Theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, từ ngày 1/1/2025, các địa phương sẽ phải thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn. Hiện nay, 63 tỉnh, thành phố đang thực hiện thí điểm mô hình phân loại rác tại nguồn ở các mức khác nhau.
Thực trạng công tác thu gom, phân loại và xử lý rác thải sinh hoạt tại nguồn
Theo ông Hoàng Văn Thức, Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ TN&MT, hiện nay, mỗi ngày cả nước thải ra gần 68.000 tấn chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH). Lượng rác thải này gia tăng hàng năm, gây ra nhiều áp lực, thách thức không nhỏ trong quản lý CTRSH. Việc kiểm soát, quản lý CTRSH còn nhiều hạn chế, dẫn đến nguy cơ gây ra tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi trường sống và sức khỏe của người dân.
Báo cáo của Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường tại Hội thảo trao đổi về công tác triển khai phân loại CTRSH tại các địa phương khu vực miền Bắc và miền Trung ngày 16/8/2024 tại Hải Phòng cho thấy, lượng CTRSH phát sinh tiếp tục gia tăng trên phạm vi cả nước. Năm 2019 tổng lượng CTRSH phát sinh hơn 64 nghìn tấn/ngày (đô thị hơn 35 nghìn tấn, nông thôn hơn 28 nghìn tấn). Hiện nay, tổng lượng CTRSH phát sinh gần 68 nghìn tấn/ngày. Trong đó, khu vực đô thị phát sinh hơn 41 nghìn tấn/ngày, chiếm gần 61%; khu vực nông thôn phát sinh hơn 26,5 nghìn tấn/ngày, chiếm hơn 39%. Có 20 địa phương phát sinh trên 1000 tấn/ ngày, chiếm gần 42%; 24 địa phương phát sinh từ 500 tấn/ngày đến dưới 1000 tấn/ngày, chiếm hơn 38%; 19 địa phương còn lại phát sinh dưới 500 tấn/ ngày, chiếm hơn 30%.
Khối lượng CTRSH được thu gom, vận chuyển, xử lý trên phạm vi cả nước là khoảng 59 nghìn tấn/ngày, đạt khoảng 87%. Trong đó, đô thị khoảng 39 nghìn tấn/ngày, đạt khoảng 95%; nông thôn gần 20 nghìn tấn/ngày, đạt gần 75%.
Cả nước hiện có khoảng 1,5 nghìn cơ sở xử lý CTRSH. Trong đó có hơn 950 cơ sở chôn lấp CTRSH, với công suất xử lý gần 38 nghìn tấn/ngày, chiếm hơn 64%; 07 cơ sở đốt CTRSH có phát điện, với công suất xử lý 6,7 nghìn tấn/ ngày, chiếm tỷ lệ gần 12% và 476 cơ sở đốt CTRSH không phát điện có công suất xử lý hơn 5,6 nghìn tấn, đạt tỷ lệ 9,6%; có 22 cơ sở xử lý CTRSH thành mùn, phân hữu cơ với công suất xử lý 9,4 nghìn tấn/ngày, đạt tỷ lệ gần 16,1%. Ngoài ra, còn một số cơ sở xứ lý bằng công nghệ khác như xử dụng công nghệ khí hóa, sản xuất viên nén,…
Việc phân loại CTRSH tại nguồn hiện nay đã được triển khai ở nhiều địa phương, với nhiều mô hình, quy mô và mức độ khác nhau. Hiện nay, 63 tỉnh/thành phố toàn quốc đang triển khai mô hình thí điểm phân loại rác tại nguồn với mức độ khác nhau, lộ trình bắt đầu bằng việc các mô hình điểm, từ đó nhân rộng thực hiện. Các địa phương sẽ chủ động triển khai theo thực tế hạ tầng của mỗi địa phương. Trong đó, có nhiều địa phương triển khai phân loại CTRSH ở quy mô lớn như: TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng, Lào Cai, Hải Dương, Thừa Thiên Huế,… Tuy nhiên, theo đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, việc triển khai là vấn đề khó khăn, nhiều thách thức, tại quốc gia phát triển như Nhật Bản hay Hàn Quốc cũng mất hàng chục năm để có thể triển khai thành công trên toàn quốc.
