phân loại rác tại nguồn, nhằm đảm bảo xây dựng tiêu chí nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, hướng tới triển khai trên toàn địa bàn Huyện Côn Đảo.

Đồng thời, Côn Đảo cũng đề xuất một số nội dung nhằm thực hiện những mục tiêu của Dự án trong thời gian tới: Thứ nhất, về cơ chế chính sách, Côn Đảo đề nghị phía dự án hỗ trợ đề xuất cơ chế, chính sách về quản lý rác thải nhựa và chất thải rắn sinh hoạt, cụ thể: Xây dựng quy định về không mang túi ni-lông và giảm thiểu sản phẩm nhựa dùng 1 lần tại các điểm tham quan; Xây dựng và ban hành quy chế quản lý RTN đối với tàu thuyền neo đậu tại cảng Bến Đầm và cảng tàu khách Côn Đảo; Đề xuất chính sách thu phí BVMT đối với du khách lưu trú tại Côn Đảo; Hỗ trợ địa phương trong triển khai thực hiện mô hình Kinh tế tuần hoàn trên địa bàn huyện Côn Đảo.

Thứ hai, về Truyền thông, tuyên truyền BVMT và giảm thiểu rác thải nhựa, Côn Đảo đề nghị dự án hỗ trợ kết nối để thực hiện chiến dịch truyền thông mạnh mẽ về giảm rác thải nhựa và nói không với túi ni lông tại các điểm các Cảng hàng không; cảng tàu khách đến Côn Đảo như: lắp đặt pano tuyên truyền, xây dựng clip phóng sự tuyên truyền và cam kết tham gia hành động giảm nhựa của các đơn vị lữ hành; Tổ chức các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về BVMT, giảm thiểu rác thải nhựa và phân loại rác thải tại nguồn; Hỗ trợ đẩy mạnh và nhân rộng các mô hình hoạt động tuyên truyền của các hội đoàn thể và cộng động dân cư.

Thứ ba, về hoạt động giảm thiểu rác thải nhựa, Côn Đảo đề nghị được hỗ trợ triển khai thực hiện phân loại rác thải tại nguồn bằng các hoạt động như: trang bị thiết bị lưu chứa, thu gom, vận chuyển rác thải; xử lý ủ phân compost từ rác thải hữu cơ sau phân loại; Thí điểm Mô hình Tổ sản xuất sản phẩm thủ công mây tre đan thay thế sản phẩm ND1L cho hội viên Hội phụ nữ huyện; Giảm thiểu ô nhiễm RTN đại dương thông qua hoạt động làm sạch và giám sát định kỳ bãi biển và rạn san hô.

Về tình hình rác thải và công tác triển khai Dự án tại Quận Thanh Khê, TP. Đà Nẵng, theo Ông Lê Trung Minh Tân, Trưởng phòng TNMT Quận Thanh Khê: do mật độ dân số đông nên rác thải nhựa nói chung và rác thải nhựa nói riêng rất phức tạp. Lượng thất thoát ra môi trường nhiều. Sau khi được WWF - Việt Nam hỗ trợ thì lãnh đạo Sở TNMT đã tham mưu cho lãnh đạo Quận Thanh Khê ban hành Kế hoạch của quận về quản lý rác thải nhựa 2025, trong quá trình tổ chức thực hiện, quận Thanh Khê muốn hướng đến mục tiêu giảm thiểu rác thải nhựa trên địa bàn của quận, phấn đấu đến năm 2025 giảm được 50% lượng rác thải nhựa thất thoát ra môi trường.

Ông Lê Trung Minh Tân cho biết, trong quá trình tổ chức Dự án, WWF - Việt Nam đã hỗ trợ cho Thanh Khê về công tác truyền thông, vận động, tuyên truyền cho Hội phụ nữ, đoàn thanh niên, các cơ quan, ngư dân về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương.

Về kế hoạch triển khai Dự án trong thời gian tới, cùng với đó là thực hiện Luật BVMT 2020, theo Ông Lê Trung Minh Tân: để đảm bảo các mục tiêu chung của Dự án, thời gian tới quận Thanh Khê sẽ triển khai thực hiện các hoạt động mang tính chất quy mô và cụ thể hơn nhằm vào các đối tượng đặc biệt là ngư dân trên địa bàn và sẽ tiếp tục triển khai các kế hoạch đã được xây dựng và ban hành, trong đó bao gồm: Tuyên truyền, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, ứng xử về các sản phẩm nhựa, chất thải nhựa và rác thải nhựa đại dương; Thu gom, phân loại, vận chuyển, xử lý và tái chế chất thải nhựa từ các hoạt động trên đất liền, khu vực ven biển, trên biển và các đảo; Kiểm soát ô nhiễm chất thải nhựa và rác thải nhựa biển; Hợp tác quốc tế, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ về xử lý rác thải nhựa; Xây dựng cơ chế quản lý chất thải nhựa và rác thải nhựa đại dương đảm bảo đồng bộ, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả.

