Để Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 nhanh chóng đi vào đời sống, vai trò của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam được xem là "then chốt". Không chỉ tham mưu, xây dựng chính sách, Cục đã và đang trực tiếp tuyên truyền, hỗ trợ địa phương, giám sát khai thác và tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, bảo đảm Luật được triển khai đồng bộ, hiệu quả và bền vững.

Toàn cảnh đại biểu các doanh nghiệp, lãnh đạo địa phương tham dự Tập huấn tại Hải Phòng

Ngày 1/7/2025, Luật Địa chất và Khoáng sản chính thức có hiệu lực. Đây là đạo luật được Quốc hội thông qua với nhiều điểm mới quan trọng, hướng đến mục tiêu quản lý hiệu quả, khai thác bền vững, bảo vệ môi trường và bảo đảm lợi ích của người dân. Tuy nhiên, để luật không chỉ nằm trên giấy mà thật sự đi vào cuộc sống, vai trò của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam (Cục ĐC&KS) được khẳng định là then chốt.

Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam không chỉ làm nhiệm vụ quản lý hành chính thuần túy, mà còn giữ vai trò tham mưu, giám sát, hỗ trợ kỹ thuật, đồng thời là “nhạc trưởng” trong việc kết nối Trung ương - địa phương - doanh nghiệp - người dân để Luật Địa chất và Khoáng sản thực sự phát huy hiệu quả.

Cục Địa chất và Khoáng sản - “Người gác cửa” của tài nguyên quốc gia

Ngay sau khi Luật được thông qua, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã khẩn trương bắt tay vào triển khai hàng loạt công việc quan trọng. Trong đó có vấn đề tham mưu và xây dựng khung pháp lý. Cục đã trực tiếp phối hợp với các đơn vị liên quan soạn thảo Nghị định số 193/2025/NĐ-CP và 07 Thông tư hướng dẫn, đảm bảo mọi quy định của Luật có tính khả thi, rõ ràng, dễ áp dụng. Nhờ vậy, địa phương và doanh nghiệp có thể nhanh chóng tiếp cận và thực hiện đúng quy định, không rơi vào tình trạng “lúng túng khi áp luật”.

Tuyên truyền và phổ biến Luật. Trong năm 2025, Cục tổ chức tới 18 hội nghị tuyên truyền tại các vùng trọng điểm, thu hút hơn 500 đại biểu tham dự, bao gồm đại diện các sở, ngành, doanh nghiệp. Ngoài ra, Cục triển khai khóa học trực tuyến 30 tiết dành riêng cho cán bộ Sở Nông nghiệp và Môi trường, giúp nâng cao năng lực thực thi. Không chỉ dừng lại ở đó, Cục còn duy trì đường dây nóng và hộp thư điện tử 24/7 để kịp thời giải đáp vướng mắc của địa phương và doanh nghiệp.

Đưa công nghệ số vào quản lý. Điểm nhấn đáng chú ý là sự ra đời của Cổng thông tin địa chất GeoPortal - một hệ thống dữ liệu trực tuyến, minh bạch và tiện lợi. Tại đây, doanh nghiệp có thể tra cứu thông tin về mỏ, giấy phép, trữ lượng; người dân có thể theo dõi hoạt động khai thác ở địa phương; còn cơ quan quản lý thì có công cụ mạnh để giám sát. GeoPortal được ví như “người gác cửa thông minh”, giúp giảm thiểu tiêu cực, tăng tính công khai và minh bạch.

Giám sát và bảo đảm an toàn. Với các khoáng sản có giá trị chiến lược, Cục trực tiếp cấp phép, đồng thời giám sát chặt chẽ quá trình khai thác. Từ khâu an toàn lao động, bảo vệ môi trường, đến xử lý vi phạm, tất cả đều được kiểm tra nghiêm ngặt. Điều này góp phần hạn chế tối đa tình trạng khai thác bừa bãi, gây tổn hại môi trường và mất an toàn cho người lao động.

Như vậy, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam không chỉ là “người gác cửa” giữ tài nguyên quốc gia, mà còn là người dẫn đường, giúp Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 đi đúng quỹ đạo.

Những thách thức trên hành trình đưa Luật vào cuộc sống

Dù đã có nhiều nỗ lực, nhưng thực tế triển khai Luật tại các địa phương vẫn còn không ít khó khăn, đòi hỏi Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam phải vừa làm, vừa tháo gỡ, vừa định hướng.

Về nhận thức, ở nhiều địa phương, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, doanh nghiệp nhỏ và người dân chưa nắm chắc quy định mới. Không ít cán bộ quản lý địa phương còn lúng túng, dẫn đến áp dụng chưa thống nhất. Đây là rào cản đầu tiên khiến luật khó “chạm tới” thực tế.

Về dữ liệu địa chất, một số khu vực vẫn thiếu cơ sở dữ liệu chính xác về trữ lượng và chất lượng khoáng sản. Điều này làm chậm quá trình quy hoạch khai thác và dễ gây tình trạng khai thác tùy tiện, lãng phí tài nguyên.

Về phối hợp liên ngành, khai thác khoáng sản liên quan đến nhiều lĩnh vực: từ tài nguyên, môi trường, công thương, đến an ninh trật tự. Nếu phối hợp thiếu đồng bộ, dễ dẫn đến chồng chéo, kéo dài thủ tục, hoặc bỏ lọt vi phạm.

