Xây dựng quân đội gắn với nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong giai đoạn hiện nay

Môi trường là một trong những yếu tố quan trọng, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của một quốc gia, dân tộc. Theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020: “Môi trường bao gồm các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo quan hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, kinh tế, xã hội, sự tồn tại, phát triển của con người, sinh vật và tự nhiên”. Nhận thức rõ vị trí, vai trò của môi trường đối với sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá Đất nước, Đại hội XIII của Đảng đã xác định: “Phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững, tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo vệ môi trường.”

Quân đội là một tổ chức đặc thù, phạm vi hoạt động rất đa dạng, rộng lớn, diễn ra trên phạm vi đất liền, trên không, trên biển, trên sông và cả những vùng biên giới hải đảo. Tất đều những hoạt động đó của quân đội đều có tác động qua lại đối với tài nguyên và môi trường. Trên thực tế, đối với công tác bảo vệ môi trường trong quân đội đã được quan tâm và tiến hành từ sớm. Ngày 29/7/1995, Bộ Quốc phòng đã ban hành Quyết định số 428/QĐ-TM thành lập Phòng Quản lý Môi trường thuộc Cục Khoa học, Công nghệ và Môi trường, thực hiện chức năng tham vấn cho Bộ Quốc phòng các hoạt động bảo vệ môi trường trong quân đội. Điều này xuất phát từ thực tiễn môi trường đóng quân của các đơn vị quân đội cũng như mối nguy hiểm mà nhân dân gặp phải từ hậu quả của chiến tranh để lại như: chất độc hoá học, bom mìn, vật nổ,… Trong chiến tranh bảo vệ tổ quốc, Mỹ đã sử dụng hàng triệu tấn bom đạn, hàng nghìn tấn chất độc hoá học CS, chất diệt cỏ Dioxin, các chất thải quân sự tại các căn cứ cũ của Mỹ như Sân bay Biên Hoà, Sân bay Đà Nẵng,… theo thống kê ở Việt Nam còn 800.000 tấn bom đạn sót lại, với 6,3 triệu hecta, tỉ lệ 18,7% diện tích đất; hơn 80 triệu lít chất độc hoá học làm hơn 3 triệu hecta rừng bị tàn phá nặng nề, 4,8 triệu người Việt Nam bị phơi nhiễm chất độc hoá học. Đến nay, những thứ đó vẫn là những nguồn gây ô nhiễm nguy hại gây hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường, sinh thái, con người, mà ngày nay chúng ta vẫn đang từng ngày phải khắc phục hậu quả.

Chính vì vậy, đối với quân đội bên cạnh nhiệm vụ chính trị, công tác bảo vệ môi trường đã và đang trở thành nhiệm vụ thường xuyên, trọng tâm được triển khai sâu rộng trong các đơn vị và được cụ thể hoá bằng các văn bản như: Nghị quyết số 791-NQ/QUTW, ngày 30/12/2012 của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo công tác khoa học, công nghệ và môi trường trong Quân đội đến năm 2020 và những năm tiếp theo; Chỉ thị số 88/CT-BQP, ngày 17/11/2016 về việc phòng ngừa, xử lý ô nhiễm môi trường đối với các cơ quan, đơn vị và công tác lập, thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với các dự án đầu tư trong Quân đội; Thông tư số 133/2015/TT-BQP, ngày 27/11/2015 ban hành Điều lệ Công tác bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Diễn tập phòng thủ dân sự ứng phó sự cố môi trường liên tỉnh năm 2020

Trong những năm qua, nhiệm vụ bảo vệ môi trường ngày càng nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Quân uỷ Trung ương, Bộ Quốc phòng, đồng thời nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn nghiệp vụ của các cơ quan chức năng thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng sự phối hợp chặt chẽ của chính quyền địa phương; vì vậy công tác bảo vệ môi trường trong quân đội được triển khai đồng bộ trên nhiều mặt, đạt được nhiều kết quả nổi bật như: khắc phục sự cố môi trường ở làng pháo Bình Đà (Hà Tây), ứng phó với sự cố môi trường biển ở 4 tỉnh miền Trung năm 2016, xử lý sự cố cháy nhà kho ở công ty Rạng Đông 2019; từ 2010-2020 đã có nhiều dự án rà phá bom mìn được triển khai với diện tích 512.000 hecta đất; xử lý triệt để hơn 90.000 mét khối đất nhiễm đioxin, cô lập 50.000 mét khối đất nhiễm đioxin ở sân bay Đà Nẵng, 30.000 mét vuông đất bị nhiễm dioxin đã được xử lý triệt để ở sân bay Biên Hoà. Bên cạnh đó, các đơn vị quân đội còn làm tốt công tác phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, bão lụt, cháy rừng, phòng chống dịch bệnh trên địa bàn đóng quân. Các binh đoàn, đoàn kinh tế quốc phòng, bộ đội biên phòng tích cực tham gia trồng rừng, bảo vệ rừng ở vùng sâu, vùng xa, biên giới…