Thực tế, lộ trình phân loại rác tại nguồn liên quan đến vấn đề đầu tư nâng cấp hạ tầng kỹ thuật thu gom, vận chuyển, xử lý nên phải có thời gian và nguồn lực đầu tư. Trong đó, khó khăn lớn nhất trong việc phân loại rác tại nguồn là việc đầu tư cơ sở hạ tầng, từ thu gom, vận chuyển đến xử lý, như: Thiếu dịch vụ thu gom, vận chuyển tại nhiều khu vực nông thôn, miền núi; thiếu thiết bị thu gom vận chuyển đáp ứng yêu cầu; thiếu địa điểm tập kết, trung chuyển đáp ứng quy định dẫn đến tồn đọng CTRSH kéo dài gây ô nhiễm môi trường, gây bức xúc cho người dân.
Tại khu vực nông thôn, dụng cụ, phương tiện thu gom, vận chuyển CTRSH cũ, thiếu, phần lớn là phương tiện hoán cải, tự chế, chưa phù hợp với quy trình thu gom bằng công nghệ hiện đại, gây khó khăn trong việc khảo sát, xây dựng định mức kinh tế - kỹ thuật, đơn giá.
Triển khai đồng bộ công tác thu gom, phân loại, xử lý rác thải sinh hoạt tại nguồn
Luật BVMT 2020 đã có những quy định mới mang tính đột phá thay đổi cách thức quản lý, ứng xử với chất thải. Một trong những điểm mới đó là quy định nguyên tắc phân loại chất thải rắn sinh hoạt làm 03 loại: (i) chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế; (ii) chất thải thực phẩm; (iii) chất thải rắn sinh hoạt khác. Để bảo đảm tính khả thi của cơ chế này, Luật đã quy định UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể CTRSH với thời hạn áp dụng chậm nhất là ngày 31/12/2024. Chính sách trên được đánh giá là bước ngoặt quan trọng làm thay đổi cả mô hình quản lý CTRSH cũng như việc vận hành triển khai trên thực tế.
Để hướng dẫn, hỗ trợ triển khai hiệu quả công tác quản lý CTRSH, đặc biệt là công tác thu gom, vận chuyển, xử lý sau khi phân loại CTRSH tại địa phương, căn cứ Luật BVMT 2020, Bộ TN&MT đã ban hành Thông tư số 02/2022/TT- BTNMT ngày 10/01/2022 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật BVMT, trong đó đã quy định cụ thể về yêu cầu kỹ thuật đối với phương tiện vận chuyển, điểm tập kết, trạm trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt, công nghệ xử lý CTRSH, giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH. Và đặc biệt, Bộ đã ban hành hướng dẫn kỹ thuật về phân loại CTRSH tại Công văn số 9368/BTNMT-KSONMT ngày 02/11/2023. Hướng dẫn này đưa ra nhận diện tối đa chủng loại CTRSH phát sinh từ hộ gia đình, cá nhân theo nguyên tắc quy định tại khoản 1 Điều 75 Luật BVMT để các địa phương triển khai thực hiện phân loại CTRSH chậm nhất là ngày 31/12/2024. Mới đây, Bộ TN&MT đã ban hành Công văn Công văn số 5392/BTNMT-KSONMT ngày 12/8/2024 gửi đến các cơ quan, tổ chức bộ thông tin, tài liệu gồm: 1. Bộ nhận diện CTRSH phục vụ cho công tác phân loại CTRSH; 2. Phim hoạt hình hướng dẫn kỹ thuật phân loại CTRSH và 3. Phóng sự về công tác phân loại CTRSH tại một số địa phương để các Bộ, cơ quan ngang Bộ; UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, căn cứ chức năng nhiệm vụ được giao, triển khai công tác truyền thông, phổ biến, tuyên truyền về phân loại CTRSH tới từng hộ gia đình, cá nhân và cộng đồng.
Trong quá trình ban hành hướng dẫn cụ thể và triển khai về phân loại CTRSH tại địa phương, UBND cấp tỉnh cần căn cứ vào tình hình thực tiễn tại địa phương theo hướng quy định phân loại CTRSH nhằm thúc đẩy tăng cường tái sử dụng, tái chế chất thải, sản phẩm thải bỏ, tận dụng tối đa giá trị, kéo dài vòng đời của sản phẩm, vật liệu; khuyến khích cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân tham gia chương trình tái chế, xử lý chất thải của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu theo quy định của Luật BVMT và các văn bản hướng dẫn thực hiện; giảm tối đa lượng chất thải phải xử lý. Việc phân loại CTRSH cần phù hợp với hạ tầng kỹ thuật BVMT, công nghệ xử lý chất thải hiện có; điều kiện tự nhiên, KT-XH; phù hợp với nội dung quản lý chất thải trong các quy hoạch cấp tỉnh, quy hoạch BVMT quốc gia; nguồn lực tài chính của địa phương.
