Bộ trưởng Lê Huy Ngọ (đứng giữa) trực tiếp chỉ đạo ứng cứu trận lũ lịch sử miền Trung năm 1999. Ảnh: TL.

Dấu ấn Trưởng Ban Chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương

Tháng 10/1997, ông Lê Huy Ngọ làm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, ông đảm nhận vai trò Trưởng Ban Chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương trên cơ sở hợp nhất 3 Bộ là Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp Thực phẩm, Bộ Lâm nghiệp và Bộ Thủy lợi theo Nghị quyết của Quốc hội khóa IX tại kỳ họp thứ 8, tháng 10 năm 1995.

Là người đã có nhiều năm làm việc với Bộ trưởng Lê Huy Ngọ, ông Cao Đức Phát - Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chia sẻ: “Về làm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn mới được một tháng, gặp cơn bão Linda (đầu tháng 11 năm 1997),  ông tham gia ngay công tác chỉ đạo phòng chống và khắc phục hậu quả. Chứng kiến những mất mát, đau thương của người dân từ cơn bão ấy, suốt thời gian sau này mỗi khi có bão lũ ông lại đi vào vùng tâm bão sẽ đi qua, đi đến các vùng rốn lũ, ngập úng để nắm sát tình hình, đưa ra những chỉ đạo kịp thời hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng”.

TS. Tô Văn Trường - Nguyên Viện trưởng Viện Quy hoạch Thủy lợi miền Nam, người có nhiều năm làm việc cùng Bộ trưởng Lê Huy Ngọ nhớ lại: “Những năm tháng đất nước còn nhiều gian khó, ông không ngại xông pha vùng bão lũ, lội ruộng cùng dân, đứng giữa dòng nước chảy xiết để chỉ huy, động viên và quan trọng hơn, để tận mắt chứng kiến nỗi nhọc nhằn của bà con. Từ đó, ông đem tất cả những gì quan sát được ngoài thực địa trở thành tiếng nói quyết sách trong nghị trường”.

Những năm 1990, chúng ta đối mặt với tình trạng biến đổi khí hậu trên toàn cầu và khu vực với những thách thức là Bộ trưởng một Bộ đa ngành, Trưởng Ban Chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương, ông đã thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược trong phòng chống thiên tai với phương châm “4 tại chỗ”. Chính vì vậy, những năm ông làm Trưởng ban Chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương, Liên hợp quốc đã có bằng ghi nhận những nỗ lực của Việt Nam trong phòng, chống thiên tai.

Với cương vị là Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trưởng Ban Chỉ đạo Phòng chống lụt bão Trung ương ông luôn sâu sát với bà còn nông dân. Ông thường xuyên đi thực tế, gặp bà con trước và sau khi bị thiệt hại để tìm hiểu nắm bắt tâm tư của bà con và có chỉ đạo kịp thời cũng như rút ra các bài học kinh nghiệm quan trọng trong chỉ đạo quản lý.

Tư duy và tầm nhìn chiến lược

Ông luôn đau đáu trước sức mạnh của thiên nhiên làm thế nào để người dân tránh được hậu quả thiên nhiên, đỡ tổn thất nhất. Trong khi sức người có hạn, cuộc sống đòi hỏi phải thích nghi với thiên nhiên. Tại các cuộc họp và chỉ đạo thực tế, ông luôn đặt ra vấn đề chiến lược phát triển nông nghiệp theo vùng đảm bảo an ninh lương thực và xuất khẩu. Ông nhắc nhở các cơ quan tham mưu phải có giải pháp để bảo vệ thành quả lao động của người nông dân, cần có phương án cụ thể, sát thực tế giúp người dân có kiến thức và phòng tránh thiên tai, tránh thiệt hại về của cải và tính mạng.