Ông Nguyễn Thái Hòa, Phó Giám đốc Sở TNMT tỉnh Phú Yên

Cập nhật một số nội dung, kết quả và những khó khăn, thách thức trong quá trình triển khai Dự án tại Phú Yên, Ông Nguyễn Thái Hòa, Phó Giám đốc Sở TNMT tỉnh Phú Yên cho hay: Trên cơ sở khung chương trình của Dự án đã được ký kết với Phú Yên, cụ thể là Sở TNMT tỉnh Phú Yên, thời gian qua, Phú Yên đã tập trung triển khai các hoạt động chính: Thứ nhất, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng để góp phần thay đổi hành vi và cách ứng xử đối với rác thải nhựa. Thứ hai, tiến hành mở rộng việc thu gom, phân loại, xử lý, tái chế rác thải nhựa và tiến hành kiểm soát các khu vực ô nhiễm rác thải nhựa, đồng thời xây dựng và mở rộng hợp tác quốc tế, tiến hành xây dựng các chính sách về rác thải nhựa.

Trọng thời gian qua, Dự án đã hỗ trợ những kinh nghiệm để triển khai các chương trình, hoạt động trên địa bàn tỉnh trong việc giảm thiểu rác thải nhựa. Dự án đã chia sẻ, kết nối những kinh nghiệm không những ở các tỉnh, địa phương đã triển khai mà còn kết nối kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về vấn đề giảm thiểu ô nhiễm nhựa. Ngoài ra, Dự án đã hỗ trợ cho Phú Yên những mô hình, định hướng trong việc sử dụng các sản phẩm thay thế cho các sản phẩm nhựa dùng 1 lần.

Tuy nhiên, theo Ông Nguyễn Thái Hòa, bên cạnh những thuận lợi, Phú Yên cũng có những khó khăn và thách thức trong quá trình triển khai Dự án. Như chúng ta đã biết, những sản phẩm nhựa có giá trị sử dụng và những tiện lợi hữu ích với người tiêu dùng, có thể nói dự tiện lợi của những sản phẩm từ nhựa đã ăn sâu vào tiềm thức của người tiêu dùng. Vì vậy, để thay đổi quan điểm, hành vi, ý thức về nhựa đối người dân rất khó khăn, kéo theo đó là sự thay đổi của người dân đối với sản phẩm nhựa rất chậm.

Ngoài ra, với dịch bệnh COVID-19 trong thời gian qua đã khiến nhiều hoạt động bị gián đoạn, chậm tiến độ. Chính sự ngắt quãng này khiến các nhóm đối tượng mất tập trung với chủ đề/thói quen giảm nhựa mới bắt đầu hình thành. Cùng với đó là lượng rác nhựa 1 lần tăng cao do e ngại vấn đề vệ sinh, dịch tễ, nhiều nhóm đối tượng chưa thực sự chuyển biến. Bên cạnh đó, sự vào cuộc của các đơn vị chắc năng các cấp chưa thực sự mạnh mẽ, cùng với tâm lý ỷ lại vào việc phải có sản phẩm thay thế mới chuyển dịch của một bộ phận người dân.

Về kế hoạch, định hướng của Phú Yên trong thời tới nhằm triển khai có hiệu quả, đạt được các mục tiêu của Dự án đã đề ra, Ông Nguyễn Thái Hòa cũng cho biết:  trong quá trình phát triển kinh tế, Phú Yên rất tập trung và quan tâm đến vấn đề về bảo vệ môi trường, đó cũng là một trong những trụ cột để phát triển kinh tế của Phú Yên. Vì vậy, trong thời gian tới, Phú Yên sẽ tiếp tục tập trung thúc đẩy công tác cải thiện và mở rộng hệ thống thu gom, tiếp tục đẩy mạnh và nhân rộng những kết quả đã đạt được trong thời gian qua. Bên cạnh đó, tập trung mô hình thí điểm phân loại rác và xử lý rác sau phân loại với URENCO, mở rộng quy mô thí điểm để đúc rút các bài học kinh nghiệm, chuẩn bị cho việc bắt buộc phân loại rác theo quy định của Luật Bảo vệ Môi trường 2020 chậm nhất là tháng 12 năm 2024. Đồng thời, tỉnh sẽ tiếp tục nghiên cứu và đưa vào thí điểm áp dụng chính sách đó là giảm và hướng đến tương lai nói không với túi ni lông cũng như một số sản phẩm nhựa tại các siêu thị, các khu du lịch, trung tâm thương mại, các trường học, và áp dụng một số chính sách về bảo vệ môi trường để triển khai trên địa bàn tỉnh Phú Yên.