Việc thực hiện phân loại thành công phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có một số yếu tố quan trọng như hạ tầng kỹ thuật cho công tác phân loại, thu gom, vận chuyển tái sử dụng, tái chế và xử lý CTRSH phải đồng bộ, đáp ứng được yêu cầu; có chính sách đồng bộ và nhất quán từ Trung ương đến địa phương để thu hút sự tham gia của các tổ chức, cá nhân vào hoạt động thu gom, vận chuyển, tái chế và xử lý CTRSH; cần có sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống chính trị, đặc biệt là sự tham gia, phối hợp chặt chẽ của chính quyền địa phương (tạo ra chính sách, cơ chế thực hiện), doanh nghiệp (trang thiết bị xử lý tái chế phù hợp, đáp ứng yêu cầu đảm bảo đủ nguyên liệu để vận hành ổn định), người dân.
Để bảo đảm khả thi hiệu quả quy định này, Luật đã quy định UBND cấp tỉnh quyết định việc phân loại cụ thể CTRSH với thời hạn áp dụng chậm nhất là ngày 31/12/2024. Theo ông Hoàng Văn Thức, “Chính sách trên được đánh giá là bước ngoặt quan trọng làm thay đổi cả mô hình quản lý CTRSH cũng như việc vận hành triển khai trên thực tế”.
NGUYÊN KHÔI
Nguồn: Tạp chí Tài nguyên và Môi trường số 16 (Kỳ 2 tháng 8) năm 2024
Thực hiện Kết luận chỉ đạo của Bí thư Thành ủy tại buổi khảo sát, kiểm tra tiến độ thực hiện dự án nạo vét, cải tạo môi trường và xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm, Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh chỉ đạo các sở, ngành và địa phương liên quan khẩn trương tháo gỡ vướng mắc, hoàn tất công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án rạch Xuyên Tâm trong tháng 11/2025.
Ngày 3/10/2025, tại Hà Nội, Báo Văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức Lễ phát động Chương trình Bảng xếp hạng “Khách sạn tiêu biểu không thuốc lá” lần thứ I - năm 2025.
Trong bối cảnh Việt Nam đang theo đuổi các mục tiêu về kinh tế tuần hoàn và kinh tế xanh, giảm phát thải, trong đó giảm thiểu rác thải nhựa, trách nhiệm của các ngành sản xuất, đặc biệt là ngành hàng tiêu dùng nhanh, ngành đồ uống, với hàng tỷ sản phẩm được tiêu thụ mỗi năm đang đứng trước một bài toán nan giải nhưng cũng nhiều cơ hội. Đó là xử lý và tái chế bao bì và thực thi Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).
Chiều 26/9/2025, tại Hội trường Ban Quản lý chợ Đông Ba (TP. Huế), Dự án Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam (TVA)/WWF-Việt Nam phối hợp với Ban Quản lý chợ tổ chức sự kiện Tổng kết mô hình Giảm nhựa và Phân loại rác hữu cơ tại chợ năm 2025, đồng thời bàn giao 5 xe rác đẩy tay phục vụ công tác thu gom, phân loại rác. Sự kiện là bước tiếp nối nỗ lực lan tỏa mô hình phân loại rác tại nguồn, hướng tới xây dựng một đô thị Huế xanh - sạch - thân thiện môi trường.
Việc thực hiện chính sách, pháp luật kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, quan trọng; trong đó công tác bảo vệ môi trường có nhiều chuyển biến, đạt và vượt nhiều mục tiêu, chỉ tiêu quan trọng đề ra, chỉ số phát triển bền vững của Việt Nam đứng tốp đầu trong ASEAN; 03/05 chỉ tiêu đã vượt kế hoạch đặt ra cho năm 2025.
Trung tâm Ứng phó sự cố môi trường Việt Nam (SOS) vừa được tin tưởng lựa chọn làm đơn vị trực sẵn sàng ứng phó sự cố môi trường trong suốt thời gian tàu chiến HMS Richmond (Hải quân Hoàng gia Anh) hiện diện tại cảng Nhà Rồng.