Binh chủng Hoá học tham gia xử lý ô nhiễm vụ cháy công ty Rạng Đông năm 2019

Ngày nay, vấn đề môi trường càng được quan tâm không chỉ ở Việt Nam mà còn đối với tất cả các nước trên thế giới. Những diễn biến của môi trường có ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế, xã hội và quốc phòng, an ninh quốc gia. Bảo vệ môi trường là nhân tố đảm bảo sức khỏe và chất lượng cuộc sống của nhân dân, góp phần quan trọng phát triển kinh tế - xã hội, ổn định chính trị, củng cố quốc phòng, an ninh và thúc đẩy hội nhập quốc tế của đất nước. Những diễn biến môi trường có quan hệ mật thiết với việc đảm bảo sức khỏe bộ đội, nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu và nhiệm vụ xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; vì vậy, cần xác định các giải pháp đột phá để lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Vì vậy, để thực hiện tốt mục tiêu, yêu cầu xây dựng quân đội gắn với bảo vệ môi trường cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu sau:

Một là, quán triệt, tổ chức thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị, quy định của Chính phủ, Bộ Quốc phòng, các hướng dẫn có liên quan của các Bộ, Ban, ngành về công tác bảo vệ môi trường. Trong đó, chú trọng quán triệt Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Nghị quyết số 06/NQ-CP ngày 21/01/2021 của Chính phủ ban hành Chương trình hành động tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW, ngày 03/6/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và môi trường” bảo đảm phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, điều kiện thực tiễn của Quân đội. Đồng thời, tiếp tục quán triệt, tham mưu tổ chức thực hiện Nghị quyết số 791-NQ/QUTW, ngày 30/12/2012 của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo công tác khoa học, công nghệ và môi trường trong Quân đội đến năm 2020 và những năm tiếp theo; các chỉ thị, thông tư của Bộ Quốc phòng: số 88/CT-BQP, ngày 17/11/2016 về việc phòng ngừa, xử lý ô nhiễm môi trường đối với các cơ quan, đơn vị và công tác lập, thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường đối với các dự án đầu tư trong Quân đội; số 133/2015/TT-BQP, ngày 27/11/2015 ban hành Điều lệ Công tác bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu của Quân đội nhân dân Việt Nam. Trong đó, cần quán triệt rõ công tác bảo vệ môi trường là một mặt công tác, nhiệm vụ “chiến đấu trong thời bình” của Quân đội; trên cơ sở đó, cấp ủy, chỉ huy cơ quan, đơn vị chịu trách nhiệm trước cấp ủy, chỉ huy cấp trên về quản lý, chỉ đạo, chỉ huy, tổ chức thực hiện ở cấp mình.

Hai là, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức trách nhiệm cho các cơ quan, đơn vị, cán bộ, chiến sĩ có nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò của quân đội trong công tác bảo vệ môi trường, xác định đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của quân đội trong thời bình. Chú trọng giáo dục pháp luật về bảo vệ môi trường để hiểu đúng và đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm trong tổ chức thực hiện. Tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp tuyên truyền; gắn liền bảo vệ môi trường với hoạt động thực tiễn của từng cơ quan, đơn vị. Làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm những vi phạm về bảo vệ môi trường; thường xuyên sơ, tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong các đơn vị quân đội. Gắn xem xét ý thức trách nhiệm và hiệu quả công tác bảo vệ môi trường trong đánh giá, thi đua khen thưởng hằng năm. Kịp thời biểu dương, tuyên truyền gương người tốt, việc tốt về công tác bảo vệ môi trường; kiên quyết đấu tranh phê phán những việc làm sai trái, những hành vi phá hoại môi trường sinh thái.