Bà Nguyễn Thị Diệu Thúy, Giám Đốc Chương trình giảm nhựa WWF-Việt Nam

Ghi nhận và đánh giá về tình hình triển khai Dự án trong thời gian qua, Bà Nguyễn Thị Diệu Thúy, Giám Đốc Chương trình giảm nhựa WWF-Việt Nam, Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên WWF cho biết: Trong 3 năm vừa qua từ 2020-2022, Dự án đã triển khai được rất nhiều hoạt động như:

Thứ nhất, về Truyền thông: có thể nhận thấy các hoạt động của Dự án đã có mặt trên rất nhiều phương tiện thông tin truyền thông, cùng với các chiến dịch, các tài liệu và thông tin rất bổ ích đến người tiêu dùng. Có thể nói đến thời điểm hiện tại, khi nói đến rác thải nhựa đại dương thì công chúng và các bên liên quan đã nhận thức vấn đề rất tốt, từ đó đã có những hành động và chuyển biến rõ rệt.

Thứ hai, về Chính sách: Dự án đã hỗ trợ xây dựng luật và triển khai Luật BVMT 2020, trong đó có 2 vấn đề quan trọng nhất đối với quản lý rác thải nhựa đại dương đó là “Cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất” và việc “Việt Nam tham gia thỏa thuận pháp lý toàn cầu giảm thiểu ô nhiễm nhựa đại dương”.

“Xuyên suốt quá trình triển khai, Dự án đã đồng hành cùng Bộ TNMT để đưa các thông tin, điều khoản về quản lý rác thải nhựa đại dương vào trong Luật BVMT và Nghị đinh số 08/NĐ-CP để triển khai Luật này. Đến nay cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất đã được đưa vào trong Luật. Trong thời gian tới Dự án sẽ tiếp tục đồng hành cùng với Bộ TNMT và các bên liên quan để hỗ trợ triển khai Luật này được hiệu quả và đi vào thực tiễn” – bà Nguyễn Thị Diệu Thúy chia sẻ.

Đối với thỏa thuận toàn cầu ô nhiễm nhựa đại dương, với Việt Nam và đặc biệt là vai trò tiên phong của Bộ TNMT đã thể hiện rất tích cực trong suốt hai năm vừa qua. Hiện nay, Việt Nam cũng đang tích thể hiện vai trò của mình trong quá trình này, đây là một trong những điểm sáng và Dự án sẽ tiếp tục cùng Bộ TNMT thúc đẩy quá trình xây dựng thỏa thuận này, và Việt Nam sẽ trở thành đất nước có những đóng góp quan trọng trong quá trình xây dựng, thúc đẩy các nước cùng đóng góp, xây dựng và thực hiện các cam kết quốc tế về nhựa.

Ngoài ra, đối với các Hợp phần của Dự án được triển khai ở các địa phương như: Hợp phần Đô thị giảm nhựa; Thủy Sản và Khu Bảo tồn Biển, Dự án đã có 9/10 địa phương đã ký cam kết tham gia chương trình Đô thị giảm nhựa và đã xây dựng các kế hoạch triển khai Kế hoạch hành động giảm rác thải nhựa tại địa phương bằng những hành động cụ thể từ giáo dục, truyền thông, đến triển khai các thực hành, quy định,…ví dụ như tại Phú Quốc đã có “Ngày môi trường Phú Quốc” được duy trì đều đặn vào ngày thứ 7 đầu tiên của mỗi tháng với sự hưởng ứng tham gia của các cấp chính quyền, đoàn thể và người dân. Từ đó, các địa phương khác cũng đang hướng đến xây dựng những quy định để hỗ trợ quá trình triển khai sẽ giảm thiểu được lượng rác thải nhựa thất thoát ra môi trường.

Đặc biệt, ở 3 khu bảo tồn biển (Côn Đảo, Phú Quốc, Cù Lao Chàm), Dự án đã hỗ trợ triển khai ở các khu vực trên bờ và dưới nước nhằm giảm thiểu sự ảnh hưởng của rác thải nhựa đối với sinh cảnh biển quan trọng. Với những kết quả rất đáng khích lệ và lạc quan trong thời gian qua, bà Nguyễn Thị Diệu Thúy bày tỏ hi vọng trong thời gian tới Dự án cùng với các địa phương sẽ tạo được nhiều kết quả với những dấu ấn về sự thay đổi rõ rệt tại các địa phương trực tiếp tham gia Dự án, và sẽ lan tỏa tinh thần đó đến tất cả các địa phương khác trên toàn quốc.

Thu Loan