Ông luôn nhắc đến bài toán cần phải bảo vệ nguồn tài nguyên nước theo lưu vực sông. Bởi trong thiên tai, nước là hiểm họa lớn nhất đối với con người. Thiên tai và bão lũ đối với Việt Nam thường xuyên xảy ra và diễn biến khôn lường. Vì vậy, cần phải luôn cập nhật thông tin với thế giới và đúc rút kinh nghiệm từ thực tế Việt Nam. Ông luôn quan tâm đến các mô hình thích ứng hài hòa với thiên nhiên của Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) như: Mô hình chuyển đổi lúa - tôm ĐBSCL, bảo vệ rừng phòng hộ ngập mặn ven biển ĐBCSL, các giống lúa ngắn ngày thích ứng với ĐBSCL, quản lý thiên tai dựa vào cộng đồng...

Đối với lĩnh vực thủy lợi, ông chỉ đạo phát triển theo hướng hiện đại hóa, đa mục tiêu, đồng bộ, chủ động phòng chống thích ứng thiên tai, từng bước thích ứng biến đổi khí hậu... Thời ông làm Bộ trưởng các hệ thống thủy lợi ĐBSCL như: Kiểm soát mặn, giữ nước ngọt, kênh thoát lũ được quan tâm đầu tư xây dựng nhiều nhất.

Từ quan điểm chỉ đạo xuyên suốt để phòng tránh thiên tai, ông chỉ đạo ngoài các biện pháp công trình, các biện pháp phi công trình cần được tăng cường hỗ trợ. Đó là tăng cường tiếp cận khoa học công nghệ thế giới về dự bão mưa lũ để cảnh bảo, chủ động phòng tránh bão lũ... Phát triển hệ thống thông tin để ngư dân neo đậu, tránh bão an toàn. Duy trì và trồng rừng đầu nguồn ngăn lũ quét và điều tiết dòng chảy... Trồng rừng ngập mặn ven biển để ứng phó với nước biển dâng. Đặc biệt, cần chuyển đổi cơ cấu cây trồng thích ứng với kịch bản lũ lụt xảy ra.

Đối với các đề tài khoa học cấp nhà nước về kiểm soát lũ, ông đã quyết định thay đổi quan điểm về phòng chống lũ ở ĐBSCL sống chung với lũ. Đối với ĐBSCL cần thích ứng và điều chỉnh lũ để làm thủy sản, vệ sinh đồng ruộng, thau chua rửa phèn... Ông đã lắng nghe và chỉ đạo cho sửa lại cấp bão động lũ ở ĐBSCL cho phù hợp với thực tế.

Nhìn lại tư duy và tầm nhìn của ông đã vượt xa thực tế, đó còn là những đóng góp để lại dấu ấn trên các chương trình “Cánh đồng 50 triệu đồng”, “Liên kết bốn nhà: Nhà nông - Nhà nước - Nhà doanh nghiệp - Nhà khoa học”, thúc đẩy hình thành các chuỗi giá trị trong nông nghiệp;  “Chương trình giống” đem lại những tác động sâu rộng tới tận hôm nay… Như ông Hồ Xuân Hùng, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã nói: "Ông Lê Huy Ngọ, là người suốt đời đau đáu, trăn trở vì nông nghiệp, nông dân".

Ông đã ra đi, song những dấu ấn ông để lại cho thế hệ sau như chúng tôi vẫn còn khắc ghi trên con đường ông đã mở ra - “Bộ trưởng bão lụt” như tên gọi mọi người đã đặt cho ông để những cánh đồng hôm nay thêm nặng trĩu bông, những cánh rừng thêm xanh, những công trình thủy lợi ngày một vươn xa, ngư dân một lòng bám biển vươn khơi...

Ông Lê Huy Ngọ sinh ngày 13/8/1938, trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng, tại xã Tĩnh Hải, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa (nay là phường Hải Bình, tỉnh Thanh Hóa). 

Ông mất sáng ngày 16/9/2025 (tức ngày 25 tháng 7 năm Ất Tỵ), tại nhà riêng, hưởng thọ 88 tuổi.

Lễ viếng nguyên Bộ trưởng Lê Huy Ngọ lúc 09h00’ đến 11h00’ ngày 18/9/2025, Lễ truy điệu từ 11h00’ đến 11h30 cùng ngày tại nhà tang lễ Quốc gia, số 5 Trần Thánh Tông - Hà Nội.

An táng tại Công viên tưởng niệm Thiên Đức, tỉnh Phú Thọ.

C. Uyên