Ba là, cơ quan các cấp tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, nâng cao năng lực điều hành, quản lý môi trường trong quân đội. Trên cơ sở nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ, hướng dẫn của cơ quan Bộ Tài nguyên và Môi trường; Bộ Quốc phòng tiếp tục rà soát sửa đổi, bổ sung, xây dựng hệ thống văn bản về bảo vệ môi trường sát đúng với chức năng, nhiệm vụ, đạt hiệu quả cao. Cùng với đó, cần nghiên cứu xây dựng Chiến lược bảo vệ môi trường của Bộ Quốc phòng giai đoạn 2021 - 2030 làm cơ sở để các cấp, ngành trong toàn quân cụ thể hóa các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong giai đoạn mới trước những thách thức lớn về an ninh phi truyền thống liên quan đến ô nhiễm, suy thoái, sự cố môi trường có nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh, chính trị, trật tự xã hội, chủ quyền quốc gia, ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng.

Bốn là, phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ban, ngành, địa phương thực hiện quy hoạch môi trường hợp lý, xây dựng các kế hoạch phòng chống thiên tai, thảm hoạ môi trường. Trên cơ sở các kế hoạch đã xây dựng, các đơn vị quân đội cần tích cực luyện tập, diễn tập, nâng cao khả năng chủ động, sẵn sàng xử lý các tình huống về thiên tai, môi trường, tránh bị động, bất ngờ gây ảnh hưởng đến hoạt động quân sự, đời sống nhân dân cũng như môi trường. Tiếp tục thực hiện tốt vai trò là lực lượng nòng cốt cứu hộ, cứu nạn, khẩn trương tổ chức thực hiện việc điều tra, khảo sát khắc phục triệt để hậu quả chất độc hoá học, tồn lưu bom mìn, đạn dược sau chiến tranh…

Năm là, tập trung nguồn lực, ứng dụng khoa học công nghệ, xây dựng cơ sở vật chất cho hoạt động bảo vệ tài nguyên môi trường trong quân đội. Chú trọng vào đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ cao về lĩnh vực môi trường. Trước mắt, tập trung nghiên cứu những vấn đề quản lý, sử dụng hợp lý tài nguyên, môi trường phục vụ cho hoạt động quân sự, quốc phòng; các yếu tố môi trường phục vụ bảo vệ sức khoẻ bộ đội, quản lý vũ khí, khí tài, trang thiết bị kỹ thuật quân sự; giải pháp công nghệ xử lý nước thải, khí thải, chất thải rắn, chất thải nguy hại trong bảo đảm hậu cần, kỹ thuật, công nghiệp quốc phòng, huấn luyện quân sự; sản xuất sạch hơn, sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, tái chế, tái sử dụng chất thải; bảo vệ tài nguyên, môi trường biển, đảo. Xây dựng lực lượng và tổ chức ứng phó, khắc phục sự cố môi trường, biến đổi khí hậu; cảnh báo, ứng phó với ô nhiễm và sự cố môi trường do hậu quả của các tác nhân hóa học, sinh học, hạt nhân; sử dụng lực lượng Quân đội tham gia quan trắc môi trường quốc gia, kiểm soát ô nhiễm xuyên biên giới, kiểm soát ô nhiễm trên biển.

Quân đội chính là đội quân tiên phong của Đảng, Nhà nước và nhân dân trên tất cả các mặt trận. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, quân đội càng ngày càng khẳng định vai trò, vị trí, trách nhiệm với công tác bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu; phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, vì mục tiêu chung là bảo vệ môi trường, giữ vững an ninh quốc phòng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Hoạt động bảo vệ môi trường, sử dụng tài nguyên thiên nhiên, ứng phó biến đổi khí hậu đã trở thành nhiệm vụ thường xuyên, cấp thiết trong giai đoạn hiện nay, được lồng ghép trong mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp và mọi hoạt động của từng cơ quan, đơn vị trong quân đội. Thực tế cho thấy vai trò nòng cốt, xung kích của Quân đội đối với công tác bảo vệ môi trường trong thời gian qua. Tiếp tục thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường, nhất là trong tình hình môi trường, khí hậu ngày càng phức tạp sẽ là trách nhiệm nặng nề mà mỗi quân nhân cần phải xác định rõ và thực hiện tốt, thể hiện phẩm chất, truyền thống tốt đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ”, luôn tiên phong, xung kích hoàn thành tốt các nhiệm vụ gắn với bảo vệ môi trường quốc gia.

Đại úy Phạm Lâm Đức

 Học viện Chính trị