Về môi trường, thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp vì lợi nhuận vẫn coi nhẹ trách nhiệm bảo vệ môi trường. Hiện tượng ô nhiễm nước, bụi mỏ, sạt lở đất, tiếng ồn,… vẫn gây bức xúc trong cộng đồng dân cư ở không ít nơi.

Về thủ tục hành chính, dù Luật mới đã đơn giản hóa một số quy định, song vẫn còn thủ tục phức tạp, kéo dài, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Nếu không cải cách triệt để, nguy cơ tiêu cực, nhũng nhiễu vẫn còn hiện hữu.

Chính những thách thức này đặt ra yêu cầu: Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam cần linh hoạt, chủ động và quyết liệt hơn trong tổ chức thực thi, để Luật thật sự trở thành “kim chỉ nam” cho ngành khoáng sản.

Những buổi tập huấn tuyên truyền về Luật được liên tục diễn ra theo hình thức trực tiếp và trực tuyến

Giải pháp đồng bộ - Biến thách thức thành cơ hội

Để vượt qua khó khăn, Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, với mục tiêu đưa Luật đi vào thực tiễn nhanh nhất, hiệu quả nhất.

Nâng cao nhận thức và tăng cường đào tạo. Cục phối hợp với báo chí, đặc biệt là Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, để tuyên truyền bằng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu. Các hội nghị, tọa đàm, chuyên mục trên báo chí được tổ chức thường xuyên, giúp doanh nghiệp, người dân và cán bộ địa phương nắm chắc luật.

Đẩy mạnh điều tra địa chất và ứng dụng công nghệ hiện đại. Cục đang triển khai khảo sát 3D, công nghệ GIS, ảnh viễn thám để nâng cao độ chính xác của dữ liệu. Đồng thời, mở rộng hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm, tiếp cận công nghệ tiên tiến. Đây là bước quan trọng để lập quy hoạch khai thác bền vững, tránh lãng phí tài nguyên.

Tăng cường phối hợp liên ngành. Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Công an, cùng các địa phương được yêu cầu thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, thông qua họp định kỳ, nhóm công tác liên ngành, để xử lý nhanh vướng mắc phát sinh.

Siết chặt bảo vệ môi trường và an toàn lao động. Các chương trình thanh tra, kiểm tra được tăng cường. Doanh nghiệp phải thực hiện nghiêm kế hoạch bảo vệ môi trường, có lộ trình hoàn nguyên sau khai thác. Đồng thời, phát huy cơ chế giám sát cộng đồng, để người dân cùng tham gia bảo vệ môi trường sống.

Cải cách thủ tục hành chính. GeoPortal tiếp tục được hoàn thiện, trở thành “cổng dịch vụ một cửa điện tử” cho doanh nghiệp khai thác khoáng sản. Hồ sơ trực tuyến giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, đồng thời giảm thiểu tiêu cực trong cấp phép.

Phát biểu khai mạc Hội nghị tuyên truyền Luật ngày 21/8/2025, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Quý Kiên đã nhấn mạnh: “Luật Địa chất và Khoáng sản cùng các văn bản hướng dẫn thi hành đã tạo ra hành lang pháp lý hiện đại, minh bạch. Nhưng để Luật thực sự đi vào cuộc sống, rất cần sự chung tay quyết liệt, đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, từ cơ quan quản lý đến từng tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp”. Đây không chỉ là lời chỉ đạo, mà còn là kim chỉ nam cho mọi hoạt động. Luật sẽ chỉ thật sự có ý nghĩa khi được thực thi bằng hành động cụ thể, sự phối hợp chặt chẽ và tinh thần trách nhiệm cao của tất cả các bên.

Cục Địa chất và Khoáng sản Viêth Nam đang đứng trước trọng trách lớn, không chỉ quản lý tài nguyên, mà còn định hình cách thức khai thác và bảo vệ nguồn lực quý giá cho mai sau. Với vai trò then chốt, cùng sự phối hợp đồng bộ của 34 tỉnh, thành phố, của cộng đồng doanh nghiệp và sự giám sát của người dân, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 chắc chắn sẽ đi vào cuộc sống, trở thành hành lang pháp lý bền vững và minh bạch cho ngành khoáng sản Việt Nam.

Cán bộ Địa chất và Khoáng sản luôn đi sâu đi sát thực tế tại địa phương

Luật Địa chất và Khoáng sản không chỉ là một văn bản pháp lý mới, mà còn là cam kết mạnh mẽ của Nhà nước đối với quản lý tài nguyên bền vững, công bằng và minh bạch. Từ những điểm mới tiến bộ của luật, đến vai trò then chốt của Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam trong triển khai và giám sát, tất cả đều hướng tới mục tiêu chung: khai thác hợp lý hôm nay để gìn giữ cho mai sau. Thành công của Luật phụ thuộc vào sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và mỗi người dân. Khi mọi chủ thể cùng chung tay, luật sẽ thực sự đi vào cuộc sống, trở thành động lực cho một nền kinh tế xanh, phát triển bền vững và bảo vệ trọn vẹn “tài sản vô giá” của quốc gia.

Hồng Minh